تریسراپتوس

● آناتومی
تریسراپتوس،‌ دایناسوری رینوسروس مانند بود. این جاندار روی چهار پای قدرتمند،‌ راه می رفت و روی سرش سه شاخ داشت كه در امتدادآنها صفحه ای استخوانی در پشت سرش برجسته می شد. یكی از شاخهای كوتاه،‌ بالای پوزه طوطی مانندش قرار می گرفت و دو شاخ بلندتر(با طول بیش از ۳فوت یا ۱متر) در بالای چشمانش قرار داشتند و در مقابل شكارچیان از وی مراقبت می كردند. احتمالا شاخها برای رقابت به كار می رفته اند. این جانور، جمجمه ای بزرگ با طول بیش از ۱۰ فوت(۳ متر) داشت كه یكی از بزرگترین جمجمه هایی است كه بین جانداران خشكی یافته شده است. سرتریسراپتوس، تقریبا یك سوم طول بدنش بود. تریسراپتوس،‌تخم گذار بود.
طول تریسراپتوسها حدود ۳۰فوت(۹ متر) و وزن آنها بیش از ۱۲-۶ تن بود. این جاندار دمی كوتاه و نوك تیز، بدنی حجیم، پاهایی ستون مانند با پنجه های سم مانند و گردنی استخوانی با برآمدگیهای استخوانی، پوزه ای طوطی مانند،‌ تعداد زیادی دندان لب مانند و آرواره هایی قوی داشت.
● زمان زیست تریسراتوپس
تریسراتوپسها، در دروه كرتاسه پسین،‌حدود ۷۲ تا ۶۵ میلیون سا ل پیش، تا انتهای مزوزوییك ، عصر خزندگان، زندگی می كردند. تریسراتوپسها، آخرین گونه دایناسورهایی بودند كه قبل از انقراض كرتاسه-ترشیاری در ۶۵ میلیون سال پیش تكامل یافتند. دایناسور های هم عصر تریسراتوپس عبارت بودند از: تیرانازوروس ركس (كه احتمالا تر یسراتوپس ها را شكار می‌كرده است)، آنكیلوزاروس ( زره دار ) ، كوریتازاروس ( دایناسور تاجدار ) و دریپتوزاروس (دایناسور گوشتخوار ) .
● رفتار
احتمالا تریسراتوپس ها، مانند سراتوپسینها ، به صورت گله‌‌ای زندگی می كرده اند. این فرضیه با كشف لایه های استخوانی و نهشته های بزرگی از استخوانهای گونه های مشابه در یك منطقه تایید شده است.
احتمالا، هنگامی كه تریسراتوپسها، توسط دشمن تهدید می شدند، مانند سگهای رینوسروس امروزی، به دشمنشان حمله می كردند و احتمالا این كار وسیله دفاعی آنها بوده است.
● تولید مثل
هیچ كس نمی داند كه تریسراتوپسها چگونه تولید مثل می كردند یا چگونه فرزندانشان را بزرگ می كردند، به استثنای اینكه احتمالا تخم گذار بوده اند.
● هوش
تریسراپتوس، نوعی سراتوپسین بوده است كه هوش آنها(كه بر حسب نسبت مغزبه وزن بدن محاسبه می شود) در بین دایناسورها، متوسط بود.
●● تغذیه، دندان و جایگاه در زنجیره غذایی
● زنجیره غذایی
تریسراتوپسها،‌گیاهخوار بوده اند(مصرف كننده اولیه). احتمالا این دایناسورها، سیكادها و گیاهان دیگر را با پوزه سختشان می خورده اند. تریسراتوپسها،‌با دندانهای لب مانند خود می توانستند غذا را به خوبی بجوند(مانند سراتوپسینهای دیگر، اما برخلاف اكثر دایناسورها).
تریسراتوپسها توسط تی ركس شكار شده و خورده می شدند. كاپرولیت (مدفوع فسیل شده) تی ركس،‌اخیرا توسط گروهی به سرپرستی كارن چین، در ساسكاچیان كانادا كشف شده است.این نمونه ۶۵ میلیون ساله حاوی قطعاتی از استخوانهای دایناسوری گیاهخوار می باشد كه توسط تی ركس خورده شده است. احتمالا این
قطعات استخوانی بخشی از سر تریسراتوپس می باشد
● تحرك
تریسراتوپسها روی چهار پای كوتاه راه می رفتند. این جاندار دایناسوری كند بوده است. سرعت دایناسورها ، با استفاده از مورفولوژی (ویژگیهایی مانند طول پا و جرم تقریبی بدن) و ردپای فسیل شده آنها تخمین زده می شود.
● محل زیست و فسیلهای كشف شده
تعداد زیادی ازفسیلهای تریسراتوپسها در كانادای غربی و غرب ایالات متحده یافت شده اند. دیرینه شناس ، اتنیل مارش در سال ۱۸۸۹، فسیلی راكه در نزدیكی دنور كلرادوی آمریكا كشف شده بود، تریسراتوپس نامید. در ابتدا این فسیل را با گونه ای بوفالو اشتباه گرفتند. نخستین فسیل جمجمه تریسراتوپس ، در سال ۱۸۸۸ توسط جان بل هچر كشف شد. حدود ۵۰فسیل جمجمه تریسراتوپس و بخشهایی از اسكلت تریسراتوپس كشف شده است
● طبقه بندی
تریسراتوپس، از آخرین دایناسورهای اورنیتیچین بود كه راسته ای از دایناسورهای گیاهخوار پرنده مانند بوده اند. این دایناسور جزء زیر راسته مارجینوسفالیا و خانواده گیاهخواران بزرگ، شاخدارگله ای، سراتوپسین ، بوده است. سراتوپسینها ، یكی از آخرین گروههای دایناسوری بود كه تكامل یافتند و شامل سیتاكوزاروس، لپتوسراتوپس،‌ پاچیرینوزاروس، مونتانوسراتوپس ، كاسموزاروس، سنتروزاروس،‌ تریسراتوپس ، استراكوزاروس ، پروتوسراتوپس و غیره می باشد.
▪ قلمرو(جانوران)
▪ شاخه مهره داران(دارای طناب عصبی پشتی هستند كه در مغز خاتمه می یابد)
▪ رده آركوزاریا ( دیاپسید ها با دندانهای سرپیچی و غیره)
▪ راسته اورنیتیسچیا - دایناسورهای پرنده مانند(گیاهخوار)
▪ زیرراسته مارجینوسفالیا
▪ روراسته سراتوپسیا(سراتوپیا هم نامیده می شود)
▪ خانواده سراتوپسیدا
▪ جنس تریسراتوپس
▪ گونه تی هوریدوس(نامگذاری گونه: مارش، ۱۸۸۹)
در مورد اینكه چند گونه تریسراتوپس كشف شده است، اختلاف نظر وجود دارد. بعضی از دیرینه شناسان(به ویژه استروم و ولنهوفر،‌۱۹۹۰) معتقدند كه تنها یك گونه وجود دارد، تریسراتوپس هوریدوس. دیرینه شناسان دیگر اعتقاد دارند كه دو یا چندگونه وجود دارد(به ویژه فورستر، ۱۹۹۶) كه عبارتند از: تریسراتوپس هوریدوس، تریسراتوپس پرورسوس، تریسراتوپس آلبرتنسیس، تریسراتوپس اینگنز، تریسراتوپس آلتیكورنیس و گونه های احتمالی دیگر.

منبع : پایگاه داده های علوم زمین کشور