دومای جدید با رهبری پوتین

انتخابات امروز دومای روسیه که در شرایط عادی می توانست یک اتفاق ساده باشد به میدان رقابت پر سر وصدا تبدیل شده است. همانند همه رویداد های چالش انگیز روسیه نوین ، این انتخابات نیز تحت الشعاع نام و نقش مرد اول کرملین قرار دارد. ولادیمیر پوتین که روس ها همیشه او را در نقش یک رئیس دیده اند حدود دو ماه مانده به انتخابات در تصمیمی غافلگیرانه به صف کاندیدا های انتخابات پارلمانی پیوست. این ورود غیرمنتظره رهبر روسیه به انتخابات دوما که سران کرملین در گذشته آن را چندان جدی نمی گرفتند یک علامت واضح از آغاز بازی بزرگ در آستانه پارلمان این کشور بود. آنی ترین پیامد دورخیز پوتین برای مجلس دوما این بود که با این تصمیم ، وی معادلات حریف را که در یک ائتلاف اپوزیسیونی زیر حمایت غرب صف بسته اند به هم ریخت و در همان حال خون امیدی در کالبد همقطاران حزبی اش که در گروهی به نام «روسیه واحد» جمع شده اند وآینده روسیه را با تردید دنبال می کنند، دمید. اکنون رئیس جمهور روسیه همه توان خویش را در انتخابات دوم دسامبر به صحنه آورده است.
محاسبات پوتین در این باره که انتخابات مجلس دوما ممکن است حفره ای برای نفوذ رقیبان او و بازگشت طیف لیبرال ها به قدرت شود، چندان بیراه نبود زیرا اندک زمانی پس از بیانیه اعلام حضور پوتین در انتخابات، زنجیره مبارزات انتخاباتی مخالفان در قالب هایی چون؛ تظاهرات خیابانی و میتینگ های روزانه به راه افتاد و رهبران احزاب مخالف با یاری رسانه های قدرتمند اروپا و آمریکا از هر سو کارنامه رهبری کرملین را به چالش کشیدند.
به این ترتیب همه رجال سیاسی روسیه اکنون در تعریف اهمیت مجلس جدیدی که با رأی امروز شهروندان روسی بر پا می شود، اتفاق نظر دارند. این انتخابات برای اروپا و آمریکا که مدتی است مغضوب نگاه کرملین واقع شده و از صحنه روسیه دور شده اند پنجره امیدی گشود و مجلس دوما که پیش از این در ادبیات سیاسی غرب عنوان مجلس تشریفاتی را داشت تعریف تازه ای پیدا کرد. اروپایی ها با فراخوان نهاد های بین المللی، از انتخابات دوم دسامبر به یک «فرصت دموکراتیک » تعبیر کردند.
به باور آنان رقابت انتخاباتی دوما تکلیف بسیاری از مسائل مهم روسیه را در نگاه جهان خارج روشن خواهد کرد از جمله تکلیف جانشینی پوتین و سرنوشت انتخاباتی مهم تر که قرار است کمتر از سه ماه بعد میان مدعیان ریاست جمهوری روسیه برگزار شود. پوتین اما پیشتر نقشه حریف را خواند . او با علم به این که رأی امروز مردم روسیه ، حکم رفراندومی برای کارنامه هشت ساله او است همه برنامه های جاری کرملین را تعطیل کرد تا با فراغتی بیشتر کارزار امروز را رهبری و هدایت کند. بنابراین اینک رأی میلیون ها شهروند روس به جز آن که به انتخاب ۴۵۰ نماینده دوما منجر خواهد شد، در دنیای پررمز و راز سیاست این سرزمین چند مفهوم نمادین دیگر هم دارد. نقش های نمادین انتخابات امروز همان است که جورج بوش به اتفاق شرکای اروپایی اش اکنون بیانیه هشدار و تهدید علیه کرملین ارسال کرده و خوشبینانه رهبری کرملین را به تقسیم قدرت با مخالفان فرا می خواند.
در آخرین روزهای مبارزه انتخاباتی دوما، ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه پس از آنکه تلاش اروپا در دو عرصه؛ به صحنه کشاندن اپوزیسیون و گسیل ناظران غربی بر سر صندوق های رأی را ناکام گذاشت به جمع جوانان هوادار خود در میدان ورزشی مسکو رفت و از فرارسیدن فصلی سرنوشت ساز در فدراسیون روسیه خبر داد.
پوتین از حامیانش تقاضا کرد که برای پیروزی وی و تفکر روسیه مقتدر در انتخابات پارلمانی روز دوم دسامبر در خانه ها نمانند. او در ادامه احزاب اپوزیسیون را شماتت کرد که هماهنگ با رقبای غرب نشین روسیه برای تضعیف اقتدار کرملین تلاش می کنند: «متأسفانه در داخل این کشور افرادی پیدا می شوند که در اطراف سفارتخانه خارجی و نمایندگی های دیپلماسی خارجی چرخ می زنند و به جای تکیه به اراده مردم چاره حل مشکلات را در پشتیبانی و کمک حکومت های خارج می جویند.»
● دوما قدرت می گیرد
با اتفاقاتی که در بستر انتخابات دوما رخ داده می توان این بار شاهد مجلسی متفاوت در سرزمین شورا ها ماند. گرچه ساختار اختیارات و وظایف این مجلس تغییر نکرده است اما انتظار می رود ترکیب نخبگانی که قرار است بر صندلی سرخ رنگ این نهاد تکیه زنند در این انتخابات تغییر اساسی پیدا کند. با آرایشی که احزاب مدعی پیروزی بویژه حزب حاکم روسیه دارد حدس غالب این است که مجلس دوما با حضور یاران پوتین از یک نهاد حاشیه نشین در سیاستگذاری ها خارج شده و به مجمع تصمیم گیر در امتداد کرملین تبدیل شود.
مجلس دوما در قریب دو دهه ای که از فروپاشی شوروی سابق می گذرد، حیات پر تلاطمی گذرانده است. دوما در این مدت با دو تفکر متفاوت نخبگان روسیه روبه رو بوده است. گروهی از فعالان سیاسی این سرزمین همواره آرزو داشته اند دوما نقش قدرت موازی و نیروی بازدارنده را دربرابر کرملین ایفا کند. بواسطه همین تفکر همه سیاستمداران ناراضی بویژه طیف چپگرایان روسیه در این مدت برای راهیابی به دوما تقلا کرده اند.
در نخستین دهه حیات روسیه پس از فروپاشی، دوما به کانون تجمع جناح چپگرایان ضد غرب تبدیل شد که چهره هایی مانند گنادی زوگانف، ژیرینفسکی و.... نماینده آن بودند. این اتفاق موجب شد که دوما در دوره حکومت لیبرال ها حتی مورد تهاجم نظامی قرار گیرد. سال ۱۹۹۳ یلتسین با اتکا بر نتیجه برگزاری رفراندومی، پارلمان را منحل ساخته و سپس دستور حمله نظامی به پارلمان صادر کرد. هنوز سایه وحشت توپ ها و آتشبارهایی که عمارت قدیمی پارلمان فدراسیون روسیه را تخریب کردند بر صحن این نهاد حکمفرماست.
از جمله آثار شگفت این هجوم این بود که نهاد تک مجلسی پارلمان که شورای عالی نام داشت منحل و دو مجلس تحت عنوان دومای روسیه و شورای فدراسیون بر اساس قانون اساسی جدید تأسیس شد و بسیاری از اختیارات آن به رئیس جمهور منتقل گردید و بدین ترتیب روسیه که احتمال می رفت به سمت سیستم پارلمانی حرکت کند، به سیستم ریاستی کامل تبدیل گردید.
پوتین در دوره ای قدرت گرفت که رئیس جمهور در روسیه بی ثبات اختیار بالایی نسبت به قوه مقننه پیدا کرده بود. رهبری جدید کرملین برخلاف سلف خویش از تنش با مردان دوما پرهیز کرد و به سنت تقابل پارلمان و دولت پایان داد. علاوه براین پوتین همزمان با قبضه ارکان قدرت کرملین در حرکتی گام به گام ترکیب دومای سوم را که با شروع ریاست جمهوری وی همزمان بود به کمک یاران سیاسی اش دگرگون کرد به نحوی که حزب کمونیست نتوانست به اکثریت مطلق همانند دوره گذشته دست یابد.
در مجلس کنونی دوما که چهارمین دوره این نهاد است، حزب کمونیست با داشتن ۸۶ کرسی، دوشادوش حزب روسیه واحد که ۸۴ کرسی را داراست قرار دارد و اگرچه ریاست دومای دولتی نیز همانند دوره قبل بر عهده چهره ای از حزب کمونیست، گنادی سلزنیف می باشد اما در گردش تصمیمات این نهاد، یاران پوتین دست برتر دارند. این برتری آنها در رأی گیری های مهم دوما که نمایندگان ۳۲ جمهوری و استان روسیه مشارکت دارند بیشتر خود را نشان می دهد. روسیه در ایام و عصر پوتین شاهد نوعی توافق نانوشته میان کرملین و دوما بوده است ، توافق میان پیران کهنه کار چپ و ملی گرایان جوانی که با ریسمان رهبری پوتین قدرت گرفته اند.
این توافق شاید بیش از همه در گفته های سرگی میرونوف رئیس شورای فدراسیون (مجلس سنا) و رهبر حزب «روسیه عادل» نمایان باشد که پس از آنکه نامش درصدر لیست «روسیه واحد»پوتین قرار گرفت، می گوید که فضای سیاسی روسیه به سمت نوعی دو قطبی حرکت می کند قطبی که «روسیه واحد» پوتین آن را نمایندگی می کند و چپگرایانی که بر استقرار ساخت سوسیالیسم تکیه دارند.
● جبهه متحد ملی گرایان و چپگرایان
رودر رویی سنتی دو جناح کمونیست ها و لیبرال ها در مجلس دوما این بار جای خود را به تقابل طیف ناسیونالیست های شریک پوتین با جریان غربگرایان داده است. آشکار است که رهبری روسیه حتی اگر زمانی گرایشی به طیف میانه رو ها داشت این بار بر اندیشه ملی گرایی تکیه زده است و با پرچم روسیه واحد ( نامی که بر حزب خویش نهاده ) و شعار روسیه مقتدر به میدان آمده است. به همین دلیل او تلاش کرده تا همه نیروهای متضاد غرب زیر چتر حمایت او قرار گیرند.
پوتین هر چند از پیروزی یاران خویش مطمئن شده اما بر آن است تا این موفقیت با هزینه کمتر و برد سیاسی بالایی بدست آید. در کارزار انتخابات امروز به جز دو حزبی که در دوما اکثریت دارند یعنی حزب روسیه واحد و کمونیست ها احزاب دیگری نیز به صحنه آمده اند، از آن جمله است حزب میهن ـ اتحادیه نیروهای راستگرا- حزب لیبرال دموکرات- یابلوکو- مناطق روسیه . در جبهه رقیب جناح پوتین اپوزیسیونی لیبرال قرار دارد که البته تلاش می کند که تمام سیاستمداران ملی گرا و چپگرا را که مخالف کاخ کرملین هستند در یک جا گرد آورد. شاید مشهورترین چهره این جریان علاوه بر بوریس نمتسف، کاسپاروف رهبر حزب «روسیه دیگر» باشد که با تکیه بر شهرت ایام قهرمانی ورزش این بار با کسب حمایت کامل غرب می خواهد بخت خویش را در میدان سیاست و رویارویی با کهنه کاران کرملین بیازماید. حاصل مبارزه این سیاستمدار تازه نفس روسیه چند رشته بحران و درگیری بود که با مداخله دستگاه امنیتی پوتین فیصله یافت. این کشمکش ها هر چند کاسپاروف را به خواسته اصلی اش که گرفتن مجوز تأیید صلاحیت بود نرسانید اما توانست در روابط کرملین و غرب کدورتی جدی بیافریند.
به هر حال آخرین برآورد ها حاکی از آن است که جناح تحت رهبری پوتین شانس پیروزی را حتی بیش از ۵۰ درصد دارد. سرمایه داران کرملین در کارزار امروز نیز تکیه بر کارنامه موفق ولادیمیر پوتین است کارنامه ای که درآن، او جایگاه یک معمار برای روسیه آشفته و ویران را دارد.

محمد نوری

منبع : روزنامه ایران