فریاد ترکیه

سیصد و بیست و یك سال پیش یعنی در سال ۱۶۸۳ نیروهای متحد آلمانی و لهستانی تحت امر پادشاه لهستان یوهان سوبیسكی و به فرماندهی كارل پنجم پشت دروازه های وین چنان شكست سختی به نیروهای عثمانی وارد كردند كه این امپراتوری دیگر هرگز خیال تصرف اروپا را پس از آن در سر نپروراند.
صد و یك سال پیش از آن در تابستان سال ۱۵۷۱ میلادی نیز نیروهای عثمانی متشكل از رزمندگان زبده ینی چری در خلیج لپانتو در نزدیكی قبرس با شكست در مقابل نیروی دریایی اروپا كه از سوی كلیسای واتیكان و كشتی های جنگی ونیز حمایت می شد برتری نظامی خود را در دریای مدیترانه نیز از دست داده بودند.
عثمانی برای همیشه چشم از اروپا برداشت. در سال ۱۹۵۸ پس از ۲۶۵ سال بار دیگر دولت تركیه كه وارث امپراتوری عثمانی بود بر دروازه های اروپا كوبید.سران كشورهای اروپایی كه در رم گردآمده و در پی ایجاد اروپایی واحد بودند تركیه را نیز در جمع خود پذیرفتند و قبول كردند كه در راه پی ریزی اروپای واحد خواستهای تركیه را نیز در نظر بگیرند. در سپتامبر ۱۹۶۳ نخستین قرارداد بین اتحادیه تجاری اروپا و تركیه امضاء شد. والتر هال اشتین، نماینده امضاءكننده از طرف اروپا در آن هنگام گفت كه تركیه بخشی از اتحادیه اروپاست.
با كوشش آدنائرو دوگل اروپای متشكل از شش كشور آلمان، فرانسه، ایتالیا، هلند، بلژیك و لوكزامبورگ شكل گرفت و تمام تلاش انگلستان و چند كشور دیگر برای پیوستن به این اتحادیه «شش» با مخالفت دو گل مواجه شد. فرانسه از آن بیم داشت كه با پیوستن انگلستان به اتحادیه اروپا برتری فرانسویان در این اتحادیه به دلیل گستردگی مستعمرات انگلستان زیر سؤال رود. تركیه هنوز بر دروازه های اروپا می كوفت و به این كشور اطمینان داده شد كه با گسترش اتحادیه خواستهای آن كشور نیز در نظر گرفته شود. حمله به قبرس و تصرف نیمه شمالی این جزیره در زمان نخست وزیری اجویت بار دیگر بحث بر سر ورود تركیه به اتحادیه اروپا را به عقب انداخت و با پیوستن یونان- دشمن دیرینه تركیه- به این اتحادیه پرونده تركیه به فراموشی سپرده شد.بار دیگر با گسترش اتحادیه اروپا و پیوستن اسپانیا و پرتغال به این اتحادیه تركیه نیز خواسته همیشگی و دیرینه خود را بار دیگر مطرح كرد. این بار نیز قطار اروپا بدون تركیه حركت كرد و بحث بر سر ورود این كشور به اروپا كه اكنون اتحادیه اروپا نام گرفته بود باز هم به عقب افتاد.
تركیه در این مدت از زیر یوغ نظامیان خارج شد و حكومتی پارلمانی هر چند زیر نفوذ نظامیان ولی به ظاهر دموكراتیك جایگزین حكومت های قبلی شد.هر چند فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی دروازه های دیگری را در شرق به روی تركیه گشوده بود ولی ورود به اتحادیه اروپا از مخیله هیچ یك از سیاستمداران تركیه ای زدودنی نبود.میلیونها كارگر ترك در اروپا حلقه ناگسستنی تركیه به اتحادیه اروپا بودند. نخستین كارگران ترك در اوایل دهه ۱۹۶۰ میلادی به درخواست كشورهای اروپایی كه در صدد پی ریزی اقتصاد پس از جنگ جهانی دوم بودند به اروپا سرازیر شدند و اقتصاد نوپای اروپا را رونق دادند.چهل سال پس از ورود نخستین كارگران تركیه ای به اروپا كه در ابتدا گمان می رفت برای كوتاه زمانی در اروپا بمانند، نسل دوم و سوم آنها آنقدر از سرزمین مادری فاصله گرفته بود كه دیگر حاضر نبودند به آنجا بازگردند.فقط در آلمان بیش از دو میلیون و نیم شهروند تركیه ای سكونت دارند. ۷۰۰ هزار از آنان تابعیت دوگانه دارند و این نسبت برای تمام كشورهای دیگر اروپایی نیز صادق است.پس از همه این سالها و با وجود همه روابط انسانی ترس از هجوم ترك ها هنوز بر ضمیر اروپاییان حاكم است.احزاب دست راستی نیز به این ترس دامن می زنند و به خصوص در كشورهایی كه آنان در اپوزیسیون هستند با بهره گیری از ترس از تهاجم معنوی ترك ها در صدد بسیج افكار عمومی در جهت رسیدن به خواسته های سیاسی هستند. نمونه مشخص این موضوع در آلمان مشهود است.حزب دموكرات مسیحی و سوسیال مسیحی كه به دلیل اوضاع اقتصادی در آلمان مجبور به ارائه راهكارهایی برای سر و سامان دادن به اقتصاد این كشور هستند و گام های اقتصادی احزاب سوسیال دموكرات و سبزهای حاكم را نیز نمی توانند علنی مورد حمایت قرار دهند، برگ تركیه را برای بسیج رأی دهندگان از كشو بیرون كشیده اند. به عقیده آنها ۱۰ میلیون بیكار در آلمان ثمره به كارگیری نیروهای غیر آلمانی به خصوص تركیه ای است. ولی آنها هرگز این جرأت را به خود نداده اند كه در بحث های پارلمانی این دیدگاه را علنی كنند و فقط به این نكته كه اتحادیه اروپا بر پایه سنت های مسیحیت پایه ریزی شده است انگشت می نهند و از سوی دیگر این موضوع را مطرح می كنند كه مرزهای اروپا كجاست؟بحث بر سر نقش مسیحیت در اتحادیه اروپا با تدوین قانون اساسی جدید این اتحادیه در كمیته ای به سرپرستی ژیسكار دستن رئیس جمهوری پیشین فرانسه و توشیح آن در دو هفته پیش از سوی سران اروپا كه در آن صحبتی از مسیحیت به میان نیامده بود آب را از آسیاب محافظه كاران اروپایی و در صدر آنها احزاب مسیحی گرفت. تنها یك نكته باقی می ماند و آن هم مرزهای اروپا است.ولی در اجلاس رم در سال ۱۹۵۸ وپس از آن در سال ۱۹۶۳ تركیه به عنوان كشوری اروپایی به رسمیت شناخته شده بود.
با پیوستن ۱۰ عضو دیگر به اتحادیه اروپا این اتحادیه اكنون شامل ۲۵ كشور شده است و كشورهایی همانند بلغارستان، رومانی و حتی گرجستان در صف ورود به اتحادیه ایستاده اند. تركیه ولی هنوز محور اصلی بحث های سران است. از سویی صدراعظم آلمان و رئیس جمهوری فرانسه مخالفتی با ورود تركیه به این اتحادیه ندارند و از سوی دیگر كشورهایی نظیر اتریش و ایتالیا كجدار و مریز عمل می كنند.محافظه كاران برای حل این مشكل واژه تازه ای نیز تحت عنوان «پیوستگی ویژه» به واژه های سیاسی اضافه كرده اند. آنها عقیده دارند كه تركیه می تواند بدون این كه عضو رسمی اتحادیه اروپا شود، روابط سیاسی، اقتصادی و اجتماعی ویژه ای را با اروپا داشته باشد. موضوعی كه به هیچ ترتیب مورد موافقت تركیه نیست.
حتی رجب طیب اردوغان نیز بارها در گفت وگو با اروپائیان خواستار عضویت كامل تركیه در اتحادیه اروپا شده است و عنوان كرده كه تركیه هیچ چیز كمتر از آن را نمی پذیرد. افكار عمومی در تركیه نیز به چیزی كمتر از این قناعت نمی كند؛ هر چند در تركیه كسانی نیز هستند كه برخورد اروپا با تركیه را نوعی تحقیر تركیه می پندارند.
یك روزنامه نگار ترك نیز در گفت وگویی عنوان می كرد كه تركیه اگر آن قدر كه به اروپا چشم دوخته است، چشم به شرق می دوخت، به خصوص پس از فروپاشی شوروی، شاید آینده خود را به نوع دیگری ترسیم می كرد و پیوستگی با شرق را در آینده به عنوان برگ برنده ای در مقابل اروپا مطرح می كرد.با وجود همه این تلاش های سیاسی، تركیه هر چند كه در ظاهر چهره ای اروپایی به خود گرفته است ولی در پشت این حجاب، تركیه مسلمان و به شدت سنتی نیز خودنمایی می كند. علی رغم تأكید مقام های تركیه بر غیر دینی بودن این كشور كه واكنشی به گفته سیاستمداران محافظه كار و مسیحی اروپا بود و همین اواخر از سوی رئیس جمهوری تركیه نجدت سزر مطرح شد ولی سنت های شرقی و اسلامی بر این كشور حاكم است.كمیسر توسعه اتحادیه اروپا گونتر ورهیگن نیز در گزارشی كه به كمیسیون اروپایی از رایزنی با مقام های تركیه ارایه داد بر این نكته پای فشرد كه تركیه با رعایت اصولی، آمادگی پیوستن به اتحادیه را دارد. گزارش او واكنش های گوناگونی را در اروپا به دنبال داشت ولی او در مصاحبه ای ضمن برشمردن عوامل مثبت ورود تركیه به اتحادیه اروپا مخالفت بعضی احزاب دست راستی را زائیده پیش فرض هایی دانست كه دیگر وجود خارجی ندارد.در آخرین نظرسنجی هایی كه در اروپا انجام شده بیش از نیمی از مردم مخالف عضویت تركیه در اتحادیه اروپا هستند.
در اتریش حتی دو،سوم مردم مخالفند، موضوعی كه مطبوعات اتریش را نیز به واكنش واداشته است. روزنامه كرونر سایتونگ این بحث را به میان كشیده است كه آیا پس از محاصره وین در سال ۱۶۸۳ از سوی ترك ها اكنون بروكسل به محاصره ترك ها درآمده است و روزنامه لیبرال استاندارد ترس از ترك ها را ترسی سنتی و خالی از هر محتوایی می داند.در آلمان در حالی كه صدر اعظم شرودر و وزیر خارجه یوشكا فیشر علنی از ورود تركیه به اتحادیه حمایت می كنند احزاب محافظه كار و مسیحی بحث نظرخواهی را به میان كشیدند كه پس از واكنش سخت نیروهای لیبرال و سوسیالیست آن را مختومه اعلام كردند ولی اعلام كرده اند كه در انتخابات سال ۲۰۰۶ موضوع عضویت تركیه را به عنوان یكی از محورهای انتخاباتی مطرح خواهند كرد.حزب سوسیالیست و سبز در واكنش به این موضوع به آنها اتهام سوار شدن بر موج تبعیض نژادی می زنند كه اتهامی بسیار گران در آلمان است.در فرانسه با وجود موافقت ضمنی ژاك شیراك رئیس جمهوری، احزاب سنتی هنوز واكنشی علنی اتخاذ نكرده اند ولی نظرسنجی ها دلالت بر مخالفت مردم این كشور با ورود تركیه به اتحادیه اروپا دارد. تركیه سودای پیوستن به اتحادیه اروپا را پس از۴۱ سال هنوز در سر دارد و این خواسته به یكی از محورهای سیاسی تركیه تبدیل شده است.روی كار آمدن اردوغان شهردار پیشین استانبول و اسلامگرای پیشین نیز چیزی از خواسته تركیه نكاست.اروپا ولی همچنان با بدبینی و خواسته های بسیار به تركیه می نگرد و در این معامله سیاسی از تركیه خواسته هایی را مطرح می كند كه در گذشته حتی بحث درباره آنها نیز در تركیه نمی توانست مطرح باشد. تجدیدنظر در قوانین جزایی، از جمله عدم اجرای حكم اعدام و عدم كیفری بودن روابط نامشروع و از همه مهم تر به رسمیت شناختن حقوق كردها از آن جمله است.در روزهای اخیر موضوع قتل عام ارامنه در سال های دهه بیست میلادی از سوی دولت عثمانی و به رسمیت شناختن آن از طرف دولت كنونی تركیه نیز به جمع خواسته های دیگر پیوسته است. تركیه كه حاضر به هر نوع مصالحه ای برای ورود به اتحادیه اروپاست در مورد همه این خواسته ها به تأمین نظر اروپائیان كوشیده است ولی دروازه های بروكسل هنوز به روی آنكارا بسته است. در شانزدهم دسامبر كشورهای اروپایی در نشستی در بروكسل به توافق رسیدند كه در سوم ماه اكتبر سال آینده مسیحی گفتگو در مورد عضویت تركیه در اتحادیه اروپا را آغاز كنند، منوط به این كه تا آن زمان تركیه قبرس را به عنوان یك كشور واحد به رسمیت شناخته باشد. واكنش تركیه به این درخواست منفی بود ولی اروپا به هیچ چیز كمتر از این قناعت نخواهد كرد. رجب اردوغان كه در بروكسل گفتگوها را دنبال می كرد، اروپاییان را به شدت مورد انتقاد قرار داد ولی با وجود همه تلاش تركیه به گفته یك سیاستمدار اروپایی شاید در ده سال دیگر اروپا آماده پذیرش تركیه باشد ولی آیا تا آن زمان افكار عمومی تركیه حاضر به انتظار هستند؟از هم اكنون زمزمه هایی در جهت مخالفت شنیده می شود. هرچند آنها نجواهای كم صدایی هستند ولی ممكن است در آینده ای نه چندان دور به فریاد مبدل شوند.

منبع : خبرگزاری جمهوری اسلامی ـ ایرنا