سوسک آبی

چند سالی است که پیش از سال نو و نوروز ، به همراه ماهی سرخ حوض - که روشن نیست از چه زمانی به هفت سین راه یافته - جانداران دیگری نیز روانه بازار می شوند.
از آن جمله می توان به سمندر ها ، مارهای آبی ، لاکپشت خزری ، لاکپشت گوش قرمز ، سوسک های آبی و ... اشاره نمود .
به درستی روشن نیست که چرا پیش پای نوروز این جانوران به بازار ها راه می یابند . و اصولا چه لذتی دارد که یک سمندر با پوست لزجش در کنار آئینه و سبزه و شمع و سیب و سماق و سرکه و سکه و سمنو و یک کتاب آسمانی ؛ جست و خیز کند ؟
از این گذشته بسیاری از بیماری های مشترک بین آدمی و این خزندگان (و حتی ماهی ها )گزارش شده اند که برخی از آنها در صورت عدم تشخیص به موقع مرگ را به همراه دارند !
نوشته حاضر به معرفی گونه ای از سوسک های آبی می پردازد . ولی این بدان معنا نیست که باید آن را خرید و در خانه نگهداری نمود !
● آیا ما در " عصر سوسک " به سر می بریم ؟
سوسک های آبزی ( و البته تمامی سوسکهای دنیا ) در راسته COLEOPTERA جای می گیرند .
واژه کولئوپترا نخستین بار توسط ارسطو به کار رفته است . این واژه از دو کلمه یونانی "Koleos" به معنی "پوشش ، غلاف ، نیام" و "Ptera" به معنی "بال" درست شده است .
این نام به این علت به افراد این راسته داده شده که بال های جلویی یا روبالها ( Elytra ) در آنها بسیار سخت و محکم است .
راسته COLEOPTERA یا قاب بالان ( سوسکها) بزرگ ترین راسته در قلمرو جانوران است . افراد این راسته با نام عمومی Beetle (بیتل) یا سوسک نامیده می شوند . حتی تعداد آنها از تعداد گیاهان نیز بیشتر است .
این گستردگی تا جاییست که برخی از جانورشناسان معتقدند که ما امروزه در عصر سوسک ها ( Age of Beetles ) زندگی می کنیم .
تاکنون دست کم ۳۵۰۰۰۰ (سیصد و پنجاه هزار ) گونه از سوسک ها نامگذاری شده اند و این تعداد روز به روز رو به افزایش است . شاید در ابتدا این عدد برای شما چندان مفهومی نداشته باشد ؛ ولی وقتی که این تعداد را با تعداد کل ماهیان شناخته شده دنیا ( کم و بیش ۳۰۰۰۰ گونه ) مقایسه کنید پی به پر جمعیت بودن سوسک ها خواهید برد !
به بیان دیگر اگر اسم تمامی گونه های جانوری را روی کاغذ هایی بنویسند و آنها را در کیسه ای بریزند و از شما بخواهند که یک نام را به طور شانسی از کیسه خارج کنید ، احتمال اینکه نام خارج شده از کیسه به یک سوسک ارتباط داشته باشد بیشتر است تا هر جاندار دیگر ! ( یک چهارم تمامی جانداران جهان سوسک هستند. )
سوسک ها در تمامی اکوسیستم های جهان آز قطب و بیابان گرفته تا زیر زمین و اوج کوه ها و دریاچه ها و آبگیر ها یافت می شوند . ( تنها در پهنه اقیانوس ها سوسک وجود ندارد ! ) و کم و بیش هیچ غذایی وجود ندارد که دست کم یک سوسک از آن تغذیه نکند .
● رده بندی
افراد راسته کولئوپترا دارای دگردیسی کامل بوده و ۴ مرحله : تخم ، کرمینه (لارو) ، بادامچه (Pupa) و حشره بالغ را طی می کنند .
بیشتر گونه های آبزی از خانواده Dytiscidae هستند. آنها را به فارسی " شیرجه سوسکان " می نامند .
تاکنون ۴۰۰۰ گونه از این سوسک ها شناسایی شده اند .
گونه هایی مانند Dystiscus marginalis و Dystiscus latissimus و گونه هایی از جنسهای Cybester و Gyrinidae رواج بیشتری دارند .
● ویژگی ها
بدن آنها تخم مرغیست و سطح زیرین و زبرین آن اندکی برجسته است . پاهای عقبی برای شنا به کار می روند و دراز تر و ضخیم تر هستند و معمولا پوشیده از مو می باشند . پاهای شنا به منزله پاروست .
پاهای جلویی کوتاه تر بوده و مناسب برای گرفتن غذا هستند . پنجه پا در نر ها به شدت پهن بوده و دارای بادکش های ویژه ای است که سوسک نر به یاری آنها سوسک ماده را نگه می دارد و جفت گیری می کند .
هم حیوان بالغ و هم لارو این سوسک ها ، آبزیست . سوسکهای بالغ در روز فعال هستند و بیشتر در آب به سر می برند بیشتر این سوسکهای آبی در آب های راکد و آبهای با جریان کند زیست می کنند و تنها عده کمی از آنها در جویبار های سریع به سر می برند .
سوسک های آبی معمولا شب ها پرواز کرده و از یک آبگیر به آبگیر دیگر می روند . سوسک ها در شب با بازتاب نور ماه ( مهتاب ) در آب ، آبگیر های جدید را پیدا می کنند .
به همین علت معمولا چراغ های اطراف جاده ها باعث گمراه شدن سوسک هایی که پیکره آبی خود را ترک کرده اند خواهد شد !
تنفس این سوسکها شگفت آور است .آنها برای عمل تنفس ، انتهای شکم را بیرون از آب نگه می دارند و هوا را در زیر روبالها یا الیترا ( Elytra ) جمع آوری کرده و به زیر آب منتقل می کنند . بیشتر سوسکهای آبی و همچنین شیرجه سوسک ها گوشتخواران درنده ای به حساب می آیند .
نمونه های بزرگ این سوسک ها به جز بی مهرگان آبی ؛ به قورباغه و نوزاد قورباغه، سمندر ها و ماهی ها حمله می کنند. کرمینه یا لارو شیرجه سوسکان نیز شکارچیست .
این لارو ها زائده های شمشیری شکل تیز و درازی (ماندیبول) دارند که در آنها مجرایی کشیده شده است . این مجرا به حفره دهان راه دارد . لارو توسط ماندیبول خود آنزیم ها و مایعات گوارشی را وارد بدن طعمه می کند تا بافت وی را تجزیه کند ، سپس از راه این مجرا شیره بدن یا خون شکار و بافت های گوارش شده را می مکد !
لارو برای شفیره بستن به خشکی می آید و زمین را حفر می کند . سوسکی که از شفیره خارج می شود معمولا زمستان را در ساحل می گذراند و در فصل بهار به درون آب منتقل می شود .
سوسکهای آبی از آن جهت که به طور وسیعی لارو پشه ها و سایر دو بالان خونخوار را می خورند مفید هستند .
همچنین سوسکهای جنس Cybister به شدت به بچه ماهیان حمله برده و گاهی خساراتی به پرورش دهندگان ماهی وارد می آورند .
● سوسک آبزی در آکوآریوم ؟
سوسک آبی در آبزی دان می تواند با خوردن باقی مانده گیاهان و جلبک ها کمی به تمیزی آکواریوم کمک کند .
اما از آنجا که ماهیان کوچک تر از خود را خواهد خورد و ممکن است حتی به ماهیان بزرگتر هم آسیب برساند ، انتخاب بخردانه ای نیست . از طرفی ماهیان بزرگ بدشان نمی آید که سوسک آبزی را نوش جان کنند . از دیگر سو ممکن است که سوسک به نوبه خود باعث ایجاد آلودگی هایی در آکوآریوم شود.
پس بهتر است از معرفی یک سوسک آبزی به آبزی دان خود پرهیز کنید .
اگر قصد نگهداری سوسکهای آبی را در یک مخزن جداگانه – و بدون ماهی – دارید ؛ باید آن را سرپوشیده کنید وگرنه صبح روز بعد باید تمام خانه را به دنبال سوسک خود بگردید ( که البته احتمالا آن را در کنار چراغ خواب یا تلویزیون یا یخچال و خلاصه وسایلی که چراغ دارند خواهید یافت .)
شاید در ابتدا غذا دادن به سوسک سیاهی که مرتبا در آب با پاهایش شنا می کند سرگرم کننده باشد ولی پس از مدتی دقتی که در جلوگیری از خروج سوسک از مخزن به خزج می دهید شما را کلافه خواهد نمود . تازه ممکن است سوسک شما را گاز بگیرد !

فربد امامی لنگرودی
http://abzidan.persianblog.ir