جذابیت‌های پنهان در ساختارهای قوی

بی‌تردید سریال‌های تلویزیونی از پرطرفدارترین برنامه‌های تلویزیون در دنیا هستند و این قاعده در كشور ما نیز مستثنا نیست. در حال حاضر شبكه‌های یك، دو، سه و پنج در شبانه‌روز سریال‌های متعددی پخش می‌كنند كه با یك حساب سرانگشتی، به تقریب نیمی از آنها داخلی و نیمی خارجی است.
در این صفحات قصد داریم به بررسی مجملی پیرامون سریال‌های خارجی سیما كه در حال حاضر از شبكه‌های مختلف پخش می‌شوند بپردازیم. برخی از این مجموعه‌ها برای بار اول و بعضی دیگر مثل «ماجراهای شرلوك هولمز» برای چندمین بار روی آنتن می‌روند، اما آن چه مهم است نه تازگی آن‌ها كه عوامل جذابیت و بررسی آن‌هاست.
● جذاب برای بینندگان احساساتی
جواهری در قصر، از پربیننده‌ترین سریال‌های تلویزیون است كه همزمان با ایران در كشورهای دیگر نیز پخش می‌شود. این مجموعه محصول كشور كره و همان‌‌طور كه مرسوم سریال‌های مربوط به چشم بادامی‌هاست، به زندگی یك انسان از كودكی تا كهنسالی می‌پردازد، موردی كه پیش از این در سریال‌هایی چون «روزهای زندگی» یا «سال‌های دور از خانه»
شاهد آن بوده‌ایم.«جواهری در قصر»، غیر از یكی دو مورد از بازیگران اصلی آن، بازی خوبی را ارائه نمی‌دهد. پیوستگی روایی آن خوب نیست، شخصیت‌های فرعی زیادی در داستان‌ سرگردانند كه بود و نبودشان فرقی نمی‌كند. از طرفی با وجود یكپارچه بودن داستان و بخش بخش شدن آن در قسمت‌های مختلف، ماجرای هر قسمت در جای مناسبی قطع نمی‌شود تا برای دیدن قسمت بعد انگیزه شود با همه این مسائل، این سریال یكی از پربیننده‌ترین سریال‌های سیماست! نكته اینجاست كه این مجموعه، محتوایی شرقی دارد، عمده بازیگران آن زنانی هستند كه احساسات زنانه خود را دارند و از آن‌جا كه مخاطبان این ماجراها، ایرانی‌هایی هستند كه عمده آن‌ها تابع احساساتند، این سریال طرفداران زیادی پیدا كرده است اتفاقی كه «سالهای دور از خانه» را به یاد ما می‌آورد. نام اصلی این مجموعه «یانگوم كبیر» است كه به «جواهری در قصر» تغییر پیدا كرده است. قهرمان اصلی داستان یانگوم است كه فراز و نشیب‌های زیادی را پشت‌سر می‌گذارد و ناملایمات بسیاری را تحمل می‌كند تا به هدف خود برسد. این مجموعه از شبكه‌ دوم سیما پخش می‌شود.
● پزشكان در جعبه جادویی
«پزشك دهكده»، «مركز پزشكی» و «پرستاران» سه مجموعه متفاوت با یك مضمون هستند كه در تمام آن‌ها پزشكان محور حوادث قرار می‌گیرند. پزشك دهكده، قدیمی‌ترین این مجموعه‌هاست كه یك مجموعه وستون كانادایی با بازی بازیگر شهیر سینما جین سیمور است. داستان هر قسمت از سریال متفاوت است اما شخصیت‌های اصلی به تقریب، تغییر ناپذیرند. حضور یك پزشك زن در فضای مردسالارانه قرن نوزدهم یك دهكده خشن آمریكایی، به خودی خود، مسئله‌ساز است، بنابراین حوادثی پیرامون اشخاص صورت می‌گیرد به ویژه آن كه مسائلی چون نبود قوانین مدون در آن دوره هرج و مرج طلبی افراد یا دسته‌های قانون‌شكن، خود به راحتی محور چندین داستان قرار می‌گیرد. وجود بیماری‌های صعب‌العلاج یا منبعث از جنگ‌های داخلی از سویی و كمبود یا نبود دارو از سوی دیگر، ماجراهای این سریال را با تعلیق‌های داستانی خوبی همراه می‌كند كه برای بیننده جذابیت زیادی دارد.
● زندگی با حرفه‌ای حساس
پرستاران مجموعه ای است كه در آن جنبه های مختلف زندگی افراد به‌نمایش در‌می‌آید و محل این نمایش یك بیمارستان با پرستارانی است كه كاراكترهای ثابت مجموعه هستند از آن جا كه این بیمارستان محل وقوع حوادث زیادی است و یا افراد حادثه دیده به آن مراجعه می كند ماجرا ناخواسته به داخل داستان وارد می شود. پرستاری ، حرفه ای است كه خسته كننده، حساس و ظریف كه افراد شاغل در این كار با عمل كردن به اطلاعات تجربی با تحصیلات آكادمیك در این زمینه با آن روبه‌رو می‌شوند. هر كدام از این پرستاران مشكلات مختلف بسیاری دارند كه درون مایه بخش های مختلفی از سریال را تشكیل می دهد و با حوادث فرعی داستان كه فراز و فرود هایی را پدید می آورد یكی می‌شوند و از این جاست كه داستان‌های مختلف مجموعه به نوعی پیوسته‌گی روایی پیدا می‌كنند. پرستاران، یك سریال جذاب و در عین حال آموزنده برای گروه‌های سنی مختلف است چرا كه ساختار نوشتاری آن از كاراكترهای مختلف با رده های سنی گوناگون استفاده شده ‌است و همین امر موجب می‌شود كه مخاطبان ایرانی در سنین مختلف با آن همزادپنداری پیدا كنند.
● هماهنگ با محیط
«مركز پزشكی»، چون پزشك دهكده در یك روستای كوچك اتریش می‌گذرد، میان مردمی كه همه همدیگر را می‌شناسند و توقعات زیادی از پزشكان محل خود دارند. گرداندن یك بیمارستان در چنین محلی، گرفتاری‌های خاص خودش را دارد. از یك سو قراردادهای یك طرفه سودجویان و از سوی دیگر توقعات بیماران از پزشكانی كه می‌شناسند و كمبود امكانات از طرفی، مسائل زیادی را پدید می‌آورند كه در این مجموعه شاهد آن هستیم. گیرو دارهای عاطفی و چالش‌های خانوادگی پزشكان نیز مزید بر علت‌های مذكور می‌شود و مجموعه‌ای می‌سازد كه دیدن آن خالی از لطف نیست. هر چند كه داستان‌های مجموعه ضرباهنگ كندی دارند كه منبعث از شخصیت‌ها و محیط‌های روستایی سریال است، جایی كه زندگی به ظاهر آرام و یكنواختی جریان دارد.
● جذابیتی كه مقهور تكرار نیست!
معمول است كه وقتی سریالی مبتنی بر داستان پخش شد، دیدن آن برای بار دوم جذابیت نداشته باشد، چرا كه گره‌های داستان لو می‌روند و بیننده حوصله تماشای دوباره داستانی را كه می‌داند، ندارد. اما همیشه این‌طور نیست و مجموعه ماجراهای شرلوك هولمز آن را ثابت كرده است. این مجموعه برای سومین بار از شبكه سوم پخش می‌شود، اما هنوز مخاطبان زیادی برای دیدن آن وقت صرف می‌كنند، چرا كه شرلوك هولمز را «مخلوق ادبی همه اعصار» می‌دانند.
در واقع، هنر نویسندگی كنان دویل در پرداخت شخصیت‌ها و تلفیق عالی آن‌ها در فضاهای داستانی مربوط به خود، از این داستان‌ها تصورات عینی خوب پدید آورده است كه ابتدا در طرح‌های «سیدنی پیجت» و پس از آن در سینما با بازی «بازیل راتبورن» تجلی پیدا كرد.
با این وجود «جرمی برت» عالی‌ترین و بهترین بازی را در نقش شرلوك هولمز ارائه كرده و چنان در قالب این مخلوق ادبی فرو رفته است كه وقتی تیتراژ پایانی سریال را می‌بینیم تازه به یاد می‌آوریم، جرمی برتی هم وجود دارد! سلسله سریال‌های «شرلوك هولمز» كه محصول خوبی از تلویزیون گراناداست، به ما نشان می‌دهد كه جذابیت مقهور تكرار نمی‌شود اگر ساختار و متن قدرت واقعی خود را داشته باشد.دیدن این سریال را به آن‌هایی كه تاكنون تماشا نكرده‌اند پیشنهاد می‌كنیم، تا یكبار برای همیشه بیننده این مجموعه خوش ساخت و دیدنی شوند.
● پلیس‌های حقیقی
«افسران پلیس» در نگاه اول مجموعه‌ای طنزآمیز با برخی از شخصیت‌های خل وضعی است كه همیشه دردسر درست می‌كنند. یك كلانتری محلی، با ریسی حواس‌پرت كه پرونده‌ها را چندان جدی نمی‌گیرد و پلیس‌های جوانی كه در عین وظیفه‌شناسی، مشكلات زندگی خود را دارند، از این مجموعه، داستانی قابل باور می‌سازد كه بیننده به راحتی با آن ارتباط برقرار می‌‌كند. این ارتباط كلیه ضعف‌های مجموعه را نظیر پرداخت غیرواقعی كنش‌ها و واكنش‌های برخی از شخصیت‌های اصلی و فرعی داستان، حضور بی‌موقع پیرمرد حواس‌پرت وراج بر سر تمام موقعیت‌های حساس داستان و عدم تثبیت روحیات شخصیت‌های داستان در موارد مشابه را می‌پوشاند و چون پرده‌ای رنگارنگ آنها را از چشم بیننده مخفی نگاه می‌دارد تا ظواهر، اثر خود را بگذارند. «افسران پلیس» طنز خاص فیلم‌های دهه ۴۰ تا ۶۰ ایتالیا را تقلید می‌كند و از این رو، شیوه كمیك آن به فیلم فارسی‌های قبل از انقلاب شباهت زیادی دارد، كمدی مبتنی بر لوده‌گری كه زمان آن خیلی وقت می‌شود كه گذشته است.
● شخصیت‌های ناشناخته
«عامل ناشناخته» سریال متفاوتی در بین مجموعه‌های سیما به شمار می‌رود. در این مجموعه برخی پدیده‌های غریب علمی روی می‌دهند كه گاه، بشر از كشف آنها عاجز است. گروهی كه مامور كشف و جهت دادن به این پدیده‌ها هستند، گاه مجبور می‌شوند كه آنها را از بین ببرند تا خطری آینده را تهدید نكند. عامل ناشناخته، در پرداختن به شخصیت‌ها، به ویژه شخصیت‌های اصلی، ناتوان است یا شاید نویسندگان آن حس كرده‌اند كه به دلیل شگفتی‌های بسیار پدیده‌ها، شخصیت‌پردازی لزومی نداشته باشد! «عاملان ناشناخته» در اكثر موارد خطرناك هستند از ویروس‌های نامرئی گرفته تا هیولایی كه در معدن زندگی می‌كند، همه بقای نوع بشر را تهدید می‌كنند بنابراین باید برای رفع آن چاره‌اندیشی كرد. مسئله‌ای كه در هر داستان از این مجموعه دغدغه اصلی می‌شود.
● هشدار برای سریال‌سازان
«هشدار برای كبرا یازده» طبق نظرسنجی‌های سیما، یكی از پربیننده‌ترین سریال‌های تلویزیونی در ایران است. شاید اولین چیزی كه در این مجموعه به چشم دیده می‌شود، ساختار قوی آن باشد، اما با نگاهی دقیق‌تر پی می‌بریم كه این فیلمنامه است كه بار اصلی را به دوش دارد وگرنه سریال‌های بی‌سر و تهی از كشور آلمان را شاهد بوده‌ایم كه علیرغم ساختار خوب، منطق روایی درستی نداشته‌اند و از این رو، در خاطره‌ها باقی نمانده‌اند. به‌طور حتم برای شما هم اتفاق افتاده است كه به «علم بهتر است یا ثروت» فكر كرده باشید. در ارتباط با این سریال باید گفت هر دو. در واقع همه عوامل از فیلمنامه‌نویس گرفته تا تهیه‌كننده و كارگردان، دست به دست هم داده‌اند و در كنار ساخت یك سریال پرهزینه، داستان‌هایی جذاب آفریده‌اند كه توانسته است، مجموعه‌ای موفق را نه تنها در ایران كه در بسیاری از كشورها ارائه دهد. سریالی كه در بین انبوه تولیدات تلویزیونی، چند سالی جایگاه برتر خود را در جذب مخاطب حفظ كرده است. این مجموعه در واقع هشداری برای سازندگان سریال‌های تلویزیونی است تا بدانند چگونه یك سریال موفق بسازند.
● از خارجی تا داخلی
پیش از اختراع تلویزیون در دهه پنجاه میلادی، سریال‌سازی رواج داشت و پس از آن به شبكه‌های تلویزیونی راه پیدا كرد. به همین دلیل این كاراكترها بودند كه نقطه عطف قسمت‌های مختلف یك مجموعه قرار می‌گرفتند، خلاف آنچه كه امروزه، برعهده ماجراست. در واقع این ماجرا یا داستان یك سریال امروزی است كه آن را جذاب می‌كند و شخصیت‌ها در رده دوم قرار می‌‌گیرند. این موضوع به خوبی در سریال‌های خارجی مشهود است برای آن‌كه‌ مخاطب گزینی این مجموعه‌ها در نظر گرفته شده، اما در سریال‌های ایرانی كمتر به اصل ماجرا تكیه می‌شود و این شخصیت‌ها هستند كه سعی می‌كنند ماجرا را جذاب جلوه دهند. مسئله‌ای كه تفاوت آشكار سریال‌های ایرانی و خارجی را تشكیل می‌دهد.بانگاهی به سریال‌های ایرانی كه در حال حاضر از شبكه‌های مختلف سیما پخش می‌شوند می‌توانید این تفاوت را حس كنید. ما چند نفر (شبكه یك)، سلام (شبكه پنج)، مدار صفر درجه (شبكه یك)، سال‌های برف و بنفشه (شبكه سوم)، چهل سرباز (شبكه دوم)، پول كثیف (شبكه پنج)، باجناق‌ها (شبكه یك)، من نه منم (شبكه دوم) و آدمخوار (شبكه دوم) مجموعه‌هایی ایرانی هستند كه در حال حاضر پخش می‌شوند.

منبع : مجله خانواده سبز