شنبه, ۸ اردیبهشت, ۱۴۰۳ / 27 April, 2024
مجله ویستا

نابودی‌ ۹۰ درصد ماهیان‌ خاویار خزر


نابودی‌ ۹۰ درصد ماهیان‌ خاویار خزر
از منظر تعدد گونه‌ها به‌ ۲۷ گونه‌ و زیر گونه‌ در جهان‌ تقسیم‌ می‌ شوند كه‌ از این‌ تعداد ۵ گونه‌ در دریای‌ خزر زندگی‌ می‌ كنند، دریایی‌ كه‌ خود به‌ تنهایی‌ ۹۳ درصد ذخایر ماهیان‌ خاویاری‌ جهان‌ را در خود جای‌ داده‌ است‌. اما ارزش‌ ماهیان‌ خاویاری‌ نه‌ به‌ جهت‌ استفاده‌ از گوشت‌ آنان‌ كه‌ به‌ واسطه‌ تخم‌ آنان‌ كه‌ به‌ خاویار یا مروارید سیاه‌ شهرت‌ دارد، است‌. خاویار خود به‌ تنهایی‌ به‌ عنوان‌ اشرافی‌ترین‌ صبحانه‌ جهان‌ محسوب‌ می‌شود و بسیاری‌ آن‌ را به‌ شكل‌ خام‌ یا همراه‌ با تخم‌ مرغ‌ و آغشته‌ به‌ زرده‌ آن‌ میل‌ می‌كنند و گروهی‌ نیز به‌ اندازه‌ نوك‌ قاشقی‌ از آن‌ را همراه‌ با سبزیجات‌ معطر یا قطعه‌ كوچكی‌ از نان‌ و كره‌ می‌خورند و بوی‌ تند ماهی‌ مانند آن‌ و طعم‌ شورش‌ را بسیار دوست‌ می‌دارند و آن‌ را بسیار پر كالری‌ و انرژی‌زا می‌دانند. خاویار انواع‌ گوناگونی‌ دارد چون‌ خاویار طلایی‌ و سرخ‌ و سیاه‌ كه‌ البته‌ در این‌ میان‌ خاویار سیاه‌ از ارزشی‌ قابل‌ توجه‌ برخوردار است‌. دریای‌ خزر به‌ تنهایی‌ ۹۳ درصد از ذخیره‌ خاویار و ماهیان‌ خاویاری‌ جهان‌ را در خود جای‌ داده‌ است‌. همچنین‌ ۵ گونه‌ از ماهیان‌ خاویاری‌ ممتاز جهان‌ نیز در این‌ دریا می‌زیند كه‌ به‌ ترتیب‌ كیفیت‌ عبارتند از، فیل‌ ماهی‌، قره‌ برون‌ یا ماهی‌ خاویاری‌ ایران‌ ماهی‌ خاویاری‌ گلد(چالباش‌) یا روس‌، ماهی‌ شیپ‌ ماهی‌ اوزون‌ برون‌.فیل‌ ماهی‌ بزرگترین‌ ماهی‌ آبهای‌ داخلی‌ است‌ كه‌ از نقطه‌ نظر كیفیت‌ خاویار رتبه‌ اول‌ را به‌ خود اختصاص‌ داده‌ است‌. نام‌ دیگر آن‌ بلوگا است‌ و نمونه‌هایی‌ از آنها با وزنی‌ در حدود۱۴۰۰ كیلوگرم‌ و سنی‌ بیش‌ از ۱۰۰ سال‌ صید شده‌ است‌. هر ۲ یا ۳ سال‌ یك‌ بار تخم‌ریزی‌ می‌كند و بین‌ ۱۴ و ۱۷ سالگی‌ بالغ‌ می‌شود و به‌ واسطه‌ بهترین‌ خاویار، رتبه‌ گرانترین‌ ماهی‌ و خاویار جهان‌ را دارا است‌. از قامتی‌ معادل‌ یك‌ و نیم‌ متر تا بیش‌ از چهار متر برخوردار است‌، ركورد صید آن‌ در ایران‌ ۶۲۰ كیلوگرم‌ بوده‌ است‌. قره‌ برون‌ یا تاس‌ ماهی‌ ایران‌ در حال‌ حاضر گونه‌ یی‌ مستقل‌ محسوب‌ می‌ شود، چرا كه‌ تا قبل‌ از این‌، آن‌ را زیر گونه‌ یی‌ از ماهی‌ روس‌ می‌ دانستند. در لفظ‌ به‌ معنای‌ بینی‌ سیاه‌ است‌ كه‌ از رتبه‌ دوم‌ ارزش‌ برخوردار است‌. در حال‌ حاضر به‌ واسطه‌ تكثیر مصنوعی‌ از نقطه‌ نظر تعدد از گونه‌ روس‌ پیشی‌ گرفته‌ است‌. از گونه‌ روسی‌ بزرگتر است‌ و كیفیت‌ خاویاری‌ برتر از وی‌ را نیز دارا است‌. از نظر ظاهری‌ تا حدی‌ شبیه‌ به‌ هم‌ هستند گرچه‌ رنگی‌ تیره‌تر همراه‌ با رنگ‌ دانه‌های‌ سفید رنگ‌ كه‌ تا بینی‌ ادامه‌ پیدا كرده‌ وی‌ را از نظر ظاهری‌ از تاس‌ ماهی‌ روس‌ جدا می‌ كند. وزنی‌ معادل‌ ۶۰ تا ۱۳۰ كیلوگرم‌ دارد و طولی‌ معادل‌ ۱متر تا بیش‌ از ۲متر كه‌ در فاصله‌ ۱۲ تا ۱۴ سالگی‌ بالغ‌ می‌شود. تاس‌ ماهی‌ روس‌ یا چالباش‌ در زمره‌ گونه‌ هایی‌ است‌ كه‌ در تمامی‌ نقاط‌ دریای‌ خزر یافت‌ می‌ شود و خاویار آن‌ را نیز به‌ اصطلاح‌ طلایی‌ می‌نامند كه‌ از رتبه‌ سوم‌ ارزش‌ برخوردار است‌ و در فاصله‌ ۱۲ تا ۱۶ سالگی‌ به‌ سن‌ تخم‌دهی‌ می‌رسد و بالغ‌ می‌ شود. از طولی‌ معادل‌ ۱ تا ۲ متر برخوردار است‌ و وزنی‌ معادل‌ ۶۰ تا ۱۰۰ كیلوگرم‌.
ماهی‌ خاویار شیپ‌ معمولا ماهی‌ مهاجری‌ است‌ كه‌ به‌ واسطه‌ تخم‌ ریزی‌ به‌ سواحل‌ ایران‌ می‌آید و در رودخانه‌های‌ آبریز دریای‌ خزر تخم‌گذاری‌ می‌كند. از عمری‌ معادل‌ ۳۰ سال‌ بر خوردار است‌، سبك‌ وزن‌ است‌ و از تعدد كمی‌ هم‌ بهره‌ می‌ برد، از نقطه‌ نظر ارزش‌ در رتبه‌ چهارم‌ قرار دارد . با طولی‌ بیش‌ از ۱ متر و وزنی‌ سبك‌، در فاصله‌ ده‌ سلگی‌ تا ۱۴ سالگی‌ بالغ‌ می‌گردد و به‌ سن‌ تخم‌دهی‌ می‌رسد.
ماهی‌ اوزون‌ برون‌ (دراكول‌) كوچكترین‌ ماهی‌ خاویار دریای‌ خزر است‌ كه‌ در ایران‌ به‌ اشتباه‌ كلیه‌ ماهیان‌ خاویاری‌ را به‌ نام‌ وی‌ اوزون‌ برون‌ می‌نامند. از نقطه‌ نظر كیفی‌ در رتبه‌ آخر قرار دارد چرا كه‌ از خاویار ریزتر و ارزانتری‌ بهره‌ می‌ برد. از نظر تكثیر مصنوعی‌ با مشكلاتی‌ مواجه‌ است‌ و تعداد آن‌ نیز در شرایط‌ طبیعی‌ رو به‌ كاهش‌ می‌ رود .در ترجمه‌، نام‌ وی‌ بینی‌ دراز است‌.در فاصله‌ ۸ تا ۱۲سالگی‌ بالغ‌ می‌ شود. از قامتی‌ معادل‌ ۱ تا ۵۱ متر بهره‌ می‌برد و وزنی‌ سبكتر در قیاس‌ با دیگر ماهیان‌ این‌ خانواده‌ در دریای‌ خزر دارد. برای‌ استحصال‌ خاویار از یك‌ ماهی‌ به‌ زمانی‌ معادل‌ ۱۲ تا ۱۵ و گاه‌ ۱۶ سال‌ نیاز است‌. سابق‌ بر این‌ (در شیلات‌ و نه‌ در صید قاچاق‌) ماهیان‌ خاویاری‌ را با چكشی‌ لاستیكی‌ مدهوش‌ می‌كردند تا از ضربات‌ دم‌ وی‌ در امان‌ باشند و سپس‌ نسبت‌ به‌ تخلیه‌ خاویار آن‌ اقدام‌ می‌كردند و گوشت‌ آن‌ را نیز راهی‌ بازار می‌نمودند. اما امروزه‌ با استفاده‌ از روش‌ سزارین‌ تخمها را از شكم‌ ماهی‌ خارج‌ می‌ كنند و مقداری‌ از آن‌ را به‌ واسطه‌ باز آوری‌ مجدد در شكم‌ ماهی‌ باقی‌ می‌ گذارند، سپس‌ ماهی‌ را به‌ مدت‌ ۳ ماه‌ در استخرهای‌ مخصوصی‌، قرنطینه‌ نگاه‌ می‌ دارند و پس‌ از این‌ مدت‌ وی‌ را نشانه‌گذاری‌ كرده‌ و به‌ دریا باز می‌گردانند. تقریبا تا ۶ بار برای‌ هر ماهی‌ می‌ توانند این‌ كار را انجام‌ دهند. با توجه‌ به‌ خط‌ قرمز انقراض‌ این‌ گونه‌ روز به‌ روز بر ارزش‌ خاویار و قیمت‌ آن‌ افزوده‌ می‌ شود، گرچه‌ بسیاری‌ از كشورها نسبت‌ به‌ پرورش‌ مصنوعی‌ آن‌ اقدام‌ كرده‌ اند اما كماكان‌، گونه‌ های‌ آزاد آن‌ از ارزشی‌ بسیار قابل‌ توجه‌ برخوردارند .تجارت‌ خاویار بسیار پر سود است‌ اما با این‌ همه‌ صید قاچاق‌ و آلوده‌ كردن‌ دریای‌ خزر از جانب‌ كشورهای‌ حوزه‌ دریا و بی‌توجهی‌ به‌ نشانه‌گذاری‌ و سرپیچی‌ از كنوانسیون‌ سایتیس‌ در كم‌ شدن‌ گونه‌های‌ ماهیان‌ خاویاری‌ بسیار تاثیر گذار بوده‌ است‌ . بطور مثال‌ آذربایجان‌ می‌ باید تا گونه‌ های‌ نشانه‌گذاری‌ شده‌ را رها سازد اما نه‌ تنها این‌ كار را انجام‌ نمی‌دهد بلكه‌ با تمكین‌ از شیوه‌های‌ ابتدایی‌ استحصال‌ خاویار ارزش‌ این‌ كالا را به‌ حد استفاده‌ از گوشت‌ آن‌ كاهش‌ می‌دهد. لازم‌ به‌ ذكر است‌ كه‌ با توجه‌ به‌ نقش‌ ایران‌ در بازپروری‌ ماهیان‌ خاویاری‌ و مدیریت‌ تكثیر و پرورش‌، تنها كشوری‌ است‌ كه‌ می‌تواند قانونا از این‌ ذخایر بهره‌برداری‌ كند و رسما اجازه‌ بهره‌ برداری‌ داشته‌ باشد. قانون‌ شكنی‌ كشورهای‌ حوزه‌ دریا كه‌ جای‌ خود دارد...
از تمامی‌ ذخایر ماهیان‌ خاویاری‌ جهان‌ ۹۳ درصد از ذخایر، در دریای‌ خزر موجود است‌ و مدیریت‌ حفظ‌ و تكثیر و رها سازی‌ ماهیان‌ خاویاری‌ دریای‌ خزر نیز با ایران‌ است‌.
نابودی‌ ۹۰ درصد ماهیان‌ خاویار خزر
ماهیان‌ خاویاری‌ كه‌ استروژن‌ نامیده‌ می‌ شوند و از خانواده‌ تاس‌ ماهیان‌، از جمله‌ گونه‌های‌ آبزی‌ كم‌ نظیری‌ هستند كه‌ از قدمتی‌ چند صد میلیون‌ ساله‌ كه‌ به‌ عصر ژوراسیك‌ باز می‌ گردد بر خوردارند و از این‌ رو ماهیان‌ خاویار را فسیل‌های‌ زنده‌ جهان‌ می‌نامند كه‌ همراه‌ با تكاملی‌ فیلوژنی‌ تا به‌ امروز باز مانده‌ اند. از منظر تعدد گونه‌ها به‌ ۲۷ گونه‌ و زیر گونه‌ در جهان‌ تقسیم‌ می‌ شوند كه‌ از این‌ تعداد ۵ گونه‌ در دریای‌ خزر زندگی‌ می‌ كنند، دریایی‌ كه‌ خود به‌ تنهایی‌ ۹۳ درصد ذخایر ماهیان‌ خاویاری‌ جهان‌ را در خود جای‌ داده‌ است‌. اما ارزش‌ ماهیان‌ خاویاری‌ نه‌ به‌ جهت‌ استفاده‌ از گوشت‌ آنان‌ كه‌ به‌ واسطه‌ تخم‌ آنان‌ كه‌ به‌ خاویار یا مروارید سیاه‌ شهرت‌ دارد، است‌. خاویار خود به‌ تنهایی‌ به‌ عنوان‌ اشرافی‌ترین‌ صبحانه‌ جهان‌ محسوب‌ می‌شود و بسیاری‌ آن‌ را به‌ شكل‌ خام‌ یا همراه‌ با تخم‌ مرغ‌ و آغشته‌ به‌ زرده‌ آن‌ میل‌ می‌كنند و گروهی‌ نیز به‌ اندازه‌ نوك‌ قاشقی‌ از آن‌ را همراه‌ با سبزیجات‌ معطر یا قطعه‌ كوچكی‌ از نان‌ و كره‌ می‌خورند و بوی‌ تند ماهی‌ مانند آن‌ و طعم‌ شورش‌ را بسیار دوست‌ می‌دارند و آن‌ را بسیار پر كالری‌ و انرژی‌زا می‌دانند. خاویار انواع‌ گوناگونی‌ دارد چون‌ خاویار طلایی‌ و سرخ‌ و سیاه‌ كه‌ البته‌ در این‌ میان‌ خاویار سیاه‌ از ارزشی‌ قابل‌ توجه‌ برخوردار است‌.
دریای‌ خزر به‌ تنهایی‌ ۹۳ درصد از ذخیره‌ خاویار و ماهیان‌ خاویاری‌ جهان‌ را در خود جای‌ داده‌ است‌. همچنین‌ ۵ گونه‌ از ماهیان‌ خاویاری‌ ممتاز جهان‌ نیز در این‌ دریا می‌زیند كه‌ به‌ ترتیب‌ كیفیت‌ عبارتند از، فیل‌ ماهی‌، قره‌ برون‌ یا ماهی‌ خاویاری‌ ایران‌ ماهی‌ خاویاری‌ گلد)چالباش‌( یا روس‌، ماهی‌ شیپ‌ ماهی‌ اوزون‌ برون‌.فیل‌ ماهی‌ بزرگترین‌ ماهی‌ آبهای‌ داخلی‌ است‌ كه‌ از نقطه‌ نظر كیفیت‌ خاویار رتبه‌ اول‌ را به‌ خود اختصاص‌ داده‌ است‌. نام‌ دیگر آن‌ بلوگا است‌ و نمونه‌هایی‌ از آنها با وزنی‌ در حدود۱۴۰۰ كیلوگرم‌ و سنی‌ بیش‌ از ۱۰۰ سال‌ صید شده‌ است‌. هر ۲ یا ۳ سال‌ یك‌ بار تخم‌ریزی‌ می‌كند و بین‌ ۱۴ و ۱۷ سالگی‌ بالغ‌ می‌شود و به‌ واسطه‌ بهترین‌ خاویار، رتبه‌ گرانترین‌ ماهی‌ و خاویار جهان‌ را دارا است‌. از قامتی‌ معادل‌ یك‌ و نیم‌ متر تا بیش‌ از چهار متر برخوردار است‌، ركورد صید آن‌ در ایران‌ ۶۲۰ كیلوگرم‌ بوده‌ است‌. قره‌ برون‌ یا تاس‌ ماهی‌ ایران‌ در حال‌ حاضر گونه‌ یی‌ مستقل‌ محسوب‌ می‌ شود، چرا كه‌ تا قبل‌ از این‌، آن‌ را زیر گونه‌ یی‌ از ماهی‌ روس‌ می‌ دانستند. در لفظ‌ به‌ معنای‌ بینی‌ سیاه‌ است‌ كه‌ از رتبه‌ دوم‌ ارزش‌ برخوردار است‌. در حال‌ حاضر به‌ واسطه‌ تكثیر مصنوعی‌ از نقطه‌ نظر تعدد از گونه‌ روس‌ پیشی‌ گرفته‌ است‌. از گونه‌ روسی‌ بزرگتر است‌ و كیفیت‌ خاویاری‌ برتر از وی‌ را نیز دارا است‌. از نظر ظاهری‌ تا حدی‌ شبیه‌ به‌ هم‌ هستند گرچه‌ رنگی‌ تیره‌تر همراه‌ با رنگ‌ دانه‌های‌ سفید رنگ‌ كه‌ تا بینی‌ ادامه‌ پیدا كرده‌ وی‌ را از نظر ظاهری‌ از تاس‌ ماهی‌ روس‌ جدا می‌ كند. وزنی‌ معادل‌ ۶۰ تا ۱۳۰ كیلوگرم‌ دارد و طولی‌ معادل‌ ۱متر تا بیش‌ از ۲متر كه‌ در فاصله‌ ۱۲ تا ۱۴ سالگی‌ بالغ‌ می‌شود. تاس‌ ماهی‌ روس‌ یا چالباش‌ در زمره‌ گونه‌ هایی‌ است‌ كه‌ در تمامی‌ نقاط‌ دریای‌ خزر یافت‌ می‌ شود و خاویار آن‌ را نیز به‌ اصطلاح‌ طلایی‌ می‌نامند كه‌ از رتبه‌ سوم‌ ارزش‌ برخوردار است‌ و در فاصله‌ ۱۲ تا ۱۶ سالگی‌ به‌ سن‌ تخم‌دهی‌ می‌رسد و بالغ‌ می‌ شود. از طولی‌ معادل‌ ۱ تا ۲ متر برخوردار است‌ و وزنی‌ معادل‌ ۶۰ تا ۱۰۰ كیلوگرم‌.
ماهی‌ خاویار شیپ‌ معمولا ماهی‌ مهاجری‌ است‌ كه‌ به‌ واسطه‌ تخم‌ ریزی‌ به‌ سواحل‌ ایران‌ می‌آید و در رودخانه‌های‌ آبریز دریای‌ خزر تخم‌گذاری‌ می‌كند. از عمری‌ معادل‌ ۳۰ سال‌ بر خوردار است‌، سبك‌ وزن‌ است‌ و از تعدد كمی‌ هم‌ بهره‌ می‌ برد، از نقطه‌ نظر ارزش‌ در رتبه‌ چهارم‌ قرار دارد . با طولی‌ بیش‌ از ۱ متر و وزنی‌ سبك‌، در فاصله‌ ده‌ سلگی‌ تا ۱۴ سالگی‌ بالغ‌ می‌گردد و به‌ سن‌ تخم‌دهی‌ می‌رسد. ماهی‌ اوزون‌ برون‌ (دراكول‌) كوچكترین‌ ماهی‌ خاویار دریای‌ خزر است‌ كه‌ در ایران‌ به‌ اشتباه‌ كلیه‌ ماهیان‌ خاویاری‌ را به‌ نام‌ وی‌ اوزون‌ برون‌ می‌نامند. از نقطه‌ نظر كیفی‌ در رتبه‌ آخر قرار دارد چرا كه‌ از خاویار ریزتر و ارزانتری‌ بهره‌ می‌ برد. از نظر تكثیر مصنوعی‌ با مشكلاتی‌ مواجه‌ است‌ و تعداد آن‌ نیز در شرایط‌ طبیعی‌ رو به‌ كاهش‌ می‌ رود .در ترجمه‌، نام‌ وی‌ بینی‌ دراز است‌.در فاصله‌ ۸ تا ۱۲سالگی‌ بالغ‌ می‌ شود. از قامتی‌ معادل‌ ۱ تا ۵۱ متر بهره‌ می‌برد و وزنی‌ سبكتر در قیاس‌ با دیگر ماهیان‌ این‌ خانواده‌ در دریای‌ خزر دارد.
برای‌ استحصال‌ خاویار از یك‌ ماهی‌ به‌ زمانی‌ معادل‌ ۱۲ تا ۱۵ و گاه‌ ۱۶ سال‌ نیاز است‌. سابق‌ بر این‌ (در شیلات‌ و نه‌ در صید قاچاق‌) ماهیان‌ خاویاری‌ را با چكشی‌ لاستیكی‌ مدهوش‌ می‌كردند تا از ضربات‌ دم‌ وی‌ در امان‌ باشند و سپس‌ نسبت‌ به‌ تخلیه‌ خاویار آن‌ اقدام‌ می‌كردند و گوشت‌ آن‌ را نیز راهی‌ بازار می‌نمودند. اما امروزه‌ با استفاده‌ از روش‌ سزارین‌ تخمها را از شكم‌ ماهی‌ خارج‌ می‌ كنند و مقداری‌ از آن‌ را به‌ واسطه‌ باز آوری‌ مجدد در شكم‌ ماهی‌ باقی‌ می‌ گذارند، سپس‌ ماهی‌ را به‌ مدت‌ ۳ ماه‌ در استخرهای‌ مخصوصی‌، قرنطینه‌ نگاه‌ می‌ دارند و پس‌ از این‌ مدت‌ وی‌ را نشانه‌گذاری‌ كرده‌ و به‌ دریا باز می‌گردانند. تقریبا تا ۶ بار برای‌ هر ماهی‌ می‌ توانند این‌ كار را انجام‌ دهند. با توجه‌ به‌ خط‌ قرمز انقراض‌ این‌ گونه‌ روز به‌ روز بر ارزش‌ خاویار و قیمت‌ آن‌ افزوده‌ می‌ شود، گرچه‌ بسیاری‌ از كشورها نسبت‌ به‌ پرورش‌ مصنوعی‌ آن‌ اقدام‌ كرده‌ اند اما كماكان‌، گونه‌ های‌ آزاد آن‌ از ارزشی‌ بسیار قابل‌ توجه‌ بر خوردارند .تجارت‌ خاویار بسیار پر سود است‌ اما با این‌ همه‌ صید قاچاق‌ و آلوده‌ كردن‌ دریای‌ خزر از جانب‌ كشورهای‌ حوزه‌ دریا و بی‌توجهی‌ به‌ نشانه‌گذاری‌ و سرپیچی‌ از كنوانسیون‌ سایتیس‌ در كم‌ شدن‌ گونه‌های‌ ماهیان‌ خاویاری‌ بسیار تاؤیر گذار بوده‌ است‌ . بطور مثال‌ آذربایجان‌ می‌ باید تا گونه‌ های‌ نشانه‌گذاری‌ شده‌ را رها سازد اما نه‌ تنها این‌ كار را انجام‌ نمی‌دهد بلكه‌ با تمكین‌ از شیوه‌های‌ ابتدایی‌ استحصال‌ خاویار ارزش‌ این‌ كالا را به‌ حد استفاده‌ از گوشت‌ آن‌ كاهش‌ می‌دهد. لازم‌ به‌ ذكر است‌ كه‌ با توجه‌ به‌ نقش‌ ایران‌ در بازپروری‌ ماهیان‌ خاویاری‌ و مدیریت‌ تكثیر و پرورش‌، تنها كشوری‌ است‌ كه‌ می‌تواند قانونا از این‌ ذخایر بهره‌برداری‌ كند و رسما اجازه‌ بهره‌ برداری‌ داشته‌ باشد. قانون‌ شكنی‌ كشورهای‌ حوزه‌ دریا كه‌ جای‌ خود دارد...


همچنین مشاهده کنید