احراز شایستگی از فرانسه تا کره جنوبی

شایسته سالاری Meritocracy یكی از عوامل اساسی توانمندسازی دولت ها و ارتقای سطح دانش و تخصـص مـدیـران و گردانندگان هر كشور است. امروزه، انتصابات غیرسیاسی دولت ها بر پایه اصول شــایـسـتــه ســالاری و عمـدتـاً از طـریـق آزمـون هـای تخصصی صورت می گیرد، اما هنوز هم تعداد مدیران توصیه شده و منصوبان غیرمتخصص چشمگیر است.
فرانسه: طبقه بندی و آزمون های ارتقاء
كاركنان دولت فرانسه در چهار گروه اداری، اجرایی، دفتری و انتظامی طبقه بندی می شوند. در داخل هر گروه نیز طبقات خاصی مانند هیأت های عالیرتبه قرار دارند. در سال های اخیر، در سطوح بالاتر مدیریت، حدود ۱۰ هزار نفر از كاركنان دولت قرار گرفته اند كه به ترتیب اهمیت شامل طبقات مستخدمان اصلی دولت (پرسنل خدمات مالی، اداری و مدیریت)، مستخدمان ارشد دولت (مهندسان و مدیران خدمات كشوری)، مستخدمان عالیرتبه دولت (بازرسان امور مالی، كاركنان دیـوان مـحاسبات و اعضای هیأت های سیاسی) و مقامات عالیرتبه دولت (معاونان وزراء، مدیر بودجه و اعضای عالیرتبه شورای ملی دولتی) می باشند. در كشور فرانسه، مدیران عمدتاً فارغ التحصیلان مـدرسه عالی مدیریت ENA) (این كشورند. دوره آموزشی ENA حدود ۲۷ ماه شامل ۱۵ ماه آموزش تئوری و ۱۲ ماه كارآموزی است. برای ورود به این مدرسه عالی، سالانه سه امتحان برگزار می گردد: آزمون اول، امتحان داخلی برای آن دسته از كارمندان دولت است كه حداقل ۵ سال سابقه خدمت دارند. آزمون دوم، آزمون ورودی خارجی برای دانشجویان زیر ۲۸ سال سن و با حداقل مدرك لیسانس می باشد. آزمون سوم هم برای افراد بالای ۴۰ سال است كه تجربه تخصصی بیش از ۸ سال در بخش خصوصی دارند. این آزمون ها كه به تعداد مساوی دانشجو می گیرند، موجب توازن در نظام ترفیعات بر اساس ارشدیت می شوند. در سطوح دیگر شغلی نیز دو سیستم ارتقای شغلی وجود دارد: نخست، سیستم ارتقاء بر اساس ارشدیت كه از طریق اتحادیه های كاركنان به تصویب رسیده است. سیستم دیگر، ارتقای مبتنی بر گزینش است كه براساس ارزشیابی كاركنان توسط سرپرستان به ویژه از نقطه نظر مسایل اداری و تخصیص امتیاز بر عملكرد اداری افراد انجام می گیرد.
●ژاپن: ارتقاء تا رده قائم مقامی وزیر
در سیستم اداری ژاپن، ترفیع و ترقی شغلی و ارشدیت مانند سایر شؤون این كشور، براساس سابقه و سنـوات خدمت و معمولاً بدون تبعیض صورت می گیرد. البته به تدریج و در مراحل بالاتر و جهت احراز پست های مهم، شایستگی های فردی نظیر كارآیی، تیزهوشی و ابتكار عمل، مدنظر و ملاك انتخاب می باشد. سیستم اداری دولت ژاپن در حال حاضر ۸۳۰ هزار نفر را تحت استخدام خود دارد كه ۱۸ هزار نفر از آنها، بوروكرات های حرفه ای هستند كه از طریق رقابت تنگاتنگ از طریق امتحانات عالی اداری پذیرفته شده اند. سالانه بین ۶۰۰ تا ۸۰۰ فارغ التحصیل دانشگاهی پس از موفقیت در این آزمون وارد سیستم بوروكراسی ژاپن می گردند. این كارمندان حقوق مكفی دریافت كرده و از احترام و منزلت اجتماعی و امتیازات شغلی بالایی برخوردارند. براساس ضوابط دولت ژاپن، به جز پست وزارت كه انتصابی سیاسی اســت، كــارمـنــدان مــی تــوانـنــد تـا رده قـائـم مقـامـی وزارتخانه ها ارتقاء پیدا كنند. امتحانات عالی اداری حـاوی تـسـت هـایـی در زمـیـنـه اطـلاعـات عـمومی، تخصصی و نیز تست هایی در رابطه با مشخصات فردی داوطلبان است كه با هدف انتصاب نخبه ترین افراد در خدمات عمومی ملی برگزار می شوند. پس از استخدام نیز مبنای نظام اداری این كشور همواره در جهت توسعه و پیشرفت كیفی كاركنان، بهبود و افزایش انگیزه آنها برای پاسخگویی می باشد.
●آمریكا: استخدام بی طرفانه
نخستین گام در ایجاد یك شالوده استخدامی بی طرف و به دور از جانبداری حزبی و سیاسی در سـیـسـتم فدرال آمریكا، توسط كمیسیون استخدام كشوری این كشور (CSC)در سال ۱۸۸۳ میلادی برداشته شد. برای تضمین عملی استخدام بی طرفانه، كمیسیون مذكور با حضور یك نفر از حزب اقلیت در كنار دو نفر از حزب اكثریت تشكیل می شود. در این كـمـیـسـیـون، نـماینده حزب اقلیت مراقب است تا سیاست های استخدامی و خط مشی های اتخاذ شده به سوی استخدام جانبدارانه و تبعیض آمیز حزبی میل پیدا نكند.اعضای این كمیسیون، از طرف رییس جمهور و برای مدت شش سال انتخاب می شوند و علاوه بر وظایف اجرایی، تا حدودی وظایف قانون گذاری و وظایف قضایی هم بر عهده دارند. در واقع، اعضاء در حیطه مسؤولیت كمیسیون در زمینه سیاست گذاری و اتخاذ خط مشی های استخدامی، قوانین و مقرراتی لازم الاجرا وضع می نمایند و در صورت بروز تخلف، رسیدگی به پرونده و اقدامات تنبیهی را نیز به انجام می رسانند. در حال حاضر، اداره امور استخدامی دولت فدرال از طریق امتحان ورودی كه توسط اداره مدیریت پرسنل OPM) ( برگزار می شود، اقدام به جذب نیروهای مورد نیاز خود می كند. شیوه دیگر استخدام در آمریكا، انتصاب به صورت مشخص و معین است كه در مورد كارآموزان و افرادی كه مدارج تحصیلی مورد نیاز برای تصدی امری را طی كرده اند و یا دارای تجربه كافی در این زمینه می باشند، اجرا می شود. گاهی نیز مسؤول یك سازمان با درخواست رسمی از اداره مدیریت پرسنل، شخصی را به عنوان فرد واجد شرایط مورد نیاز قسمت خود معرفی می كند كه در این موارد معمولاً تحقیق و تفحص خاصی صورت نمی گیرد.
●كره جنوبی: آزمون های استخدامی فراگیر
برای ایجاد دولتی كارا، تخصصی و دانش گرا، مؤسسه ای مستقل به نام كمیسیون خدمات كشوری CSC) ( زیر نظر مستقیم رییس جمهور در كره جنوبی ایجاد شده است كه وظایفی نظیر استقرار نظام باز، وضع سیاست های راهبردی در امور اداری كاركنان، بازرسی مدیریت و كاركنان و غیره را بر عهده دارد. در كره جنوبی، متقاضیان ورود به مشاغل دولتی، بعد از پـذیـرش در آزمـون رقـابتـی، باید در مصاحبه های تخصصی نیز شایستگی خود را به اثبات برسانند. پس از آن به منظور بررسی نهایی، پیش از استخدام در دوره های آموزشی بین ۶ ماه تا یكسال شركت می كنند و در صورت مثبت بودن نتایج ارزیابی عملكردشان، به عنوان كاركنان رسمی و دائمی انتخاب می شوند. سیستم ارتقای شغلی كره جنوبی برای گروه های مختلف متفاوت است. در سطوح بالای مدیریتی، ارتقاء براساس استانداردها، چارچوب ها و فرآیندهای تعیین شده CSC امكان پذیر است. وزیر مربوطه ۲ یا ۳ نامزد برای پست های خالی را به CSC معرفی می كند تا بررسی های مربوط به احراز شایستگی فرد موردنظر، در این كمیسیون صورت گیرد. در گروه های پایین تر، ارتقـاء بـه صـورت پلكـانـی و صرفاً از گروه قبلی امكان پذیر است. وضعیت صلاحیت های ارتقاء هر ۶ ماه یكبار جمع آوری و براساس عواملی نظیر عملكرد كاری، ارشدیت و نمره آموزشی، فرد موردنظر انتخاب و منصوب می شود. همچنین هر وزیر می تواند ۲۰ درصد پست های ارشد را به عنوان پست آزاد تعیین نماید كه انتخاب افراد برای این پست ها، از درون دستگاه نبوده و از طریق برگزاری آزمون فراگیر كه با هماهنگی CSC انجام می شود، صورت می گیرد.

منبع : ماهنامه اقتصاد ایران