جریان شناسی شعر انقلاب اسلامی

▪ تالیف: علایی، سعید
▪ تاریخ انتشار: مرداد ۱۳۸۷
آثار هنری و تخیلی و اساسا هنر در کنار فلسفه و حکمت، دو زبان جاری و استوار وجودند و هر فرهنگ و تمدن نیز، با طلایه‌داری هنر یا فلسفه و یا جمعی از آن دو، قوام می‌یابد و به تحقق می‌رسد.
پس آثار هنری، زبان گویای جوامع زنده‌ای هستند که در طی طریق تکامل خویش، به اصلاح و انقلاب‌های درونی و بیرونی دست می‌یازند. آثار هنری و ادبی؛ هم سخنگوی تحول و مطالبات یک قوم است و هم پرچم شناسانده و هویت بخش به فرهنگ آن. شعر به عنوان یکی از اصیل‌ترین مآثر هنری و ادبی هر فرهنگ، مهم‌ترین بستر ظهور و بروز این رسالت دیرینه در فرهنگ اسلامی ایرانیان است که از دیرباز جدی‌ترین ابزار و اهرم و رایج‌ترین زبان مفهومی آنان بوده است. پس از ورود اسلام، شاعران در اصلاح، تحکیم، تجمیل و یا تثبیت جریان‌های اجتماعی و تاریخی عمده‌ترین نقش را ایفا کرده‌اند و در ریزش‌ها و رویش‌ها، به دنبال آن بودند تا ترجمان هویت مردمانی باشند که در طول تاریخ خود دیندار بودند و آزاده؛ و عظمت تمدنی خویش را نیز مرهون همین حقیقت می‌دانستند.
انقلاب اسلامی، نقطه‌ عطفی بر یکی از مهم‌ترین برهه‌های فرهنگ اسلامی ایران است که اگر چه ظاهر در آن ساحت سیاست تجلی یافته، اما باطن اصیل آن، در عمیق‌ترین لایه‌های فرهنگی این جامعه تحقق یافته و خواهد یافت. عصاره‌ رسالت انقلاب اسلامی، هویت بخشی به جامعه‌ای بود که در عین قوت و استعداد، نیروی حرکت و اعتماد و شکوفایی را از او ستانده بودند؛ جامعه‌ای که نه تنها در مرزهای جغرافیایی یک کشور، بلکه در پهنای وسیع یک امت گمگشته تعریف می‌شد. انقلاب اسلامی ایران، منادی عزت و عظمت و هویت برای تمام جهان اسلام بود.
در این میان، شعر فارسی - ایرانی که خود، رسالت احیا و بازسازی فرهنگ جامعه را به یاد آورده بود با انقلابی “شگرف در محتوا” و متن مواجه شد که می‌سزد آن را “انقلاب اسلامی در شعر فارسی” بدانیم. این انقلاب هم میراث گرانقدر شعر اصیل و متعهد فارسی را زنده کرد و هم دغدغه‌ افق نگاه شاعران ایرانی را در مضامین دینی و اجتماعی و سیاسی، تعمیق نمود. خصوصا که از ویژگی‌های انقلاب اسلامی، شناخت دقیق حاجات و آلام و آسیب‌های فرهنگ و تمدن ایرانی - اسلامی بود. گرایش دو سویه‌ شعر متعهد و انقلاب اسلامی به یکدیگر، باعث شد تا تجلیات و نقاط عطف مهمی در تاریخ و سیر شعر پس از انقلاب ظاهر شود که بررسی جریان شناسانه‌ آن، با نگاهی به تاثیرات متنوع جریانات بر شعر و شاعری در ایران، مدنظر کتاب حاضر قرار گرفته است که بی‌شک تنها به تحلیل گوشه‌ای از این جریان عمیق نایل خواهد شد و ضرورت پرداختن به این موضوع، همچنان پابرجاست.
نویسنده‌ محقق و علاقه‌مند این اثر سعی کرده تا با جستجوی دو سویه در مضامین و نیز قالب‌های شعری خصوصا غزل سه دهه‌ اخیر، تصویری جامع و مبسوط از شعر انقلاب اسلامی ارائه دهد.
پیش از این، دو اثر در همین زمینه از سوی دفتر هنر و ادبیات مرکز اسناد انقلاب اسلامی منتشر گردید (شعر فارسی در دوره‌ پهلوی دوم - درآمدی بر ادبیات داستانی پس از انقلاب اسلامی) و اثر حاضر، ما را به تکمیل حلقه‌ی “ادبیات و انقلاب اسلامی” نزدیک خواهد کرد.

منبع : روزنامه رسالت