۲۸ اسفند ۱۲۹۳ ـ ماجرای « وسموس » بالاخره باعث کناره کیری رئیس الورزاء شد

اسفند ۱۲۹۳ ( مارس ۱۹۱۵ ) در دومین سال جنگ جهانی اول ، ماجرای ناپدید شدن « وسموس » دیپلمات آلمانی در فارس دولت ایران را دچار بحران شدید کرده بود که بالاخره باعث کناره گیری میرزا حسن مستوفی از رئیس الوزرایی شد و میرزا حسن مشیر الدوله جای او را گرفت.
« وسموس » کنسول آلمان در شیراز که شهرت داشت ایرانیان و سران بعضی قبایل را بر ضد انگلستان تحریک می کند نیمه اسفند در مسیر شیراز به بهبهان توسط نیروهای انگلیسی که طبق موافقتنامه سن پترزبورگ جنوب و شرق ایران منطقه نفوذ آنها بود دستگیر و بازداشت شده بود. دولت آلمان از طریق نماینده سیاسی خود در تهران در این زمینه به مستوفی رئیس الوزراء ایران اعتراض کرده بود . مستوفی در پی این اعتراض از والی فارس خواست که وسموس را از انگلیسی ها بگیرد که انگلیسی ها خبردادند وسموس از قرارگاه آنها گریخته و احتمالا به برازجان رفته است . والی فارس عازم برازجان شد که وسموس را تا شیراز بدرقه کند که نیروهای انگلیسی دوباره او را بین راه دستگیر نکنند . مستوفی که از این وضعیت و مداخلات انگلیسی ها خسته شده بود از کار کنار گیری کرد و مشیر الدوله رئیس الوزراء شد . کابینه مشیر الدوله تنها ۱۸ روز عمر کرد و بر اثر فشار روسیه و انگلستان که نگران افزایش محبوبیت آلمان میان ایرانیان بودند برکنارشد. پس از انحلال کابینه مشیرالدوله ، به فاصله ۲۴ ساعت احمد دو رئیس الوزراء تعیین کرد . اولی را به اصرار سفیران انگلستان و روسیه و دومی را تحت فشار سفیران المان و عثمانی ! و بالاخره مجلس به رئیس الوزراء سوم که عین الدوله بود رای تایید داد که او هم سه ماه بعد کناره گیری کرد .
احمد شاه دست به دامن مستوفی شد که رئیس الوزراء شود که نپذیرفت ، عین الدوله و مشیر الدوله هم زیر بار تشکیل کابینه نرفتند که مجلس دوباره سراغ مستوفی رفت و او را رئیس الوزراء کرد .
دلیل این وضعیت بحرانی ، مداخلات خود سرانه نیروهای انگلستان و روسیه در ایران بود که انگلیسی ها در بوشهر ژاندارمهای ایران را خلع سلاح کرده بودند و روسها بیش از ده هزار سرباز در قزوین مستقر ساخته و هر دم دولت تهران که دیگر کاری از دستش بر نمی آمد تهدید می کردند و در شهرهای مرکزی و جنوبی از جمله اصفهان ، کرمان و فارس مردم به جان نمایندگان انگلستان افتاده بودند و به قتل و جرح آنان مبادرت می کردند.

منبع : تاریخ ایران و جهان در این روز