نگاهی به فیلم چهارشنبه سوری

"چهارشنبه سوری" سومین ساخته اصغر فرهادی پس از "رقص در غبار" و "شهر زیبا" است. دو فیلم قبلی اصغر فرهادی توانست او را به عنوان سینماگری حساس نسبت به مسائل اجتماعی و راوی داستانهایی از طبقه فرودست جامعه معرفی كند كه این نوع نگاه، به سابقه پیشین فرهادی در تلویزیون و ساخت مجموعه تلویزیونی "داستان یك شهر" برمی گردد. فرهادی در آن مجموعه با وجود محدودیتهای دست و پاگیر، توانست برای اولین بار گوشه هایی از روابط آدمهای طبقه پایین جامعه را در قالب داستانهایی تأثیرگذار به نمایش بگذارد.
"چهارشنبه سوری" اگر چه از جهات بسیار، فیلم متفاوتی در كارنامه فیلمسازی فرهادی است كه داستان حول محور حضور یك دختر كارگر در یك خانه به قصد نظافت و آشنا شدن با زندگی یك خانواده و خلق موقعیتهایی بسیار جذاب در دل داستان می گذرد. این بار بیشتر گرایش فیلم چهارشنبه سوری به سمت درام است، یك درام خانوادگی با مضمون خیانت مرد به زن. مضمونی كه به تازگی دستمایه فیلمسازان بسیاری شده كه نمونه اخیر آن را در فیلم "دیشب باباتو دیدم، آیدا"ی رسول صدرعاملی شاهد بودیم.
فرهادی این بار در "چهارشنبه سوری" برخلاف ساخته های قبلی اش به سراغ طبقه متوسط جامعه رفته و با دستمایه قرار دادن این قشر، كنكاشی دارد در زندگی پرتلاطم عده ای كه اساس كار و معیار زندگی شان بر بی اعتمادی استوار است مگر اینكه خلافش ثابت شود! در واقع "چهارشنبه سوری" نقبی است به درون جامعه معاصر با تمام گرفتاریها و مشكلات فراوان آن. جامعه ای پرتلاطم و پراسترس كه تنها ره آورد آن ناامنی اجتماعی و بی اعتمادی است. جامعه ای كه در آن عشق جای خود را به تنفر داده و اخلاقیات و مناسبات خانوادگی جای خود را به پنهان كاری و سرك كشیدن در زندگی یكدیگر واگذار كرده است. جامعه ای كه حتی كودكان هم به همان راحتی بزرگترها می توانند دروغ بگویند و مثل بزرگترهایشان پنهان كاری كنند و این بیانگر همان تسلسل بی اعتمادی و ناامنی روانی دو نسل است.
شاید بارزترین وجه كار فرهادی در "چهارشنبه سوری" این باشد كه توانسته از یك درام غیر ارژینال و امتحان شده، فیلمی پرتعلیق و پركشش بسازد كه با سرمایه مختصر و محدود به لحاظ لوكیشن و فضا (كه بخش اعظم آن در یك آپارتمان طبقه متوسط و اتاقهای به هم ریخته آن خانه ملتهب و آدمهای داخلش كه چیز زیادی برای قصه گویی ندارند) توانسته به چنان تأثیر قاطعی برسد كه فیلم های دیگر با مواد خام بیشتر به این موفقیت دست پیدا نمی كنند. البته نمی توان كنترل بشدت آگاهانه فرهادی بر صحنه های فیلم اش را نادیده گرفت كه این كنترل شدگی آگاهانه، حداقل كاركردش، دیده نشدن دوربین و عوامل پشت دوربین در این صحنه هاست بخصوص به یاد بیاوریم صحنه بسیار نفس گیر مشاجره حمید فرخ نژاد و هدیه تهرانی در حضور فرزند خردسالشان كه به هیچ وجه حضور دوربین در این صحنه و صحنه های دیگر فیلم حس نمی شود. همچنین بازیهای حرفه ای، روان و یكدست بازیگران فیلم نیز از بهترین وجوه موفقیت "چهارشنبه سوری" است.
زمانی تصور چهره هدیه تهرانی در نقش زن پارانویا با شخصیت و چهره ای گریان كه "مادر" هم باشد، تقریباً بعید بود و اصلاً نزدیك شدن به چنین شخصیتی به آن چهره سرد و سنگی و روحیات خاص شخصیتی برای هر كارگردان و هر فیلمی خطرناك می نمود، ولی این بار هدیه تهرانی متفاوت ترین نقش كارنامه بازیگری اش را ارائه داده و بسیار هم موفق بوده است. همچنین بازی بسیار دیدنی حمید فرخ نژاد در نقش مردی مستأصل و ریاكار، نشان از پختگی او پس از چند حضور حرفه ای در سینماست.

مرتضی جنتی محمودی

منبع : روزنامه قدس