ناگفته های یک جام پر از شگفتی

دهمین دوره رقابت های والیبال قهرمانی نوجوانان جهان که با حاکمیت تیم ایران خاتمه یافت شرایطی متفاوت با ادوار گذشته داشت. دیگر از یکه تازی برزیلی ها و روس ها خبری نبود و چندین تیم از شانس قهرمان شدن برخوردار بودند. سرمایه گذاری که کشورهای مختلف روی والیبال پایه ای خود انجام دادند باعث شد نمایندگان قدرتمندی از قاره های گوناگون در این دوره از مسابقه ها شرکت کنند.
حتی کارشناسان فدراسیون جهانی والیبال نیز اعتراف کردند بازی های این دوره از کلاس بالاتری نسبت به همه دوره های قبل برخوردار بود. نتایج شگفت آوری که در بسیاری از دیدارها شاهد بودیم گواهی برای اثبات این ادعاست و البته ارزش های قهرمانی تیم کشورمان را دوچندان می کند. از سویی دیگر کسب عنوان نخست جهان توسط تیم ایران به نوعی انتقال قدرت از قاره آمریکا و اروپا به آسیا بوده است.
تاکنون هیچ یک از تیم های آسیایی به چنین افتخاری دست نیافته بودند و این برای نخستین بار در تاریخ بود که یک تیم از قاره کهن بر بام والیبال جهان می ایستاد. شکی نیست این موفقیت حاصل استمرار در توجه به تیم های پایه ای والیبال در ۱۵ سال اخیر است. تیم ایران پیش تر از ۵ دوره حضور در مرحله نهایی مسابقه های قهرمانی نوجوانان جهان عناوین دوم، سوم، چهارم، پنجم و نهم دنیا را در کارنامه داشت. با این پیشینه هرگز نمی توان قهرمانی اخیر را تصادفی و از روی شانس قلمداد کرد.
● عوامل درونی و بیرونی
در کسب این افتخار عوامل زیادی نقش داشتند. تلاش های زیادی صورت گرفت تا تیمی که کارشکنی دولت مکزیک در صدور ویزا حتی آن را تا مرز از دست دادن مسابقه های جهانی تیخوانا پیش برده بود جام را بالای سر برد. همدلی و یکدست بودن بازیکنان، کادر فنی مجرب، تدارک خوب و حمایت های همه جانبه فدراسیون دست به دست هم دادند تا قهرمان آسیا این عنوان را در سطح جهان تکرار کند.
تیم ایران در رقابت های جهانی مکزیک به معنای واقعی تیم بود. حس همکاری و یکدل بودن در میان تک تک نفرات این تیم موج می زد و این را باید از عوامل اصلی موفقیت یک تیم دانست. یکی از نکات قابل توجه درخصوص تیم ایران آمادگی بالای جسمانی و فیزیک مناسب بازیکنان بود. کادر فنی این تیم از فرصت یکصد روزه ای که پس از قهرمانی در آسیا داشت نهایت بهره را برد و با برنامه ریزی مناسب و تمریناتی که انجام داد بازیکنان را به مرزی از آمادگی جسمانی رساند که مربیان همه تیم ها آن را تحسین کنند.
از طرفی میانگین قدی تیم کشورمان نسبت به گذشته افزایش چشمگیری داشت و با معدل ۱۹۵‎/۰۸۳ سانتیمتر جزو تیم های بلندقامت رقابت ها بود. گرچه روسیه با میانگین قدی ۱۹۹‎/۵ سانتیمتر و برزیل با ۱۹۷‎/۵۸ سانتیمتر بلندترین قامت را در میان تیم های حاضر در مکزیک داشتند و ناکام ماندند ولی کاملاً مشخص بود تیم های مدعی روی بازیکنانی سرمایه گذاری کرده اند که از قد بلندی برخوردار باشند.
خوشبختانه شرایط کنونی تیم ایران در رده نوجوانان امیدوارکننده است. از این حیث تیم کشورمان با چین، آلمان و کوبا شرایط برابری داشت و البته اوضاع این تیم نسبت به قد بازیکنان آمریکایی، هندی، نمایندگان آفریقا و آمریکای شمالی بهتر بود.
تیم ایران در رقابت های اخیر نوجوانان جهان برخلاف بسیاری از مدعیان از نیمکت نشینان خوبی برخوردار بود و ست کوویچ، سرمربی تیم نیز به خوبی از داشته هایش بهره می گرفت. در جریان هر مسابقه شاهد تغییرات فراوانی در ترکیب تیم بودیم و سرمربی اعتماد کافی به ذخیره های تیم داشت.
ناگفته نماند استراتژی که مربی صرب تبار در این تورنمنت و قبل از آن در رقابت های قهرمانی آسیا به کار گرفته بود کاملاً مؤثر واقع شد و این مسأله ای نیست که به سادگی آن را نادیده گرفت. ست کوویچ در هر بازی تایم اوت ها و جابه جایی های بموقعی انجام می داد و با کمک همکارانش بازی حریفان را بخوبی آنالیز می کرد. این که بازیکنان به طور کامل از سرمربی تیم حرف شنوی داشته باشند تنها به رابطه خوب طرفین بازمی گردد و این نکته ای بود که در هر مسابقه در تیم قهرمان جهان توجه همگان را به خود جلب می کرد.
● آموزش های اولیه
همواره در تیم های ایرانی علاقه مندی وافر بازیکنان به زدن آبشار غیرقابل انکار بوده و در سایر بخش ها از جمله دریافت و دفاع روی تور مشکلات فراوانی وجود داشت اما این بار شاهد بودیم آموزش های اولیه به بازیکنان با استانداردهای روز همراه بوده و پیشرفت در سایر قسمت ها قابل ملاحظه بوده اند.
انتخاب بهترین مدافع روی تور جهان از ایران یا قرار گرفتن دریافت کننده های کشورمان در صف بهترین ها تنها نشان از تغییراتی بنیادین در نحوه تیمداری و آموزش پایه های والیبال ایران دارد. هر چند هنوز در برخی از بخش ها مشکلاتی وجود دارند ولی امید می رود راهی که فدراسیون آغاز کرده با قدرت ادامه دهد و این بازیکنان که سرمایه های آینده والیبال کشور هستند به خوبی حفظ شوند تا پیشرفت در همه رده ها تداوم یابد.
● جام شگفتی ها
دهمین دوره رقابت های قهرمانی نوجوانان جهان حاوی نکات دیگری بود که می تواند مورد توجه قرار گیرد. در واقع شگفتی های زیادی که در این دوره از مسابقه ها رخ داد آن را با سایر ادوار متمایز می کرد. در کمتر دوره ای مانند رقابت های مکزیک شاهد رشد کیفی تعداد زیادی از تیم ها بودیم طوری که هر ۸ تیم حاضر در مرحله یک چهارم نهایی تا آخرین لحظات از شانس رسیدن به مرحله نیمه نهایی برخوردار بودند.
نزدیک بودن قدرت تیم ها روی هر گونه پیشداوری در خصوص بازی ها خط بطلان کشید و همه چیز را مبهم کرده بود. همچنین سابقه نداشت تیم قهرمان مسابقه ها ۳ باخت در کارنامه اش داشته باشد اما تیم کشورمان با وجود پذیرش شکست برابر کوبا، هند و آرژانتین به این افتخار دست یافت.
البته باخت به کوبا در دور مقدماتی کاملاً تاکتیکی و به خواسته مربیان صورت گرفت ولی از دست دادن نتیجه بازی با هندوستان که چندین بازیکن بزرگسال در ترکیب تیم نوجوانش داشت و نیز آرژانتین تیم ایران را در خطر حذف شدن قرار داد که پیروزی ۰-۳ برزیل مقابل هند شانس صعود به مرحله نیمه پایانی را به ایران بازگرداند. تیم چین که به مقام نایب قهرمانی دست یافت نیز ۳ باخت مقابل آمریکا، لهستان و ایران را متحمل شد. فرانسه، تیم سوم این دوره از رقابت ها هم ۳ باخت در کارنامه داشت مقابل آلمان، چین و ایران و تیم بزرگی مانند برزیل ۴ شکست برابر فرانسه، ایران، آرژانتین و بلژیک را پذیرفت.
● پیشرفت آسیا
رشد تیم های آسیایی از جمله مواردی بود که همه کارشناسان حاضر در تیخوانا مکزیک به آن اذعان داشتند. ایران، چین و هند ۳ نماینده قاره کهن ثابت کردند روی والیبال پایه توجه ویژه ای دارند و در آینده می توانند با تداوم این روند در سایر رده ها حرف های زیادی برای گفتن داشته باشند. در این دوره قدرت های همیشگی برزیل و روسیه نتوانستند انتظارات را برآورده کنند و در باد عناوین قبلی خوابیدند.
شاید این ۲ کشور انتظار چنین پیشرفتی را از سایر تیم ها نداشتند. روسیه که ۸ بازیکن بالای ۲متر را در تیم ۱۲ نفره اش داشت، نتوانست هماهنگی خوبی میان آسمانخراش هایش ایجاد کند. البته آنها با حفظ ترکیب کنونی و بالا بردن سطح کیفی تیم خود در دوره بعدی رقابت های جوانان می توانند مدعی درجه اول باشند. روس ها از نظر فیزیکی تیمی استثنایی در اختیار دارند. اوضاع برزیل هم بی شباهت به روسیه نیست وباید دید برزیلی ها از شوکی که در مکزیک به آنها وارد شد چقدر درس می گیرند.
تردیدی نیست پدیده کنونی والیبال جهان در رده نوجوانان آرژانتین است، تیمی که پیش از رقابت های جهانی مکزیک تنها ۴ بار فرصت حضور در مرحله نهایی مسابقه های جهانی را داشت. این تیم در سال های ،۸۹ ۹۱ ، ۲۰۰۱ و ۲۰۰۵ به ترتیب عناوین هفتم، پنجم، نهم و چهارم را کسب کرده بود.
آرژانتینی ها تیمی یکدست، سختکوش و کاملاً تاکتیکی بودند و با آمادگی که داشتند در پی این بودند برای همیشه از زیر سایه برزیل خارج شوند. آنها در مرحله نیمه نهایی به چین باختند، کما این که در دور مقدماتی نیز به همین تیم آسیایی نتیجه را واگذار کرده بودند. ظاهراً شاگردان خوان سیکلو به کمتر از قهرمانی راضی نبودند که پس از شکست در مرحله نیمه نهایی در بازی رده بندی روحیه لازم را نداشتند تا مقابل فرانسه کاری از پیش نبرند. البته آرژانتین می تواند با این استعدادها به قدرت جدید والیبال جهان تبدیل شود.
فرانسه که در مکان سوم دنیا ایستاد یا لهستان، تیم پنجم این دوره از رقابت ها مزد استمرارشان در سرمایه گذاری روی والیبال را گرفته اند. هر دو کشور در سایر رده ها نیز جزو قدرت های توپ و تور محسوب می شوند، اما از بلژیک هم می توان به عنوان تیمی که در آینده حرف های زیادی برای گفتن دارد، نام برد.
بلژیکی ها تاکنون در عرصه جهانی حضور نداشتند و تقریباً برای رقبا ناشناخته بودند. شاید همین عامل کمک کرد تا این تیم بالاتر از برزیل در مکان ششم دنیا قرار گیرد. بلژیک با معدل قدی ۱۹۶‎/۸۳ سانتیمتر تیمی با فیزیک مناسب بود. باید دید این حرکت یک جرقه در والیبال بود یا بلژیک هم قصد سرمایه گذاری وسیع روی والیبال خود را دارد؟
در بررسی کلی وضع تیم های پایه ای قاره های مختلف سوای جهش خوب آسیایی ها باید از افت فاحش آفریقایی ها گفت. هرچند تیم های این قاره مدعیان قهرمانی نبوده اند، ولی در کارنامه تیمی مانند مصر قرار گرفتن در مکان چهارم جهان به چشم می آید. یا زمانی تونس براحتی در زمره ۸ تیم برتر این مسابقه ها می ایستاد.
اما شرایط کنونی والیبال پایه ای قاره سیاه نگران کننده است. وضع در آمریکای مرکزی نیز بی شباهت به آفریقا نیست. همه نمایندگان این منطقه در مکان های یازدهم تا شانزدهم ایستادند. پورتوریکویی ها تلاشی مثال زدنی در این تورنمنت داشتند، اما آنها با معدل قدی ۱۸۴‎/۵۸ سانتیمتر به جایی نمی رسند. سران والیبال این کشور باید روی بازیکنان بلندقامت سرمایه گذاری کنند. مکزیک که از میانگین قدی ۱۸۹‎/۹۳ سانتیمتر را داشت، ثابت کرد برای رهایی از زیر سایه فوتبال کار زیادی پیش روی دارد. آمریکا و کوبا دیگر نمایندگان این منطقه بودند که همه را نا امید کردند.
این دو کشور که پیشینه خوبی در والیبال دارند، همچنان سیر نزولی خود را می پیمایند. این درحالی است که در آمریکای لاتین توجهات عمومی بعد از فوتبال هر روز به والیبال بیشتر می شود و هیچ بعید نیست در آینده ای نه چندان دور قدرت های جدیدی از این منطقه ظهور کنند. در قاره سبز، اروپا روال معمول ادامه دارد و حتی شاهد سرمایه گذاری خوب فدراسیون هایی نظیر بلژیک و آلمان روی والیبال پایه بودیم.
با وجود ناکامی روس ها در دوره اخیر، برخی ها آن را مقطعی عنوان می کنند و فرانسوی ها ثابت کردند دیگر یک پای ثابت مدعیان در همه رده های والیبال هستند. خروس ها در عرصه باشگاهی هم سرمایه گذاری خوبی کرده اند و کار را جدی گرفته اند. در نقطه مقابل باید ایتالیا را قرار داد که سخت ترین روزهای والیبال خود را سپری می کند. برای لاجوردی پوشان غم انگیزتر از این نیست که حتی در رقابت های انتخابی نوجوانان جهان عاجز بمانند و نتوانند در مکزیک حاضر شوند. ایتالیایی ها کار سختی برای رسیدن به روزهای اوج والیبال خود دارند.
● ضعف های پنهان
بعد از معرفی بهترین های دهمین دوره مسابقه های جهانی مکزیک، فدراسیون بین المللی والیبال، آمارهایی را منتشر کرد که نه تنها نشان می دهد کدام کشورها در چه بخش هایی قوی هستند که ضعف های والیبال ایران را نیز نمایان می سازد و کمک بزرگی به مربیان و مسئولان والیبال کشورمان است تا به تقویت آن قسمت ها بپردازند.
یکی از آنها، سرویس است. در این دوره از رقابت ها، تنها نکته ای که روی سرویس های بازیکنان ایرانی مشهود بود، دقت در نواختن ضربات بود. طبق آمار، کمترین امتیازها را به طور مستقیم از زدن سرویس گرفته ایم و به نظر می رسد در زدن سرویس ها باید تمرینات زیادی صورت گیرد. اورلاندو از کوبا، چن پنگ از چین و موریلیو برزیلی به ترتیب بهترین سرویس زن های نوجوانان جهان هستند.
برزیل، فرانسه و پورتوریکو با داشتن ۳ نماینده در میان ۱۰ نفر برتر بخش سرویس، نشان دادند روی این اصل که در واقع شروع تهاجمات یک تیم در والیبال امروز محسوب می شود، بیشتر از سایرین کار کرده اند. بهترین سرویس زن ایران طبق اعلام Fivb مجتبی شبان بود که در مکان بیست و چهارم جهان ایستاد، رتبه ای که چشمگیر نیست.
در نقطه مقابل پیشرفت در دفاع روی تور بازیکنان ایرانی چشمگیر بوده است. علیرضا جدیدی بهترین مدافع جهان (کوین لی فرانسوی و لوکاس بائو آلمانی دوم و سوم هستند) شناخته شده و حامد باقر پور هم رده دهم دنیا را به خود اختصاص داده است. روسیه نیز مانند ایران ۲ نماینده بین ۱۰ مدافع برتر دنیا دارد. براساس برآوردهای صورت گرفته تیم ایران در دفاع روی تور سرآمد دیگر تیم های آسیایی است.
روزگاری بود که تمام امتیازات تیم های ایرانی از آبشارهایی که نواخته می شد به دست می آمد و همواره تیم های ما به اسپوکرها دل بسته بودند اما وقتی مجتبی شبان و مجتبی غیاثی بازیکنان قدرتی تیم ایران مکانی بهتر از بیست و سوم و بیست وچهارم جهان را کسب نمی کنند این نشان می دهد تیم نوجوانان تنها به این آبشار زن ها دل خوش نکرده بود.
البته به نظر می رسد باید این بخش هم تقویت شود چرا که آمارها نمی توانند خوب تلقی شوند. این در حالیست که نفرات اول و سوم بهترین اسپوکرهای دنیا از چین انتخاب شدند. چینی ها یک اسپوکر دیگر نیز جزو ۱۰ نفر اول جهان داشتند که از قدرت بالای چشم بادامی ها حکایت می کند.
در توپگیری بازیکنان آمریکایی، آرژانتینی و برزیلی روی سکو رفتند و ۲ بازیکن از چین و هند هم به ترتیب چهارم و پنجم شدند. قرار گرفتن گل محمد سخاوی در رده نهم نشان می دهد اوضاع تقریباً خوب است ولی در دریافت ها باید بیشتر کار کنیم.
بهترین دریافت کننده ایرانی سخاوی بود که سیزدهم شد و مجتبی شبان دریافت کننده قدرتی تیم کشورمان نیز در مکان هفدهم قرار گرفت. این در حالی بود که هوی دینگ از چین پس از دنیس دل واله پوتوریکویی و کالیبروا آلمانی در رده سوم ایستاد. هندی ها هم وضعیت بهتری از ایران داشتند زیرا یک بازیکن از این کشور دهمین دریافت کننده دنیا شناخته شد. آلمان با داشتن ۲ بازیکن در جمع دریافت کننده برتر جهان، بهترین تیم از این حیث بود. قبول داریم که دریافت های یاران ایرانی نسبت به ادوار قبل کاملاً بهتر شده و پیشرفت قابل قبولی داشته ایم اما برای رسیدن به سکوی نخست رقابت های دور بعدی جوانان جهان که تقریباً با همین تیم شرکت خواهیم کرد نیاز به بهبود وضعیت داریم.
تردیدی نیست بسیاری از تیم هایی که در مسابقه های این دوره نوجوانان جهان با یکدیگر ملاقات کرده اند ۲ سال بعد و در رده جوانان نیز با یکدیگر رودررو خواهند شد و با تقویت همین تیم نوجوان کنونی در یک رده بالاتر به جنگ با یکدیگر می روند. در این بین تیم ایران شرایط ویژه ای نسبت به همه تیم ها خواهد داشت زیرا با قهرمانی در عرصه نوجوانان و کسب عنوان سومی رقابت های جوانان همه نگاه ها را متوجه خود کرده است بنابراین خوابیدن در باد این قهرمانی و دل بستن به آنچه که رخ داد سرانجام خوشی نخواهد داشت.

علی رضایی

منبع : روزنامه ایران