کلام بریده شده

اگر به نظریه های ضدونقیض و روش های درمانی بی حاصل محققان غربی درباره لكنت زبان دقت كنیم، می بینیم كه حاصلی جز ناامیدی نداشته اند؛ نظریه های بی منطقی چون «لكنت، عارضه ای است مغزی، روحی، ژنتیكی، روانی، عصبی و...» یا اینكه «مربوط است به برتری طرفی نیمكره های مغز یا عدم هماهنگی اندام های گفتاری».
روش های درمان مانند كشیدن حروف صدادار، كتابخوانی، صحبت مقابل آینه، دستگاه ضدلكنت و... كه در پیش و پس هر یك، اگرها و شایدهای مكرر آمده و به بازی های كودكانه می مانند اغلب توسط محققان لكنت دار ابداع شده است(خواهیم دید كه شخص لكنت دار توان مشاهده و در نتیجه، شناخت مشكل خویش را ندارد).
ناتوانی مطلق متخصصان غربی در علت یابی لكنت زبان، ناچار آنها را به همكاری با رشته های تخصصی نامربوط به این عارضه چون دارودرمانی، روان درمانی، طب حرفه ای، اختلالات ارتباطی و یادگیری، مغز و اعصاب، كودكان و... واداشته؛ حتی طب سوزنی، هیپنوتیزم، انرژی درمانی، یوگا، هومیوپاتی و... نیز به بازار آشفته مدعیان درمان لكنت زبان راه یافته اند. طرفه آنكه چندی پیش مسئولان امر در آمریكا با كاوشی دیگر اعلام كردند كه «لكنت زبان هیچ درمانی ندارد»!
حال برای رهایی از این بن بست، ابتدا ببینیم مراحل رشد گفتار و زبان چگونه است:
الف) كودك گفتار اطرافیان را «می شنود».
ب) گفتار شنیده شده در «مركز درك و حافظه گفتار شنیده شده مغز» ضبط شده و به طور موقت الگو می شود.
ج) محتوای مركز فوق به «مركز موتوری گفتار مغز» انتقال می یابد.
د) محتوای مركز موتوری فوق به «اندام های گفتاری» انتقال می یابد(مرحله ای كه كودك، گفتار اطرافیانش را تقلید می كند).
ه) كودك، گفتار خود را «می شنود».
و) آنچه كودك از زبان خود می شنود، با كیفیتی متفاوت از مرحله«ب» به «مركز درك و حافظه كلمات گفته شده مغز» منتقل می شود كه با تثبیت این مرحله، الگوی گفتاری كودك شكل می گیرد.
لكنت زبان به سه طریق در كودكان حدود ۵-۳ساله آغاز می شود:
۱- فشار روحی
می دانید كه یك فشار روحی بیش از آستانه تحمل، موجب واكنش در نقاط ضعف شخص می شود. یكی از ضعف های كودك خردسال «زبان گفتاری» اوست كه با سختی و تلاش مضاعف، درصدد درك و كسب مهارت های گفتاری می باشد. از آنجا كه آستانه تحمل كودك پایین است، پس یك فشار روحی می تواند به صورت واكنشی چون گریه، پرخاش و... یا شكسته شدن زبان گفتاری (لكنت زبان) جلوه كند. معمولاً با قطع عامل فشار روحی (مانند ترس از سگ)، عكس العمل (گریه) به تدریج از بین می رود، اما اگر در همان مدت كه گفتار او دچار واكنش شده(لكنت)، مرحله «و» رشد زبان را بگذراند، به مفهوم این است كه شیوه گفتار آشفته كودك، الگوی گفتارهای بعدی او خواهد بود و این یعنی شروع «لكنت زبان».
پیشگیری: دور نگه داشتن كودك از هر گونه فشار روحی بیش از آستانه تحمل او.
۲- تقلید و الگوبرداری كودك
كودك در مرحله «د» رشد زبانی، مانند دستگاه ضبط و پخش صوت، گفتاری را كه می شنود، تقلید می كند. اگر كودك با شخصی لكنت دار در تماس باشد و شیوه گفتار او را الگو قرار داده و آن را از مرحله «و» رشد زبانی خود عبور دهد، به منزله شروع لكنت او خواهد بود.
از آنجا كه محققان غربی (به خصوص دكتر فریزر، رئیس بنیاد گفتار آمریكا) منكر «تقلید» هستند و این نكته در امر «پیشگیری» اهمیت بسیار دارد، در تاثیر آن همین بس كه حالت و نوع لكنت كودك در اوایل، كاملاً مانند شخصی خواهد بود كه از او الگوبرداری كرده است.
پیشگیری: نگذارید كودك شما ادای لكنت كسی را درآورد .
۳- ضعف زبان گفتاری
گاهی مهارت بیانی كودك با تاخیر توأم می شود. به عبارت دیگر، احساسات، عواطف و خواسته های كودك رشد می یابند ولی زبان گفتاری او قادر به بیان آنها نیست. خواستن و نتوانستن می تواند فشار روحی شدیدی در كودك ایجاد كرده و منجر به لكنت نوع اول شود. یا كودك با این ضعف(عدم درك سریع مفاهیم گفتاری و یادآوری و بیان كلمات و جمله بندی) با حالتی «شبه لكنت» صحبت می كند: «بابا وقتی اومدی، اومدی اِ ا بستنی بیار». او با این ترفند ناآگاهانه می خواهد هم توجه شنونده (بابا) را به خود حفظ كند و هم در جست وجوی كلمه گمشده(بستنی) می گردد. او مرتب آن خوراكی خوشمزه را از نظر می گذراند تا كلمه بستنی را به یاد آورد؛ ما بزرگ ترها نیز گاهی كه شتاب خواسته هایمان سریع تر از توان گفتارمان باشد، چنین می كنیم.
اگر ضعف بیانی كودك قبل از تثبیت در مرحله «و» رشد زبان اصلاح شود، شبه لكنت او بهبود می یابد(این پدیده و نیز لكنت های تثبیت نشده ای كه به طور طبیعی بهبود می یابند، موجب شده عده ای تصور كنند انواعی از لكنت زبان كه مثلاً ژنتیك نیستند! خود به خود بهبود می یابند) ولی اگر از مرحله «و» عبور كند، شبه لكنت به لكنت زبان واقعی تبدیل خواهد شد. هرگاه گفتار كودك با اسپاسم، درگیری در تولید صداها و آشفتگی تنفس همراه شود، «تبدیل» صورت گرفته است.
پیشگیری: ضعف زبانی، هرچه زودتر باید اصلاح شود. هیچ عكس العملی به شیوه گفتار كودكتان نشان ندهید. با او مانند استاد قصه گو «آقای حمیدعاملی» به آرامی و با زبان كودكانه صحبت كنید.
می دانید كه ذهن انسان در هر لحظه فقط می تواند بر یك تصویر یا یك احساس تمركز كند. ذهن كودك تازه مبتلا نیز هنگام صحبت كردن، درگیر رساندن مفهوم كلامی است و نمی تواند به چگونگی گفتار خود پی ببرد. معمولاً او از واكنش اطرافیان، نقص گفتارش را كشف می كند. تا زمانی كه به آن پی نبرده، فقط یك لكنت ساده دارد. مشكل اساسی وقتی شكل می گیرد كه متوجه نامطلوبی گفتارش شده و آن را مترادف با بی عرضگی و بی كفایتی خود می بیند، پس تلاش می كند آن را با «ترفندهای پنهان كاری» مخفی كند؛ مانند مترادف گویی، سكوت، تولید صداهای كمكی، تغییر تن صدا، حرافی، تغییر چهره و رفتار، عصبانیت، خنده و... . هر چه دامنه پنهان كاری گسترده تر شود، «عوارض لكنت» عمیق تر می شود. حساسیت، خودكم بینی، زودرنجی، عدم اعتماد به نفس، اضطراب و... .
انگیزه مطالعه و تحقیق موضوع «لكنت زبان» توسط پژوهشگران غربی كه خود لكنت دارند(كه اغلب از این گروهند)، قبل از اینكه بیانگر علاقه آنها به این عارضه باشد، نشانه پنهان كردن لكنت خود پشت سنگری چون «محقق و درمان كننده لكنت» به جای «درمان شونده» می باشد. نیروی پنهان كاری، آنچنان ریشه دار و قوی است كه آنها نمی توانند مشكلی را بررسی كنند كه خود در دام آنند.در مسیر درمان، بعد از مدتی كوتاه، «لكنت ظاهری»(اسپاسم، گیركردن، آشفتگی تنفس و حركات اضافی) بهبود می یابد ولی این پیروزی به تضمین عمیق تری نیاز دارد و آن، اصلاح «لكنت درونی» یا عوارض لكنت در روابط فردی- اجتماعی است.
با اوصافی كه بیان شد، لكنت زبان را می توان این طور شرح داد: لكنت زبان عارضه ای است روحی- عادتی(= شرطی)؛ به این مفهوم كه در شرایط روحی خاص كه به سوابق ذهنی فرد بستگی دارد، عادت شخص در گفتار(مثل تكرار سیلاب) یا در ذهنش(مثل نگرانی از گیركردن- تمهیدات پنهان كاری) هویدا می شود.

كامبخش فرهمندپور

منبع : روزنامه همشهری