ویژگیهای اقتصاد جدید

گذار اقتصاد جهانی از اقتصاد سخت افزار به اقتصاد نرم افزار و وجود ارتباطات روبه رشد و کامپیوترها و...، همه نشانه های ورود ما به اقتصاد جدیدی است. این اقتصاد جدید دارای سه ویژگی خاص است که عبارتنداز:
۱) جهانی و همه گیر است،
۲) شامل چیزهای نرم غیرملموس و پیچیده نظیر اندیشه ها و آرا،
۳) اطلاعات و روابط است و به نحوی خاص مرتبط و به هم پیوسته است.
این سه ویژگی نوع جدیدی از بازار و جامعه را به وجود می آورد، نوعی بازار و جامعه ای که در شبکه های الکترونیکی جامع، همه گیر و همه جانبه ریشه دارد. شبکه ها، تقریبا در هر اقتصادی وجود داشته است; اما شبکه های امروزی که در اثر پیشرفت تکنولوژی، توسعه و تکثیر یافته اند، آنچنان تاثیر ژرفی در زندگی ما گذاشته اند که واژه شبکه به محوری تبدیل شده که تفکر واقتصاد ما حول آن سازمان می یابد. قرن اتم گذشته است، نماد قرن بیست ویکم، شبکه گسترده جهانی (اینترنت) است. کار اقتصاد جدید ارتباطات است، ارتباطاتی عمیق و گسترده. کلیه دگرگونی های حاضر وآینده به مسیر بنیادین و شیوه خاص واساسی ای که ما ارتباطات را متحول و دگرگون می سازیم، بستگی دارد. ارتباطات، بنیاد اجتماع، فرهنگ، انسانیت و هویت فردی ما و کلیه نظام های اقتصادی است. به همین دلیل است که شبکه ها این قدر اهمیت دارد. ارتباطات آن قدر به فرهنگ و خود جامعه نزدیک است که تبعات تکنولوژیکی و آثار فناوری آن فراتر از چرخه بخش های صرفا صنعتی است.
ارتباطات و ابزار وابسته آن کامپیوتردر تاریخ اقتصادی، موردی ویژه است، نه به آن دلیل که بخش کاری و تجاری پیشتاز ومدرن زمان است، بلکه به آن خاطر که تاثیرات فرهنگی، تکنولوژیکی و مفهومی آن، درعمق حیات ما رخنه کرده است. اقتصاد جدید با موجودیت ها و نهادهای فرار وسبک همچون اطلاعات، روابط و ارتباطات، حق طبع و نشر، سرگرمی، امنیت و نظایرآن سروکار خواهد داشت. اقتصاد کشورهای پیشرفته در حال کم کردن ازحجم و وزن خود و تغییر جهت به سمت دنیای نرم افزار است. اغلب کالاهای صادراتی ایالات متحده، تنها در طی شش سال، یعنی از سال ۱۹۹۶ -۱۹۹۰، پنجاه درصد از وزن خود را، به ازای هر دلار ارزش، از دست داده است. همچنین در همین مدت تعداد افرادی که چیزهای ملموس، یعنی کالا و سخت افزار می ساختند، یک درصد کاهش یافت. در حالی که شمار اشخاصی که به ارائه خدمات (غیرملموس ها) اشتغال داشتند، پانزده درصد رشد داشت. جهان نرم افزار، کامپیوترها، سرگرمی ها و ارتباطات راه دور، اکنون به صنعتی به مراتب عظیم تر از تمام زمینه ها و غول های قدیم از قبیل ساختمان، فرآورده های غذایی یا اتومبیل سازی شده است. برای اثبات ادعای فوق می توان گفت در چند دهه گذشته شرکت جنرال موتورز ثروتمندترین شرکت دنیا بود; اما سال هاست که شرکت مایکروسافت پرارزش ترین شرکت جهان است. مایکروسافت سازنده نرم افزار و جنرال موتورز سازنده سخت افزار است. جانشینی مایکروسافت به جای جنرال موتورز، نشان دهنده چرخشی در اقتصاد جهانی و حرکت از دنیای سخت ها به دنیای نرم ها است.
این بخش جدید مبتنی بر دانش و اطلاعات بیش از پانزده درصد کل اقتصاد آمریکا را در برگرفته است. اقتصاد جدید با وجود تفاوت هایش با اقتصاد قدیمی، تنها در یک جنبه هنوز اشتراک دارند. تهاتر که یکی از بدوی ترین اشکال بازرگانی است، از میان نرفته است. اقتصاد تهاتری، در تمام طول عمر کشاورزی و عصر صنعتی جاری بوده وامروزه هم رواج دارد. بیشتر آنچه روی شبکه گسترده جهانی واقع می شود، در واقع، معاوضه و تهاتر است. اقتصاد شبکه ای، فرصت ها را در مقیاسی که هرگز روی زمین دیده نشده، ایجاد و آزاد خواهد کرد. اقتصاد شبکه ای مرحله ای منحصر به فرد از توسعه اقتصادی است. ضرورت اصلی و محوری اقتصاد عصر صنعتی، بالابردن بهره وری بود.کلیه جنبه های یک موسسه صنعتی- از ماشین های آن گرفته تا ساختارسازمانی آن- چنان ساخته شده بود که کارائی تولید اقتصادی را بالا ببرد، ولی امروزه، بهره وری تقریبا یک محصول جانبی، فرعی و بی معنی اقتصاد شبکه ای است. ضرورت اصلی و محوری اقتصاد شبکه ای، تقویت ارتباطات است. شبکه، در واقع ساختاری برای تولید ارتباطات است. شبکه ها، ارتباط و همبستگی را باخود حمل می کنند. هرنوع ارتباط در شبکه موجد یک رابطه است. ارتباطات راه دور و جهانی شدن، حالت عادی ارتباطات را تشدید کرده و افزایش می دهد و به یک حالت فراارتباطی در ورای مسافت های طولانی، درتمام اوقات، در هر مکان وبه هر طریق تبدیل می کند. ارتباطات و روابط جدید، نقش کارکنان و مشتریان را به وحدت و اشتراک نزدیک می کند. با این روابط جدید، شرکت و مشتری یکی جلوه می کند. اینترنت، به درهم شکستن ارتباطات و روابط قدیمی بین تولیدکنندگان کالاها و مصرف کنندگان خدمات ادامه می دهد. امروزه، تولیدکنندگان مصرف می کنند و مصرف کنندگان تولید می نمایند. قصد تکنولوژی شبکه ای شده، هوشمندترکردن مشتری است و برنده واقعی در اقتصاد جدید کسی است که هوشمندترین مشتریان را دارد. ویژگی های این فرهنگ اقتصادی جهانی، مالکیت غیرمتمرکز و تساوی حقوق ناشی از منابع معرفت ودانائی، به جای منابع پول و ثروت است. در این فرهنگ، تاکید بر جامعه باز و ازهمه مهمتر، اتکای گسترده بر ارزش های اقتصادی، به عنوان مبانی تصمیم گیری در کلیه طبقات و حرفه های اجتماعی است. منابع پول وسرمایه که درعصر صنعتی، در نزد چند بانک و نزد چند فرد سرمایه دار گردآمده بود، اکنون به میلیون ها حساب بانکی، صندوق های تعاونی و سرمایه گذاری های خصوصی، در سراسر جامعه تجزیه و تقسیم شده است. برگزیده ها و بانک های متمرکز، سرمایه، یعنی موتور سرمایه داری را در انحصار خود داشتند. بانکداران، دارائی های خود را وام می دادند و از این وامها صنعت بیرون می آمد، ولی با افزایش دانش و ارتباطات، سرمایه گذاران دریافتند که مشارکتها - یا سرمایه گذاری هایی که در آنها سرمایه گذار در ریسک سهیم است - در درازمدت، ثروت بسیار بیشتری را عاید می کند. تکنولوژی، گذر از وام دادن به سوی سرمایه گذاری را شتاب داده است. شبکه ها، فرهنگ سهام و سهامداری را تبلیغ می کنند و پیش میبرند. مالکیت سازمان ها به هزار نقطه و محل تجزیه وتقسیم شده است. هزینه های معاملاتی تملک سهام و مشارکت در رویاها و بلندپروازی های کسان دیگر، چنان رو به سقوط است، که مالک شدن بخشی از سهام بسیاری ازشرکتها، مستقیم یا غیرمستقیم، امری ممکن و شدنی است.
زمانی که در یک صندوق تعاونی سرمایه گذاری می کنید، در واقع در کار صدها هزار نفر از افراد دیگر، سرمایه گذاری کرده اید. شما، ثروتی را که خودتان ایجاد کرده، بذر تولید بهروزی دیگران می کنید. ممکن است شما تنها بخش ناچیزی از یک تشکیلات بزرگ اقتصادی را مالک باشید، ولی می توانید به آسانی مالک بخشی از موسسات، در مالکیت میلیون ها نفر باشد. این همان عدالت شبکه ای است. چهره شبکه از درون همین مالکیت پراکنده ظاهر می شود. میلیون ها رشته سرمایه گذاری، سرتاسر این چشم انداز را در می نوردد. معدود افرادی، مالک سهام زیادی هستند، ولی اکثریت درآمد سهام، به صورت حساب های بانکی کوچک پراکنده است. قسمت عمده سهام در ایالات متحده را، صندوق های بازنشستگی شهروندان عادی و در کل میلیون ها نفر را در اختیار دارند. کارگران آمریکا به راستی به طور دسته جمعی، مالک ابزار تولید هستند. این عدالت و انصاف شبکه ای، به وسیله تکنولوژی شبکه ای مقدور شده است. امروزه، ردگیری، نگهداری حساب ها و نقل و انتقال پول و ثروت و نسبت درصد مالکیت افراد، فقط از آن جهت قابلیت وقوع یافته که محاسبات کامپیوتری و ارتباطات گسترده راه دور، هزینه های معاملات را به سطحی ناچیز رسانده است. در فرهنگ جدید و عادلانه سهام و سهامداری، چندین گرایش وجود دارد که هر یک از آنها با تکنولوژی حاکم و فراگیر شبکه ای بسط و توسعه می یابد. اول اینکه توسعه و گسترش مالکیت ، درست همانند خود اقتصاد، جهانی می شود. در چند سال گذشته، اروپا ناگهان سیلی از پول رابه درون بازار سهام تزریق کرده است. اروپایی ها، فرهنگ سهام را کشف کرده و یک شبه، صدها میلیارد دلار از ثروت های بلااستفاده خود را در شبکه مالکیت سهام، سرمایه گذاری کرده اند. سرمایه گذاران هم به طور همزمان، میلیاردها دلار را به خزانه های بازارهای نوظهور در آسیا و آمریکای لاتین واریز می کنند. امروزه، تقریبا هر سرمایه گذار، سهامدار صندوق تعاونی، در شرکتی که در خارج از کشور خود او فعالیت دارد، سهم یا سهامی دارد. دوم این که، با آسانتر شدن معاملات و افت هزینه های معاملاتی، توزیع مالکیت سهام دقیق تر و وسیع تر از همیشه خواهد بود. امکان سرمایه گذاری های کوچکتر، در انواع بیشتری از فعالیت ها، به وجود خواهد آمد. هزینه پایین نگهداری حساب تعداد زیاد پرداختهای زودبازده و تندگردش بدین معناست که تکنولوژی شبکه ای، سرعت گردش پول را در یک چنین برنامه های غیر متمرکز مایکروفاینانس، شتاب بیشتری می دهد. تصور یک صندوق تعاونی پر عایدات مبتنی بر صدها هزارکارآفرین جهان سومی، موجود یا در حال ظهور چندان دشوار نیست.
سوم اینکه همان نوع تمرکززدائی دقیق در شرکت هائی که سهام آنها، به طور عمومی معامله می شود، در شرف وقوع است. طی دهه ۱۹۹۰، قریب به چهارهزار شرکت در ایالات متحده عام و عمومی شد. سرمایه همین شرکتها، اخیرا در اثر سرمایه گذاری بسیاری از سهامداران جز تامین گردیده، به نحوی که مجموعا در حدود۲۵۰ میلیارد دلار از سهام شرکت های مذکور را خریدند. تکنولوژی شبکه ای، بازار سهام را از ریشه تغییر می دهد و سبب ارزیابی مجدد و فراگیر نقش و ارزش دلالان سهام، معامله گران و خود بازار متمرکز می شود.عرضه سهام می تواند بدون تشریفات پیچیده وال استریت، صورت گیرد. تکنولوژی شبکه ای این امکان را به وجود می آورد که شرکت خود را از طریق یک کامپیوتر، عام وعمومی کند و مستقیما مشارکت و سرمایه گذاری های میلیاردها فرد و سازمان را از سراسر جهان، جذب نماید.

نویسنده : سیدحسین امامی

منبع : روزنامه مردم سالاری