پژوهشی در زیارتنامه حضرت معصومه(س)؛ سلام بر شما...

زیارتنامه حضرت معصومه جزو زیارتنامه های مأثوری است كه از طرف معصوم(امام رضا(ع)) برای ایشان وارد شده است. در خصوص پاداش و ثواب عظیم زیارت فاطمه معصومه(س) روایات متعددی از ائمه معصومین(ع) نقل شده است. آن گونه كه نقل شده است، پاداش زیارتش بهشت مقرر گردیده است.
ویژگی زیارتنامه از معصوم، نثر بسیار متقن و لبریز از معارف الهی و نص استوار آن است كه دقت در آن و مقایسه آن با زیارتهایی كه غیرمعصوم(ع) انشا كرده است، به خوبی نشان می دهد این زیارتنامه از امام معصوم(ع) صادر شده است. متن این زیارت را می توان به خطبه های نهج البلاغه و دعاهایی از قبیل دعای كمیل تشبیه كرد كه حتی اگر سند نداشته باشد - كه دارد - محتوای آن نشانگر صحت صدور آن است. بدین سان، سند زیارت حضرت فاطمه معصومه(س) در نهایت اعتبار است.
● سلام بر شما...
زیارتنامه حضرت معصومه(س) كه از یادگارهای حضرت رضا(ع) می باشد و برای خواهر گرانقدر آن امام معصوم وارد شده، با یك سیر خاص، معنوی و منطقی طی شده است، در این زیارتنامه به پنج پیامبر بزرگ الهی، امیر مؤمنان، فاطمه زهرا و دیگر معصومان (ع) سلام داده شده است و این سلامهای مؤدبانه و فروتنانه و اظهار محبت و ارادت در واقع مقدمه ای برای سلام بر فاطمه معصومه(س) است؛ مقدمه هایی كه ارزشمند و ارزش آفرین است، زیرا چه این سلام بر پیامبران و معصوم از آدم تا خاتم انبیا و خاتم اوصیا، بسیار مفید و ارزنده حتی برای خود مقدمه است و در واقع نوعی ادب، فروتنی، ادای حق پیامبران و معصومان(ع) و دعا برای آنان است و پس از سلام به آنها، نوبت به سلام به حضرت معصومه(س) می رسد و سلام بر آن حضرت در این زیارتنامه بدین قرار است:
سلام بر شما باد ای دختر رسول خدا(ص)
سلام بر شما باد ای دختر فاطمه و خدیجه(س)
سلام بر شما باد ای دختر امیر مؤمنان(ع)
سلام بر شما باد ای دختر حسن و حسین(ع)
سلام بر شما باد ای دختر ولی خدا
سلام بر شما باد ای خواهر ولی خدا
سلام بر شما باد ای عمه ولی خدا
سلام بر شما باد ای دختر موسی بن جعفر(ع) و رحمت و بركتهای خدا بر شما باد. برخی از فضایل حضرت معصومه(س) به دلیل پاكی و فضیلتها و كرامت پدر و مادر و اجداد آن بزرگوار است. و این سلامها به این نكته مهم اشاره دارد. فاطمه معصومه(س) در مكتبی پرورش یافته است كه به فاطمه، خدیجه، امیرمؤمنان و خاتم پیامبران منتهی می شود؛ از این رو زمینه دستیابی به فضیلتها و گریز از رذیلتها به طور كامل در او فراهم است. اما به نظر می رسد این سلامها معنای فراتری از این نكته دارد، زیرا كه خواهر و عمه ولی خدا بودن در این مسأله تأثیری ندارد؛
درود، رحمت و نعمتهای جامع، شامل، پیوسته و ناگسسته خدا و همه مومنان بر شما باد ای دختر رسول خدا. چنین سلام بلندی به حضرتش بدان جهت است كه او دختر رسول اكرم(ص) بوده و روش و منش و اخلاق و رفتار و كردارش همچون رسول خدا(ص) است، زیرا پیامبر خدا(ص) فریادگر توحید در سرتاسر گیتی است، فاطمه معصومه(س) نیز همانند جدش رسول خدا(ص) چون از سرشت و ذاتی پاك برخوردار است.
او نیز در پی استوار سازی و گسترانیدن توحید در جهان است و قبر او در قم و مانند قبر رسول ا...(ص) در مدینه به پایگاهی عظیم و جاودان برای اسلام تبدیل شده است و سبب گرد آمدن شیفتگان اهل بیت(ع) و عاشقان دانشهای آل محمد در این مركز توحید و ولایت شده است.
امام صادق (ع)فرمود: «حرم رسول خدا مدینه و... و حرم ما اهل بیت قم است.»
قم فاطمه معصومه به مدینه رسول ا... و كوفه امیر مؤمنان(ع) می ماند و آن گونه كه گفته شده، هجرت، غربت و مظلومیت فاطمه معصومه(س) بود كه اساس و بدنه این فضیلتها را در قم پدید آورد؛ بدین سان او فرزند رسول و فرزند امیرمؤمنان و ادامه دهنده راه آنان و تحقق بخش آرمانهای بلند ایشان است.
● سلام بر توای دختر فاطمه و خدیجه(س)
او از جهات مختلف مانند فاطمه و خدیجه(س) بود، فاطمی بود و خدیجی. به لحاظ حسب و نسب به فاطمه(س) می ماند، زیرا فاطمه(س) فرزند رسول خدا و خدیجه بود و او فرزند موسی بن جعفر و نجمه خاتون. او همانند جده اش خدیجه، هستی خود را برای برادرش علی بن موسی الرضا(ع) در طبق اخلاص نهاده و از هر چه داشت در راه او دریغ نورزید و آن گونه كه شایسته او و علی بن موسی الرضا(ع) بود رفتار كرد، به همان سان كه فاطمه و خدیجه(س) در برابر رسول خدا و امیر مؤمنان(ع) چنین كردند. از این رو به حق می توان گفت كه: «درود و رحمت خدا بر تو باد ای دختر فاطمه و خدیجه».
● السلام علیك یا بنت امیرالمؤمنین
پیش از این اشاره شد كه قم فاطمه معصومه(س) به كوفه امیرمؤمنان می ماند و در كلام بلند امام صادق(ع) به درستی و دقت به این واقعیت اشاره شده است، اما او به زینب دختر بلا واسطه علی(ع) نیز شباهتهایی دارد، زینب آن بانوی یگانه و بی همتای عصر و زمان قیام و خون و حماسه پرچم مبارزه را علیه یزید و یزیدیان برافراشت و آن چه داشت عاشقانه در راه حسین داد و زینب ثانی معصومه(س) هم با هجرت به ایران و قم پرچم و علم مبارزه با نفاق سپاه عباسی و تزویر و نیرنگ مأمونی برافراشت و پس از ایفای رسالت زینب گونه خود روح بلندش به عالم ملكوت پركشید و با مدفون شدن در قم، پایگاه عظیمی برای حسینیان و رضویان تاریخ ساخت؛ هجرت او به هجرت زینب به كوفه و شام می ماند كه هر كدام در زمان و مكان و شرایط خاص خود، تاثیر شگرفی داشت.
● السلام علیك یا بنت الحسن و الحسین
فاطمه معصومه(س)، حسنی بود و حسینی. حسنی بود چون با مخالفان و معاندان، صلح و مدارا كرد و زندگانی او نیز همانند جدش حسن(ع) با زهری كه به او خورانیدند فرجام یافت و در راه پاسداری از حریم اسلام و حقیقت شكیبایی ورزید. مانند ابا عبدا... الحسین(ع) بود، زیرا هجرت كرد و در غربت، مظلومانه برادران و همراهانش به خاك و خون غلطیدند و در همان جا خود نیز به آنان پیوست. قم او، مانند كربلا به پایگاه و جایگاهی بزرگ برای تحقیق و تبلیغ معارف اسلامی مبدل گشت و معصومان(ع) بر آن تأكید بسیار داشته اند. همان طور كه درباره كربلا چنین بوده است.
«السلام علیكِ یا بنت ولی ا...، السلام علیكِ یا اخت ولی ا...، السلام علیكِ یا عمهٔ ولی ا...، السلام علیكِ یا بنت موسی بن جعفر و رحمهٔ ا... و بركاته»
دانشوران و كارشناسان زبان عربی گفته اند: «تعلیق حكم به وصف شعر به علیت آن است.»
در این سلامها، همانند سلامهای گذشته به جای یادكردن نام حضرت معصومه(س)، با یكی از اوصاف ایشان؛ یعنی دختر، خواهر و عمه ولی خدا به آن حضرت سلام داده شده است و این نكته بی حكمت نیست؛ فاطمه معصومه(س) آن گونه كه ولی خدا می خواست و موسی بن جعفر(ع) در پی آن بود، دختری كرد از این رو پدر بزرگوارش درباره او فرمود: «پدرش فدایش باد».
و آن گونه كه ولی خدا؛ یعنی حضرت علی بن موسی الرضا(ع) می خواست خواهری كرد، از این رو آن حضرت درباره خواهرش فرمود: «كسی كه او را زیارت كند از اهل بهشت است.»
در كتب و روایات تاریخی آمده كه آن حضرت نزدیك بیست خواهر داشت و آن چه در فضیلت حضرت فاطمه معصومه(س) فرموده درباره هیچ یك از خواهرانش نفرموده است.
و او عمه ولی خدا بود، زیرا به گونه ای عمل كرد كه حضرت جواد (ع)از او به بزرگی یاد كرده و فرموده است:
«هر كس عمه مرا در قم زیارت كند، سزامند است در زمره بهشتیان قرار گیرد.» و به طور خلاصه زندگانی او طوری بود كه حضرت جواد می پسندیدند و او معصومانه زیست و راه پدر، برادر و برادرزاده اش را رفت و مرزهای موفقیت و سرافرازی و سربلندی را درنوردید و در میان فرزندان موسی بن جعفر(ع) بهترین روش زندگی؛ یعنی راه و روش خدایی را برگزید.

پی نوشت:
۱) كشف اللئالی، به نقل از كریمه اهل بیت، ص ۵۳.
۲) جامع احادیث الشیعهٔ، ج ۱۲، ص ۶۱۷، عیون الاخبار الرضا، ج ۲، ص ۲۷۱.
۳) ر.ك: الارشاد، ج ۲، ص ۲۴۴ و عوالم، ج ۲۱، ص ۳۱۸ - ۳۲۱.
۴) كامل الزیارات، ص ۴۲۴.

منبع : روزنامه قدس