زمین شناسی دریایی

امروزه انجام مطالعات و تحقیقات زمین شناسی دریایی در جهت اهداف مختلف اقتصادی، امنیتی، سیاسی، ‌نظامی، ‌زیست محیطی و... با استفاده از تکنولوژی های پیشرفته و متدهای نوین، ‌امری اجتناب ناپذیر تلقی می شود. در همین راستا، ‌وجود صدها مرکز تحقیقاتی و آموزشی و همکاری های فیمابین در کشورهای پیشرفته قابل توجه و تامل می باشد. نگاه همه جانبه و فراگیر به حوزه مطالعات دریایی امری بدیهی محسوب شده و ناگفته پیداست که انجام این تحقیقات و مطالعات، ‌دستاورها و نتایج قابل توجهی در پی خواهد داشت. از جمله این دستاوردها میتوان به ارتقای کمی و کیفی دانش فنی، متدها و فن آوری ها، ‌مدل سازی و ارائه الگوهای تحقیقاتی، بهره مندی از مزایای ذخایر آبی و زیر آبی اشاره کرد که همگی آنها تاثیرات محسوس و غیر محسوس در امور روزمره زندگی خواهند داشت. استفاده بهینه از منابع مهم دریایی، علاوه بر مزیت های اقتصادی، ‌از دیدگاه مسایل دفاعی و نظامی نیز حائز اهمیت می باشد .
دریاها و اقیانوس هند یک راه ارتباطی مهم و استراتژیک برای کشور ما می باشند. برای حفظ و حراست از هر کشور، شناسایی دقیق و علمی دریاها تا حریم قانونی آن کشور ضروری است. آن کشوری که شناخت کامل و علمی از بستر دریاها و ویژگیهای رسوبی، ‌ریخت شناسی، فیزیکی و شیمیایی دریاهای خود داشته باشد، قطعاً در شرایط بحرانی،‌ علمی تر و اصولی تر عمل خواهد نمود. در کشورهای پیشرفته لزوم شناسایی بستر دریاها از دیرباز احساس شده است، اما در کشور ما با داشتن مرزهای آبی وسیع در شمال و جنوب (بیش از ۳۰۰۰ کیلومتر بدون احتساب مرزهای رودخانه ای) اطلاعات بسیار ناچیزی از بستر دریا وجود دارد.هم اکنون آنچه که برای ما ضروری و مهم می نماید آنست که با توجه به واقعیات امر، ویژگیهای پهنه های آبی در شمال و جنوب کشور را بر اساس مقتضیات و مصالح عمومی، منافع ملی و نیازهای مقطعی و دراز مدت شناسایی و مطالعات زمین شناسی دریایی را جدی تلقی نماییم.آنگاه نتایج این مطالعات می تواند درامور غیر نظامی (محیط زیست، شیلات، کشتیرانی، احداث سازه های دریایی و...) و راهبرد امنیتی ـ دفاعی کشور (احداث و صیانت از نیروگاه های اتمی، فعالیت های نظامی ـ دفاعی نیروهای مسلح جمهوری اسلامی) مورد استفاده قرار گیرد.
بطورکلی از مهمترین کاربردهای زمین شناسی دریایی به موارد زیرمیتوان اشاره نمود:
کشف منابع غیر زنده اقتصادی بستر و زیر بستر دریاها
شناسایی وضعیت زمین شناسی مهندسی بستر و زیر بستر دریا به منظور:
انجام پروژههای لوله گذاری و کابل کشی
انجام پروزه های حفاری تونل ها
انجام مطالعاتزمین شناسی مهندسی مربوط به سکوهای نفتی
کشف مناطق ریسک پذیر برای برنامهریزیهای بلندمدت عمرانی و توسعه ای
انجام بررسی های باستان شناسی و کشف اشیاگمشده و مدفون در بستر
تعیین محل های مناسب جهت دفع زباله های شهری واتمی
زیربنای مسائل امنیتی و سیاسی یک کشور مرهون دانش و آگاهی علمی آن کشور میباشد. کشوری مانند ایران که از دو سو دارای مرز آبی است، مسائل امنیتی پیچیده تریخواهد داشت. ایجاد امنیت در مرزهای آبی بسیار دشوارتر از مرزهای خشکی است. بدونشناسایی دقیق بستر، زیر بستر، شکل و تغییرات ساحل ، عمق دریا، منابع اقتصادی آبی وزیر زمینی امکان تعیین رژیم حقوقی دریا، تعیین مرزهای آبی، ایجاد امنیت در حریمحقوقی دریا و در نتیجه جلوگیری از تجاوز دیگر کشورها امکان پذیر نخواهد بود. کشورهایی که شناخت کمتری از ریخت شناسی و زمین شناسی بستر و زیر بستر دارند بیشتردر معرض خطر تجاوز قرار می گیرند. لذا لزوم مطالعات زمین شناسی دریایی در کشورایران در دریای خزر، دریای عمان و خلیج فارس امری انکار ناپذیر است.
امروزه دراکثر کشورهای پیشرفته ، مطالعات و تحقیقات دریایی به جهات عدیده ، از جمله تنوعفرایندهای زیستی وزمین شناسی ، وجود منابع اقتصادی و گذرگاههای ارتباطی بین الملل ،ضروری می باشد . این تحقیقات در مسیر اهداف مختلف اقتصادی ، سیاسی ، نظامی ، زیستمحیطی و... با استفاده از تکنولوژیهای پیشرفته و متدهای نوین ، در بهترین سطح و حتیدر زمینه ریزترین پدیده ها صورت میگیرد . در همین راستا ، وجود صدها مرکز تحقیقاتیو آموزشی و همکاریهای فیمابین و نزدیک در کشورهای پیشرفته قابل توجه و تامل است .آنچه که در این مراکز مهم و جالب است ، نگاه همه جانبه به حوزه مطالعات دریایی استطبیعی است که تحقیقاتی آن چنان وسیع و همه سونگر ، نیاز به دانش فنی ، تجهیزات ،اعتبارات کافی و پیشتوانه ای هماهنگ دارد و پیداست از دستاوردها و نتایج اینپژوهشها به بهترین وجه بهره مند می گردند. از جمله این دستاوردها ، ارتقای کمی وکیفی دانش فنی ، متد و فن آوری ها ، مدل سازی و ارائه الگوهای تحقیقاتی ، بهره مندی از ذخایر آبی و زیر آبی است که در زندگی بشر آثار محسوس و غیر محسوس خواهند داشت .در کشور فرانسه با کمتراز ۲۰% وسعت ایران ، یک موسسه تحقیقاتی دریایی با ۷ کشتی اقیانوس پیما ، ۲ زیر دریایی ، ۲۴ مرکز و ایستگاه ، ۷۲ آزمایشگاه و سرویس تحقیقاتی جهت مطالعات دریائی و اقیانوس شناسی وجود دارد .در حالیکه کشور ما به رغم داشتن دریای خزر به وسعت ۴۳۶۰۰۰ کیلومتر مربع ، خلیج فارس به وسعت ۲۲۶۰۰۰ کیلومتر مربعوهمچنین قسمتی از دریای عمان ، اطلاعات ما در خصوص بستر دریاها ، رسوبات ، جریانهای دریائی ، تغییرات مورفولوژیکی ، شیمی آبها ،زمین شناسی مهندسی سواحل و.. ناچیزاست .
با عنایت به مراتب فوق و با توجه به حساسیت این بررسیها درتعیین قلمرو آبیکشور و اهمیت نقش دریاها و مناطق ساحلی کشور در توسعه پایدار ملی می بایست گامهای بزرگی در جهت مطالعات زمین شناسی دریایی برداشت .

منبع : گیگاپارس