فریب نخورید؛یک شبه زیبا نمی شوید

امروزه مصرف كنندگان مصر هستند تا مواد اولیه ساخته شده مواد آرایشی را بدانند. دكتر عفت السادات فربود - دكترای داروسازی از دانشگاه علوم پزشكی تبریز و استادیار دانشكده داروسازی دانشگاه علوم پزشكی تهران - در گفت وگویی به این مبحث نكاتی را در این زمینه روشن می كند.
از چه زمانی بشر به سوی مواد آرایشی و استفاده از آن گرایش پیدا كرد؟
از بدو تمدن بشری لوازم آرایشی و بهداشتی همواره توسط زنان برای بالابردن جذابیت و آراستگی مورد استفاده قرار گرفته است. قدمت استفاده از مواد آرایشی خصوصاً انواع سایه های چشم به پنج هزار سال قبل از میلاد مسیح برمی گردد. استفاده از لوازم آرایشی و بهداشتی به اشكال جدید در اروپا اززمان جنگ های صلیبی آغاز شد. جالینوس دانشمند یونانی در حدود ۱۵۰ سال قبل از میلاد مسیح «كلد كرم» را ساخت كه هنوز پس از گذشت قرن ها با كمی تغییرات به عنوان كرم آرایشی و پایه كرم های دارویی مورد استفاده قرار می گیرد.
مواد آرایشی از چه چیزهایی ساخته می شوند؟
مواد مصرفی در فرآورده های آرایشی به چند دسته تقسیم می شوند: دسته ای از عصاره های گیاهی و روغن ها كه برخی اثرات دارویی آنها ثابت شده است و البته اثر بسیاری از آنها ثابت نشده است و تنها بر پایه ملاحظات تجربی و ادعاها مصرف می شوند. دسته دیگر مواد معدنی خصوصاً سیلیس، روی، سلنیوم و املاح آلومینیوم كه مورد مصرف قرار می گیرند و دسته سوم محصولاتی است كه از بافت های گیاهی و حیوانی استخراج می شوند، محصولات گرفته شده از ماهی، صدف، حشرات، محصولاتی كه از جداكردن بخش هایی از پوست، مو یا ناخن به دست می آید و یا از اجزای انسانی استفاده می شود از این گروهند. بخش بعدی محصولات خالص است این مواد خالص شده از بافت های گیاهی و حیوانی هستند كه برخی سابقه مصرف طولانی تر دارند مانند پروتئین ها و ویتامین ها و برخی به تازگی جداسازی و ارائه شده اند و مانند كلاژن، DNA، الاستین و ملانین. دسته بعدی محصولات طبیعی یا مصنوعی تغییر یافته ای هستند كه جهت بالابردن كارایی محصولات افزوده می شود.
در هنگام خرید مواد آرایشی چه نكاتی را باید در نظر داشت؟
در انتخاب یك فرآورده آرایشی مسائلی از قبیل: اولویت های زیبایی (داشتن آرایش سبك یا غلیظ)، نوع احساس مطلوب مورد نظر (مثل نوع عطر)، نوع پوست فرد مصرف كننده (خشك، چرب، معمولی)، شرایط آب وهوایی و محیطی (مثل دما و رطوبت محیط زندگی)، رنگ پوست (سفید، گندمگون و سیاه و ...) محل مصرف فرآورده در روی بدن (دست، صورت، بدن و ...)، شغل (استفاده از حلالها، آلودگی و ...)، سن (جوانی، میانسالی و پیری) اهمیت دارند و انتخاب باید براساس موارد بالا انجام گیرد.
چرا روی مواد آرایشی تاریخ انقضا نوشته نمی شود؟
طبق قوانین اداره دارو و غذا (FDA) در آمریكا بر مبنای تعریفی كه برای فرآورده های آرایشی و بهداشتی شده نوشتن تاریخ انقضا روی بسته بندی ضرورتی ندارد درحالی كه اتحادیه اروپا برای محصولاتی كه دارای عمر قفسه ای كمتر از ۳۰ ماه هستند نوشتن تاریخ انقضا خصوصاً با عبارت Best used before the end of (بهتر است قبل از تاریخ...) را ضروری دانسته و برای باقی فرآورده ها الزامی ندارد.
در مورد لوازم آرایشی و كشورهای سازنده آن توضیح بفرمایید؟
نهضت فرآورده های آرایشی و مراقبت شخصی در دنیای امروزی یك قطب بزرگ اقتصادی به شمار می رود. كافی است سری به فروشگاههای بزرگ زنجیره ای، داروخانه ها و فروشگاههای بزرگ و كوچك در سرتاسر دنیا زده شود تا مقدار و چرخش فروش این فرآورده ها را مشاهده كرد. جهان از نظر كشورهای سازنده محصولات آرایشی به سه بخش تقسیم می شود: آمریكا، اتحادیه اروپا و ژاپن. این سه منطقه بزرگترین تولیدكنندگان و صادركنندگان فرآورده های آرایشی و بهداشتی هستند. در هر سه منطقه تعریف خاصی برای فرآورده های آرایشی و بهداشتی وجود دارد. قوانین، مقررات، كنترل، ثبت، مواد اولیه مجاز در هر منطقه خاص آنجا است. در اتحادیه اروپا بزرگترین سازنده فرانسه بوده است. اعتبار جهانی هر یك از كارخانجات موجود به مؤسسه تحقیقات، بررسی ایمنی، بررسی حساسیت، بررسی كاربرد، انتخاب نوع بسته بندی، ظاهر، رنگ، عطر مطابق با سلیقه مصرف كنندگان و در نهایت بازاریابی آنها است. متأسفانه در اكثر موارد مصرف كننده اطلاعات بسیار كمی در مورد مصرف، انتخاب و ارزیابی این سری محصولات دارد و در بیشتر مواقع تصمیم برای خرید، برمبنای ادعای فروشنده و شكل ظاهری بسته بندی و یا توصیه دوستان صورت می گیرد.
كشور ایران از لحاظ تولید مواد آرایشی و بهداشتی چگونه است و آیا ایران در این زمینه پیشرفتهایی داشته است؟
صنعت ساخت فرآورده های آرایشی و بهداشتی در قبل از انقلاب نظیر صنایع دارویی یك صنعت وابسته بود. در سالهای پس از انقلاب متأسفانه اهمیتی به ساخت این فرآورده ها به صورت اصولی داده نشده و این اصل فراموش گردید كه بشراز روز نخست تولد تا آخرین لحظه زندگی خود نیاز به استفاده از فرآورده های بهداشتی به طور روزمره دارد. صابون، خمیردندان، شامپو، ضدآفتاب، مرطوب كننده و ... فرآورده هایی هستند كه ما روزانه ناگزیر از مصرف آنها هستیم و نباید به پوست و موی ما آسیبی برسد. صنعت ساخت و فرمولاسیون اكنون سالهاست كه پی به اهمیت كیفیت محصولات خود برده و در این جهت كوشش نموده است. ورود بی رویه فرآورده های آرایشی و بهداشتی ازكشورهای خارجی مزایا و معایب خاص خود را به همراه آورده است. مزیت آن توسعه عرصه رقابت و تلاش درجهت بالابردن كیفیت محصول داخلی بوده لذا محققین داخلی تلاش نمودند كه با به كارگیری تكنولوژی نوین و آمیزه آن با هنر محصولات داخلی را رونق بخشند و عیب بزرگ ورود فرآورده های خارجی نداشتن استانداردهای لازم در كشور برای مقایسه و ارزیابی و كنترل فرآورده های فوق است. اكنون در كشور محصولاتی به فروش می رسد كه دركشورسازنده شناخته شده نیستند و استانداردهای كشور خود را ندارند.
محصولات زیادی دركشورهای همجوار و یا در داخل با نام های معتبر تقلب می شوند و از این نظر آشفته بازاری فراهم شده است. بجاست درهمین جا یادآور شد كه ایمنی و سلامتی محصول آرایشی و بهداشتی در درجه اول اهمیت قراردارد و علت آن مصرف روزانه ما بوده است. اگر یك محصول آرایشی و بهداشتی كوچكترین آسیبی به سلامتی انسان وارد سازد تمام آن محصولات باید جمع آوری و سازنده تحت پیگرد قانونی قرارگیرد. توصیه دوستانه و تخصصی اینجانب این است كه به جای استفاده ازمحصولات خارجی كه به سلامتی، كیفیت، اعتبار و شرایط نگهداری آن اعتمادی نیست از فرآورده های داخلی كه توسط آزمایشگاههای كنترل و دیگر بخش های وزارت بهداشت بررسی و ارزیابی می گردند استفاده شود.
آیا مواد آرایشی از بقایای جنینی مانند جفت ساخته می شود و اگر اینگونه است آیا امكان انتقال بیماریهایی نظیر هپاتیت و ایدز و... ازطریق بقایای جنینی و جفت به وسیله مواد آرایشی به انسان وجوددارد؟
جفت لایه تغذیه كننده جنین در رحم می باشد كه پس ازتولد دورریخته می شود. بسیاری از كارخانجات از آن برای تهیه مواد آرایشی استفاده می كنند. البته استعمال آن ممنوع اعلام شده است ولی تولیدكنندگان فرآورده های آرایشی ادعادارند كه موادموجود درجفت باعث رشد بافتی و برطرف شدن چین و چروك می شود. درحالی كه تحقیقات نشان می دهد این مواد هیچگونه اثر ضد چین و چروك ندارند و فقط اثر مرطوب كنندگی بالایی دارند. سازندگان مواد آرایشی ازجفت، با استفاده از الكل و سایر مواد پاك كننده سعی می كنند جفت را ازهرگونه آلودگی میكروبی پاك كنند ولی باید درنظرداشت این مواد همانقدر كه میكروبها را می كشند اثر سمی روی سلولهای بدن هم دارند و ازسویی امكان انتقال هپاتیت و ایدز نیز وجوددارد. به طور مثال از آلبومین و كلاژن گاوی در فرآورده های آرایشی استفاده می كنند. گاوهایی كه جنون گاوی دارند امكان انتقال این بیماری را به انسان می دهند.
استفاده از مواد آرایشی تاچه حدی مجاز است؟
استفاده از مواد آرایشی سلیقه ای است ولی اگر كشورهای شرقی و غربی را با هم مقایسه كنیم می بینیم كه درمناطق آسیایی مانند كشورهای عربی، تركیه، ایران و هند بیشتر فرآورده های آرایشی رنگی استفاده می شود.
اما دركشورهای اروپایی و آمریكایی فرآورده های آرایشی بیشتر جنبه مراقبتی از پوست را دارد و بیشتر از تقویت كننده ها، مرطوب كننده ها و جلوگیری كننده ها از ریزش مو استفاده می شود.
آیا از كرم پودر و سفیدكننده های آرایشی می توان به جای كرم ضدآفتاب استفاده كرد؟
كرم پودر و سفیدكننده ها دارای تركیبات معدنی مانند اكسیدروی و تیتانیوم هستند كه منعكس كننده نور خورشیدند. بنابراین به عنوان ضدآفتاب با SPF پایین یعنی درحد ۱۰-۸: SPF عمل می كنند ولی بهتر است ابتدا یك لایه ضدآفتاب با SPF كه برای شرایط آب و هوایی لازم است مالیده شود و بعد از كرم پودر و سفیدكننده ها استفاده شود. ا
ستفاده از كرم پودر و سفیدكننده ها و ریمل، خط چشم و... چه اثرات منفی روی پوست و چشم دارد؟
اگر در تهیه مواد آرایشی ماده اولیه مشكل داشته باشد فرآورده باعث ایجاد عوارض جانبی خواهدشد. مانند درماتیت پوستی، ریزش مژه ها، سوزش چشم و... بنابراین سلامتی و ایمنی فرآورده ای كه استفاده می شود در درجه اول اهمیت قرار دارد. البته یك سری افراد نسبت به هر تركیب واكنش تحریكی نشان می دهند مثلاً با استفاده از لاك ها با رنگ تیره دچار عفونت قارچی و زردشدن ناخن ها می شوند. لذا این افراد در استفاده از محصولات آرایشی حتماً با متخصصین پوست و زیبایی مشورت كنند.
آیا مصرف مواد آرایشی در فصل گرما كه تعریق بیشتر است دارای اثرات منفی بیشتری نسبت به فصل سرما است یا بالعكس؟
در فصل تابستان به علت گرما و افزایش تعریق باید از فرآورده های سبك (Light) استفاده كرد كه امكان تعریق و دفع گرمای بدن را فراهم كند. درحالی كه در فصل سرما استفاده از فراورده های (heavy) كه با خشكی پوست مقابله كند بیشتر ترجیح داده می شود. لذا در فصل تابستان مصرف مرطوب كننده ها و در فصل زمستان مصرف نرم كننده ها افزایش می یابد.
افرادی كه ازمواد آرایشی استفاده می كنند چه مراقبت های ویژه ای را برای پوست درطول شبانه روز باید انجام دهند؟
افرادی كه از فرآورده های آرایشی استفاده می كنند باید به عواقب سوء مصرف هرمحصول نیز واقف باشند. مثلاً استفاده مداوم از رنگ موها، فركننده ها و صاف كننده های مو می تواند باعث خشكی پوست و مو به علت افزایش PH شود. لذا استفاده از شامپوهای اسیدی و فرآورده های نرم كننده مو دراین هنگام ضروری است. موبرها همین عمل را در پوست انجام می دهند و مصرف كرم های نرم كننده باید پس از به كار بردن موبر افزایش یابد.