اصلاح مفهوم "اصلاحات": بر مبنای مبارزه با فقر، فساد و تبعیض

اگر کشور را در سالیانی که نام «دوره اصلاحات» بر آن نهاده شده بود، به یک کشتی توفان زده تشبیه کنیم، بدون هیچ تردیدی ، ناخدایی که این کشتی را بر توکل به خدا و تدبیر متکی بر هدایت های قرآن و سنت به ساحل آرامش رساند، کسی جز رهبر معظم انقلاب اسلامی نبود.
کسانی که یورش بر تمام مبانی اعتقادی حکومت اسلامی و اجزای آن را آغاز کرده بودند تقریبا به این باور رسیده بودند که دیگر هیچ مانعی را یارای مقاومت در برابر خواسته آنان برای در هم ریختن شالوده های نظری نظام اسلامی و نهادهای برآمده از آنها نیست. اما می توان گفت از ابتدای سال ۱۳۷۹ یعنی آغاز فعالیت مجلس ششم به رغم گرایش کاملا متفاوت اکثریت منتخبان جریان امور به تدریج بر روی ریل اصلاحات واقعی هدایت شد. مجلس ششم از دیدگاه غربی ها و دنباله های داخلی آنان بایستی از طریق جهت گیری جدید در قانونگذاری، جدال با ساختارهای اساسی نظام را وارد مرحله جدی تری می کرد. اما حوادثی که می توانست این روند را تشدید کند حاصلی معکوس را در برداشت. نتیجه انتخابات و ورود غربی ها به فاز حمایت علنی تر از جریان افراطی ، وضعیت اغوا کننده ای را برای مطبوعات زنجیره ای داخل ایجاد کرده بود.تصور این که نیروهای ضد انقلاب خارج کشور به شکل قوی تری می توانند نقش حامی سیاسی ( البته با تجربه) جریان دوم خرداد را ایفا کنند، باعث شده بود مطبوعات دوم خردادی به شکل صریح تری وارد جنگ با باورهای دینی و انقلابی شوند. به رغم آنان استراتژی «فتح سنگر به سنگر» با تسخیر قوه مقننه به هدف مرحله ای خود دست یافته بود. خصوصا که جریان اکثریت این مجلس پیشاپیش اعلام کرده بود ، تغییر قانون مطبوعات را با هدف تقویت جریان مطبوعاتی مهاجم به عنوان اولین دستور خود برگزیده است . اما هر چه لحن تجدیدنظرطلبان داخلی و خارجی صریح تر می شد، رهبری انقلاب امکان مهیاتری برای روشنگری و ترسیم راه آینده نظام می یافت.
هجمه به ولایت فقیه، ولی فقیه زمان را واداشته بود که در اجتماع زائران حرم حضرت رضا (ع) در عید غدیر فروردین ۱۳۷۹ برای دفاع از این اصل اساسی احساس تکلیف کند و یادآور شود ولایت فقیه بر مردم، بدان گونه که مخالفان آن وانمود می کنند، همانند قیمومت محجورین نیست. چند روز پس از آن، مردم شنونده هشدار رهبرشان بودند که از تلاش دشمن برای از بین بردن نفوذ کلمه روحانیت به وسیله عوامل خودی سخن می گفت و تعجب از این که برخی در داخل کشور برای انکار خطرناک بودن دشمن تلاش می کنند و مصلحت را به ارتباط با بیگانگان و دشمنان منتسب می سازند، سخن می گفت.
پس از برگزاری کنفرانس برلین، رهبر معظم انقلاب وارد یک بحث تاریخ ساز و تعیین کننده درباره اصلاحات شدند. قبل از آن ، ایشان اراده سوء از مفهوم اصلاحات را این گونه مورد حمله قرار داده بودند که گروهی اسم تخریب وحدت ملی، تخریب ایمان و باورهای مذهبی و روح امید در ذهن مردم را «اصلاحات » گذاشته اند. مصادره مفاهیم مثبت مثل «اصلاحات» از سوی جریان افراطی در آن زمان باعث شده بود نوعی حساسیت منفی نسبت به این الفاظ در بین حامیان ارزش های انقلاب ایجاد شود. بیانات ولی امر مسلمین در نماز جمعه ۲۷ فروردین ۱۳۷۹ تاکیدی براین معنا بود که تداوم اصلاحات در ذات و هویت انقلاب نهفته است. اما شکسته شدن مرزهای اخلاقی و دینی، عدم انطباق قوانین کشور با احکام اسلام و از دست دادن استقلال و عزت، شاخصه های اصلاحات آمریکایی است. ایشان تاکید کردند که آمریکایی ها با اصلاحات واقعی مخالفند. در همین نماز جمعه تاریخی بود که رهبر معظم انقلاب وعده دادند:« من سرانجام به مردم خواهم گفت که برخی در کشور به نفع دشمن و علیه این ملت و به نفع متجاوز و علیه مظلوم چه کارهایی انجام می دهند.» این وعده در اجتماع اول اردیبهشت جوانان در مصلای بزرگ امام خمینی عملی شد. در آن اجتماع پرشور که به مناسبت هفته جوان برگزار شد، رهبر معظم انقلاب اسلامی با بیان این توصیه موکد که به طور دقیق تهدیدها را بشناسید و در مقابله با آنها کوشا باشید، تهدیدهایی مثل درگیری های داخلی، غفلت مسئولان و نیز بی اعتمادی به نظام و مسئولان را مورد اشاره قرار دادند. این اتمام حجت که امروز تحمیل صلح امام حسن (ع) ممکن نیست و امروز اگر دشمن خیلی فشار بیاورد حادثه ای مثل کربلا اتفاق خواهد افتاد، سخن رهبری انقلاب از رنجی که از بعضی پدیده ها می برند و خبردادن ایشان از تلاش دستگاه های استکباری برای ساقط کردن نظام و ایجاد اغتشاش، به طرفداران اصلاحات آمریکایی گوشزد می کرد که ایشان مهیای برخورد محکم تری با آنان شده است. جوانان ، آن روز از زبان رهبر بزرگ شنیدند که بعضی از مطبوعات، پایگاه دشمن شده اند... ده تا پانزده روزنامه گویا از یک مرکز هدایت می شدند، تیترهایی می زنند که هر کس نگاه می کند فکر می کند همه چیز در کشور از دست رفته است.
این سخنان بلافاصله پس از پخش صحنه هایی از کنفرانس برلین در صدا و سیما ، مخاطبان را نسبت به عمق فاجعه ای که دشمن برای کشور تدارک دیده است آشنا می ساخت. خصوصا که فردی مثل اکبر گنجی به عنوان نماینده شاخص تفکرات بخشی از دوم خردادی ها در مصاحبه با نشریه تاگس سایتونگ بدین سان از واقعیت گرایش های این جریان پرده برداشته بود: « خمینی دیگر وجود ندارد. آنچه وجود دارد فقط برداشت های ما از سخنان او است. اما او به هر حال یک روزی به موزه تاریخ خواهد رفت و هیچ کس نمی تواند جلوگیری کند. این یک تکامل تاریخی است... در یک جامعه مدنی جدایی دین از سیاست یک امر بدیهی است. وقتی شما جامعه را مدرنیزه کنید این جدایی بالاخره پیش خواهد آمد.»
این پرده برداری از سقوط فکری جریان افراطی دوم خرداد درکنار آنچه در کنفرانس برلین رخ نمود به مردم کمک می کرد تا به صورت عینی تری کلام رهبر معظم انقلاب را درباره هدف این کنفرانس درک کنند:« برگزارکنندگان کنفرانس در واقع درصدد بودند با این مقدمات و تدارکات و دعوت از همه جناح های مخالف نظام در خارج ، کنفرانس را به جلسه محاکمه انقلاب و نظام اسلامی تبدیل کنند. با تبلیغ ناکارآمدی نظام اسلامی از زبان دعوت شدگان داخلی از زبان ضدانقلاب هم این گونه تبلیغ کنند که اصلاحات اساسی، تنها با حذف اسلام، ولایت فقیه ، شورای نگهبان و حدود اسلامی از قانون اساسی و یا کلا نوشتن قانون اساسی جدید امکان پذیر است.»
رهبر معظم انقلاب همچنین موضع برخی از دوستان و مجموعه های سیاسی در زمینه اعتقاد به اسلام، انقلاب و امام را این گونه توصیف کردند : «به قدری نامحسوس است که اگر کسی به این مواضع اعتقاد داشت احساس می کند می تواند حتی به ضد انقلاب نیز نوعی دلبستگی داشته باشد.»
بدین ترتیب در شرایطی که عکس العمل آقای سیدمحمد خاتمی رئیس جمهور وقت در قبال این کنفرانس به انتقاد از سیمای جمهوری اسلامی به خاطر پخش صحنه هایی از کنفرانس برلین منحصر شده بود، رهبر معظم انقلاب نگرانی خود را به همگرایی برخی از نیروهای داخلی با ضد انقلاب و قدرتمندان غربی در نحوه نگاه به موضوع اصلاحات معطوف ساخته بودند.
در فاصله چهار ماه اول سال ۱۳۷۹ حضرت آیت الله العظمی خامنه ای در پنج سخنرانی به طور مکرر مفهوم و مراد اصلاحات را مورد بررسی قرار دادند. پس از مشاهده عینی جلوه های اصلاحات مورد نظر غرب و تبیین آنها توسط رهبر معظم انقلاب و از جمله از طریق یادآوری برنامه های آمریکا در روند فروپاشی شوروی ، نوبت به آن می رسید که در فضای ابهام آلود نظری، که مدعیان اصلاحات درباره این مفهوم ساخته بودند، اصلاحات واقعی تعریف شود. زمانی که رهبر معظم انقلاب «مبارزه با فقر و فساد و تبعیض» را به عنوان تعریف اصلاحات حقیقی به عرصه سیاسی کشور آوردند هنوز مجلس ششم وارد دستورهای خود نشده بود. چشمان تاریخ منتظر بود تا ببیند ترکیب جدید اکثریت قوه مقننه با این راهنمایی کلیدی راهبر انقلاب و نظام چگونه مواجه می شود.

مرتضی صفار هرندی

منبع : خبرگزاری جمهوری اسلامی ـ ایرنا