فناوری تبدیل گاز به مایع در آسیا

استفاده از فناوری GTL مزایایی دارد كه در ذیل به برخی از آن‏ها اشاره می‏شود:
- تولید آن در پالایشگاه‏ها نسبت به میزان تقاضا به راحتی قابل كاهش و یا افزایش است.
می‏توان میزان وابستگی به نفت خاورمیانه را كاهش داد.
- گوگردزدایی و جداسازی تركیبات معطر آروماتیك آن، راحت‏تر و كم‏هزینه‏تر است.
- با استفاده از قوانین عرضه و تقاضا می‏توان قیمت LPG را تعدیل و تثبیت كرد.
- از حوزه‏ها و چاه‏های متوسط و كوچك قابل برداشت است.
تا سال ۲۰۲۰، میزان تقاضای نفت در آسیا، حدود دو برابر خواهد شد و از ۱۸ میلیون بشكه كنونی در روز، به ۳۵ میلیون بشكه خواهد رسید. اگر سهم نفت و مشتقات آن در تقاضای انرژی، كاهش نیابد و یا حتی افزایش پیدا كند، احتمال می‏رود این میزان تقاضا به ۴۴ میلیون بشكه در روز برسد. در این هنگام می‏توان از GTL استفاده كرد. وابستگی آسیا به نفت خاورمیانه، كاملاً نهادینه شده و می‏توان رقم ۸۰ تا ۹۰ درصد را برای آن متصور بود. اما تقاضای فزاینده به آن معناست كه از یك منطقه خاورمیانه، نفت بیشتری وارد شود، حال آن كه یك واقعه نابهنگام می‏تواند به قطع یا كاهش شدید عرضه منجر شود. در این خصوص، بازار سوخت GTL می‏تواند توسعه پیدا كرده و به عنوان یك جایگزین در راستای كاهش وابستگی به نفت خاورمیانه مطرح شود. افزایش روزافزون آلودگی هوا و پیامدهای آن سبب شد كه امریكا، ژاپن و اتحادیه اروپا، مقرراتی را در خصوص emission اتومبیل‏ها و كارخانجات و سوخت آن‏ها وضع كنند. اخیراً اتحادیه اروپا، محدودیت‏هایی را در زمینه میزان گوگرد سوخت فسیلی به ویژه دیزل به میزان كمتر از ۱۰ ppm ایجاد كرده است. در درازمدت، قرار شد كه ژاپن، امریكا و اتحادیه اروپا، میزان سولفور را از این هم كمتر كنند. این قانون در مورد دو سوخت اصلی، بنزین و گازوئیل قابل اجرا خواهد بود. احتمال می‏رود كشورهای آسیایی هم به وضع مقرراتی از این دست، بپردازند. مقوله تعیین قیمت در مورد LPG كار بسیار دشواری است، امروزه به صورت یك معضل، گریبانگیر كشورهای آسیایی شده است. تا سال ۱۹۹۴ قیمت نفت خام بر قیمت LPG تأثیر داشت. در پایان همان سال، عربستان سعودی، سیستمی را در راستای تعیین قیمت بر مبنای پروژه‏های LPG معرفی كرد. از آن زمان به بعد، قیمت این محصول از تابعیت قیمت نفت خام خارج شد. البته در دوره‏هایی كه تقاضا بسیار بالا و یا بسیار پایین بود، قیمت‏ها همچنان دچار نوسانات عمده‏ای می‏شدند. اما سوخت‏های GTL مانند DME دی متیل اتر، به عنوان جایگزینی برای LPG مطرح شدند و از طریق آن‏ها می‏توان قیمت را از حالت نوسان بیرون كشید. ذخایر اثبات شده گاز در منطقه آسیا - پاسیفیك، بسیار انبوه و غنی هستند، به ویژه در مناطق فلات قاره‏ای. اما برخی از حفره‏های گازی در این مناطق، به اندازه‏ای كوچك هستند كه تولید LNG توجیه اقتصادی ندارد و از این رو پیدا كردن راه‏های اقتصادی استخراج از این منابع، بسیار حائز اهمیت است. فناوری سوخت‏های مایع، عموماً پیچیده است و به شكل تبدیل منابع انرژی به گاز سنتز شده تركیبی از منواكسید كربن و هیدروژن تعریف می‏شود. در مرحله بعد، این گاز سنتز شده را به محصولات با ارزش افزوده بالاتر تبدیل می‏كنند. به طوركلی، سه انتخاب فراروی سوخت‏های مایع قرار دارد: متانول، دی متیل اتر و فناوری F.T كه پیشرفته‏ترین فناوری موجود در این عرصه است. عرضه‏كنندگان اصلی گاز و یا آن‏هایی كه مازاد تولید بیشتری دارند، عموماً در آسیا قرار گرفته‏اند. قیمت GTL برحسب نوع حوزه، میزان برداشت، ضریب برداشت، حجم و عمق مخزن تغییر می‏كند. مثلاً برای گازهای همراه نفت، معادل ۲۰ دلار در هر بشكه، برای گاز تولید شده از مخازن بزرگ معادل ۲۵ تا ۳۰ دلار در هر بشكه و برای تولید از مخازن كوچك و متوسط، معادل ۳۰ تا ۳۵ دلار در هر بشكه، تعیین شده است. میزان تقاضای آسیا برای GTL تا سال ۲۰۰۵ حدود نیم میلیون بشكه در روز با قیمت ۲۵ دلار در هر بشكه خواهد بود. همچنین این رقم در سال ۲۰۲۰ به ۴/۹۴ میلیون بشكه خواهد رسید. اگر قیمت ۲۵ GTL دلار در هر بشكه باشد، آنگاه برای ارضای تقاضا، باید الزاماً میزان ۴۵۱ تریلیون فوت مكعب گاز وجود داشته باشد. البته ذخایر گاز آسیا، از این میزان بسیار بیشتر است. اما دی متیل اتر DME دارای ویژگی‏های فیزیكی و شیمیایی مشابه با پروپان و بوتان است. از این رو ساختارها و تأسیسات كنونی، نظیر مخازن، انبارها و سیستم عرضه می‏تواند برای DME نیز مورد استفاده قرار گیرد. در سنتز متانول، با یك روش سنتز جدید، می‏توان تولید را حدود یكصد هزار تن در روز افزایش داد. متانول به عنوان یك ماده خام علاوه بر این كه می‏تواند در صنایع پتروشیمی مورد استفاده قرار گیرد، نوعی سوخت هم محسوب می‏شود كه البته به كارگیری آن در شرایط كنونی توجیه اقتصادی ندارد. به هر حال وابستگی رو به افزایش جهان به نفت خاورمیانه، چالش‏های جدیدی را فراروی مقوله انرژی در آسیا قرار داده است. با توجه به این كه هزینه حمل و نقل و انتقال نفت خام از خاورمیانه به دیگر نقاط آسیا، حدود ۱ تا ۱/۵ دلار در هر بشكه بیشتر از هزینه حمل به اروپا و امریكاست، از این رو اهمیت بیشتری هم برای سوخت‏های مایع قائل شده‏اند. سخن آخر این كه توسعه سوخت‏های GTL و تبدیل گاز به سوخت‏های مایع، می‏تواند به عنوان محملی برای مقابله با این چالش‏ها، مورد توجه بیشتر قرار گیرد؛ به گونه‏ای كه قدرت چانه‏زنی سوخت‏های مشتق از نفت خام را تحت‏الشعاع قرار دهد. اولویت در آن است كه با ابداع و عرضه فناوری‏های نوین، پروژه‏های GTL را در مورد حوزه‏های گازی كوچك و متوسط به مرحله اجرا درآورد كه در این صورت، صنعت GTL هم رشد چشمگیری خواهد داشت.

پویا نعمت‏اللهی

منبع : مجله گسترش صنعت