روسیه و بازگشت به صحنه بین المللی

انتقاد تند رییس جمهور ولادیمیر پوتین از سیاست امریكا كه در سخنرانی وی در كنفرانس امنیتی مونیخ مطرح گردید، با شگفتی دور از انتظاری از سوی دولت واشنگتن مواجه شد. سخنگوی «كاخ سفید» دهشت و در عین حال ناامیدی خود را از سخن رییس جمهور پوتین ابراز داشت. سخنگوی كاخ سفید در مورد سخنان پوتین نه فقط توضیحی نداده بلكه فقط به ابراز تعجب از آن چه كه پوتین گفته اكتفا كرد اگرچه باید به این نكته اعتراف كرد كه سخنان پوتین هرگز پیچیده و پرابهام نبود.
پوتین در سخنرانی خود نكات مشخصی را عنوان كرد كه یا صحیح هستند یا غلط. پوتین بر سیاست خارجی امریكا، ملاحظاتی را عنوان كرد و گفت كه واشنگتن به روابط بین الملل احترام نمی گذارد و به تنهایی تصمیم می گیرد و جهان را به سوی نوعی از تنش و درگیری می كشاند. پوتین در ادامه گفت: اقدامات یكجانبه امریكا مشكلات جهان را دوچندان كرده و دولت امریكا را به رها ساختن رفتار «ابرقدرتی» فراخواند. پوتین به ایالات متحده امریكا نسبت به خطر آفرین بودن این شیوه هشدار داده و آن كشور را به مشاركت و احترام به منافع دیگران و بركنده شدن از یك جانبه نگری و روی آمدن به تعددگرایی فراخواند.
سخن پوتین در مونیخ در وقت مناسب ایراد شد و در واقع به یك مشكل اساسی در روابط بین الملل اشاره كرد. پوتین بحران نیافرید بلكه اجزای این بحران را مشخص كرد. او از اسرار بین الملل پرده برنداشت بلكه به سیاستی به وضوح اشاره كرد كه مشكلات جهان را دو چندان كرده است.
سخنگوی كاخ سفید، سخنان پوتین را مورد ملامت قرار داده ولی دلایل این ملامت را به وضوح روشن نكرد. آیا سخنان پوتین غلط بوده و اگر غلط بود، صحیح آن كدام است؟ این همان چیزی است كه سخنگوی كاخ سفید از پاسخگویی به آن طفره رفت. عدم پاسخگویی به سخنان پوتین بدان معناست كه او كاملاً به هدف شلیك كرده و اجزای مشكلات و منابع آن را كاملاً درست مشخص كرده است.
حال این پرسش مطرح می شود: چرا پوتین این سخنان را در یك كنفرانس امنیتی بین المللی كه یك رییس جمهور روسی از سال ۱۹۶۲ تاكنون برای اولین بار در آن شركت می كند، مطرح ساخت؟ در پاسخ باید گفت كه مناسبت مهم بوده و مكان نیز اهمیت ویژه ای داشت و سخنان مطرح شده نیز بسیار مهم بوده اند.
رییس جمهور پوتین بی شك خواستار آن بود كه در چارچوب سیاستی كه امریكا در دهه اخیر اتخاذ كرده، واكنش مناسبی نشان دهد. آیا سخنان یاد شده، اعتراضی عمومی به سیاست عمومی امریكا بود و یا این كه هدف او اعتراض به یك سیاست خاص امریكا بوده و به كاشتن موشك های بالستیكی در اروپا (لهستان- رومانی و چك) كه امنیت روسیه را تهدید می كند، مرتبط می شد؟ آیا پوتین در سخنان خود آگاهانه خواستار مطرح ساختن یك جانبه نگری امریكا در آغاز نخستین سفر خود به عربستان سعودی بود؟ البته باید گفت كه دیدار به عربستان سعودی به مثابه شكافته شدن سیاست مهم و راهبردی از نظر اقتصادی و سیاسی است و انتظار می رود كه در معیارهای تجاری و فرهنگی بسیار موفقیت آفرین باشد. در ادامه باید این پرسش را نیز مطرح ساخت: آیا این سخنان، واكنش غیرمستقیم به لشكركشی دریایی و زمینی امریكاست كه با هدف تقویت موقعیت خود در عراق و منطقه خلیج(فارس) صورت می پذیرد؟
هر سه احتمال فوق، درست می باشند و در واقع نمایانگر حساسیت روسیه به سیاست یكجانبه نگری ایالات متحده امریكا و احترام نگذاشتن به منافع و حتی به حضور دیگر نیروهای بین المللی است.
برای رسیدن به مفهوم سخنان پوتین سه احتمال فوق نمی توانند كافی به نظر رسند، زیرا سخنان پوتین بسیار محكم بوده و سیاست های كلی امریكا را شامل شد و به انتقاد آن در مناطق معینی مختص نگردید.
سخن اصلی این است كه روسیه پس از گذشت مدتی حدود ۱۵ سال غیبت در صحنه های بین المللی قصد دارد كه جایگاه گذشته خود را باز یابد. اصل سخن در این است كه برداشت كلی مسكو این است كه احساس می كند سیاست فعلی امریكا موجب گردیده كه در سطح بین الملل خللی ایجاد شود و ضعف در روابط بین الملل این معنا را می دهد كه امریكا وارد مرحله ای شده است كه آغاز دوره عدم سیطره این كشور بر امور بین المللی است و درماندگی در تثبیت سلطه یعنی پذیرفتن نیرویی دیگر است و آماده شدن برای آغاز مذاكره با او و بازنگری بسیاری از پرونده هاست.
● تهاجم معكوس
بنابراین می توان گفت كه سخنان پوتین فقط ملاحظاتی انتقادی كه در قالب یك مقاله مطبوعاتی و یا پژوهش یك استاد دانشگاه و یا گزارش صادره از سوی پژوهشكده و یا یك ارزیابی جامعه شناسی و یا سیاسی نیست؛ این سخنان از سوی رییس جمهور كشوری بزرگ ایراد شده كه در كمتر از دو دهه گذشته در تصویب سیاست های جهانی یك ابر قدرت بود. این سخنان از نظر مفهوم و مقاصد، جدید و تازه نیستند و بارها و بارها از سوی روزنامه نگاران و نویسندگان و آگاهان سیاسی و سیاستمداران در امریكا و اروپا و آسیا و خاورمیانه، تكرار شده است. نكته جدید این است كه رییس جمهور پوتین آن را بیان داشته است و شاید این همان دلیل اصلی باشد كه سخنگوی كاخ سفید را بر آن داشت كه فقط به سكوت و تعجب كردن اكتفا كند.
معمولاً این گونه سخنان میان رؤسای جمهور كشورهای بزرگ به صورت علنی گفته نمی شود و بیان این سخنان به طور آشكارا نشان دهنده این امر است كه تنش میان طرفین به حدی رسیده است كه امكان و بیان آن با واژه های پرابهام و سیاستمدارانه وجود ندارد.
سخنان پوتین گام برداشتن در مسیر درست است و می توان آن را به مثابه آغاز تهاجمی معكوس از سوی مسكو تلقی كرد زیرا این كشور برای مدتی طولانی در بسیاری از میادین و صحنه ها غایب بود.
روسیه ده ها جایگاه را از دست داده و در جایگاه های بسیار دیگری از حقوق خود تنازل كرده و اهمیت خود را از دست داده بود و دیگر آن كشوری كه می بایست در معادلات جهانی نقشی تعیین كننده داشته باشد، نبود. امریكا در مقابل، ده ها جایگاه را به دست آورد و در ده ها مورد دیگر حقوق دیگران را غصب كرده و نیروهای نظامی خود را برای تحمیل ابهت خود و شكستن بال كشورهای مخالف خود به كار گرفت و در بسیاری از تصمیم گیری ها یكجانبه اقدام می كرد و وجود دیگران و منافع آن ها را به هیچ می انگاشت.
آیا پوتین با این سخنرانی خود در مونیخ خواستار آن بود كه به ایالات متحده امریكا بگوید « دیگر بس است»؟ شاید این پرسش پیشی جستن بر امور باشد، ولی منظر بین الملل حاكی از وجود تغییراتی است كه بازگشت « دومین جنگ سرد» نمایانگر است.
این سخنان به مثابه یك ابر در آسمان صاف نیست كه پس از مدتی كوتاه محو شود، بلكه آغاز بنیانگذاری نوعی از موازنه قوای بین المللی بر اساس تعدد گرایی است و بر سیاست های امریكا و رفتارهای یكجانبه نگر امریكا حالتی شبه نظارت ایجاد می كند و این مورد در منطقه حساسی همچون خاورمیانه می تواند بسیار علنی تر از جاهای دیگر باشد.
جهان در حال حاضر به این گونه سخنان نیازمند است و در انتظار ظهور كشورهای قدرتمندی است كه تاب و توان مسوولیت را داشته باشند.
مواردی كه در سخنان پوتین عنوان نشده در واقع می تواند آغازی برای واكنش نشان دادن در برابر سیاست زورمدارانه و غوغاگرانه باشد. كشورهای عربی و اسلامی و نیروهای آزاد در جهان در برابر سیاست های زورمدارانه و غوغاگرانه، بهای سنگینی پرداخته اند و اكنون زمان آن فرارسیده كه برای این سیاست حد و مرزی قایل شد.

مترجم: سید محسن ساری
منبع: الوسط چاپ بحرین
نویسنده: ولید نویهض

منبع : روزنامه ایران