چانه زنی در باطن، ماهیگیری در ظاهر

«برنامه دفاع موشکی » ازجمله طرح های بحث برانگیز و تنش زایی است که آمریکا در فضای ایجاد شده بعد از حملا ت تروریستی یازدهم سپتامبر ۲۰۰۱ توانسته آن را مطرح کند وبه بهانه مبارزه با ترورسیم سعی در اجرای آن نماید. براساس آن چه آمریکا ادعا می کند لا زم است که سپری دفاعی، آمریکا و اروپا را در برابر حملا ت موشکی احتمالی از جانب منطقه خاورمیانه حفظ کند. گفته می شود اجرای این برنامه می تواند موشکهای شلیک شده از زمین یا دریا را هنگام شلیک، حرکت و یا ورود به جو، ردیابی و نابود کند و پس از تکمیل آن تمامی موشکهای پرتاب شده به خاک آمریکا یامناطق تحت پوشش این برنامه، قبل از اصابت به هدف در فضا منهدم خواهندشد. با این حال منتقدین این برنامه در آمریکا یادرمیان متحدین این کشور، معتقدند فناوری چنین سپرهای دفاعی پرهزینه و غیر قابل اعتماد است و برنامه دفاع موشکی آمریکا ممکن است به یک مسابقه تسلیحاتی جدید منجر شود.
آمریکا در طرح این برنامه خواستار همکاری متحدینی چون انگلیس و استرالیا در آن بوده است و در واقع آنها را به شرکت در این برنامه در قبال زیر پوشش دفاعی طرح قرار گرفتن، تشویق کرده است. استرالیا، کره جنوبی، ژاپن، انگلیس و رژیم اشغالگر قدس از جمله کشورهایی هستند که در این طرح همکاری دارند که اجرای طرح در آن کشورها مانع چندانی نداشته است اما طرح آمریکا برای ساخت مرکز ردیابی درجمهوری چک و آتشبار موشکی در لهستان (به عنوان بخشی از طرح برنامه دفاع موشکی) از همان زمان که چنین موضوعی مطرح شد مورد مخالفت شدید روسیه قرار گرفت وطی ماههای اخیر، این موضوع باعث تنش شدیدی میان واشنگتن و مسکو شد.
سابقه برنامه ای با هدف سپرموشکی به دهه ۵۰ میلا دی برمی گردد که برنامه ای برای استقرار سیستم انهدام موشک های شوروی - و بعدها چین - قبل از اصابت آنها به هدف های خود مورد توجه قرار گرفت، اگر چه در دهه ۸۰ میلا دی بودکه این برنامه به عنوان تلا شی برای تحت پوشش قرار دادن تمامی خاک ایالا ت متحده آمریکا مطرح شد. در سالهای اولیه دهه ۸۰، رونالد ریگان رئیس جمهور وقت آمریکا، برنامه گسترده ای را تحت عنوان طرح دفاع استراتژیک (معروف به جنگ ستارگان) برای حفاظت آن کشور در برابر حملا ت موشک های حامل کلا هک اتمی مطرح کردکه بنا به ادعای برخی مقامات آمریکایی، در نهایت باید به از کار اندازی و حذف تمامی زراد خانه های هسته ای در جهان منجر می شد! براساس آن طرح، یک سیستم کامل را داری برای ردگیری و انهدام موشکهای شوروی سابق قبل از اصابت آنها به هدف در آمریکا، تمامی خاک آمریکا را تحت پوشش قرار می داد. این برنامه بعد از زمامداری رونالدریگان کمتر دنبال شد و با پایان دوران موسوم به جنگ سرد تقریبا فراموش شد اما در سال ۲۰۰۲ جورج دبلیوبوش اعلا م کرد که با توجه به امکان دستیابی گروه های تروریستی و کشورهای به زعم وی یاغی به کلا هک های اتمی، ایالا ت متحده آمریکا برنامه دفاع موشکی را با جدیت دنبال خواهد کرد. همزمان دو کشور انگلیس و دانمارک نیز با ارائه تسهیلا تی برای استقرار سیستم های راداری و موشکی، از آمریکا خواستند این دو کشور را نیز تحت پوشش سپر دفاع موشکی قرار دهد.
در سالهای بعد، آمریکا مذاکراتی را با لهستان و چند کشور دیگر اروپای شرقی درمورد تعمیم دفاع ضد موشکی به این کشور ها دنبال کرد. مقامات آمریکایی تاکید داشتند که هدف از نصب سیستم دفاع ضد موشکی در اروپای شرقی مقابله با روسیه نیست بلکه حفاظت از اروپائیان در برابر حملا ت موشکی کشورهای دیگر است. این «کشورهای دیگر» به نظر مقامات آمریکایی بیشتر دو کشور «کره شمالی» و «ایران» عنوان شده است. در حالی که میان این دو کشور تفاوتهای بسیار زیادی وجود دارد.
کره شمالی سال گذشته دست به آزمایش موشک مجهز به کلا هک هسته ای زده است در حالی که ایران در طول این سالها همواره زیر نظر آژانس بین المللی انرژی اتمی به فعالیت هسته ای پرداخته و تاکید داشته که هدفش بهره برداری صلحآمیز از انرژی هسته ای است. ایران به عنوان عضوT.P.N به این قرار دارد پایبند بوده و در میان گزارشهای بازرسان آژانس و محمد البرادعی مدیر کل این آژانس هیچگاه اثری از فعالیت خارج از مقررات آژانس دیده و گزارش نشده است اما آمریکا و متحدانش در طول این سالها، با فشار برکشورهای دیگر، سعی در محدودیت فعالیتهای هسته ای ایران با اهرم شورای حکام آژانس بین المللی انرژی اتمی و همچنین شورای امنیت سازمان ملل متحد داشته و درکنا رآن دائما به تبلیغات منفی علیه ایران پرداخته است.
از جمله تبلیغات دروغین و مغرضانه آمریکا، متهم کردن ایران به سعی در ساخت بمب اتمی بوده است. این در حالی است که روسیه کمتر با این موضع آمریکا موافق بوده و سعی کرده به نوعی نقش واسطه در میان ایران و آمریکا را بازی کند; اگرچه بسیاری از صاحب نظران داخلی ایران - از جمله بعضی نمایندگان مجلس - معتقد بودند که روسیه قابل اعتماد نیست و نباید به قول های مقامات این کشور دل بست. رفتارهای متناقض و چرخش های هر چند وقت یک بار این کشور، عدم پایبندی این کشور به هر قول دیپلماتیک را نشان می دهد. عدم مخالفت جدی این کشور در شورای حکام و شورای امنیت با نظرات آمریکا همواره مشهود بوده است. با این همه روسیه و چین دو کشور عضو دائم شورای امنیت و گروه ۸ هستند که برخلا ف بقیه هماهنگی و تبعیت کامل از نظرات آمریکا ندارند.
علی رغم این موضوع باید گفت که مخالفت روسیه با برنامه دفاع موشکی آمریکا، ربطی به ایران نداشت. ۲۲ ژانویه (دوم بهمن ۸۵) هنگامی که کاخ سفید اعلا م کرد قصد دارد با استقرار سیستم رهگیر موشک در لهستان و تاسیسات راداری در جمهوری چک با تهدید موشکی کشورهایی نظیر ایران و کره شمالی مقابله کند، سران کرملین به شدت با این تصمیم به دلیل این که تاسیسات فوق الذکر در نزدیکی روسیه نصب می شود مخالفت کردند و آن را تهدیدی برای امنیت کشورشان به حساب آوردند. ولا دیمیرپوتین رئیس جمهور و سرگئی لا وروف وزیر خارجه روسیه هم نسبت به احتمال آغاز جنگ سرد و مسابقه تسلیحاتی جدید هشدار دادند اما روس ها به حرف اکتفا نکردند و پوتین در سخنرانی سالا نه اش خروج روسیه را از یک پیمان مهم کنترل تسلیحاتی اعلا م کرد.
● نابودی دو معاهده
در سال ۱۹۷۲ آمریکا و شوروی سابق، قرارداد منع تولید موشک های ضد بالستیک (ABM) را امضا کرده بودند و بر اساس آن اجازه داشتند فقط یک سامانه ضدموشکی برای مقابله با شلیک موشک های بالستیک تاسیس کنند. این سامانه حداکثر ۱۰۰ سیستم رهگیر و تاسیسات راداری بود. سامانه های دو کشور در ایالت داکوتای جنوبی در آمریکا و اطراف مسکو در شوروی سابق مستقر شدند. این پیمان به توازن استراتژیک میان دو ابرقدرت منجر می شد چون آنها را از دستیابی به توانایی ایمن سازی در مقابل حمله متقابل اتمی باز می داشت اما در دسامبر ۲۰۰۱ جورج دبلیو بوش خروج یک جانبه آمریکا از این پیمان را اعلا م کرد تا «طرح دفاع موشکی» را اجرا کند. روزنامه های آمریکایی سیستم دفاع موشکی بوش را «پسر جنگ ستارگان ریگان» نام گذاشته اند!
پوتین هم در سخنرانی چند ماه قبلش اعلا م کرد که دیگر به تعهدات خود در «پیمان نیروهای متعارف در اروپا» پایبند نخواهد بود. این پیمان در سال ۱۹۹۰ میان سازمان پیمان آتلا نتیک شمالی (ناتو) و کشورهای عضو پیمان ورشو در اروپای شرقی با هدف کنترل تسلیحاتی بسته شد. طبق پیمان نیروهای متعارف، شمار تانک های زرهی، توپخانه سنگین و جنگنده های دو طرف نباید از حد به خصوصی تجاوز می کرد.
● تشدید درگیری ها
خاویر سولا نا مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا (که از طرف غرب مشغول مذاکره با هیات ایرانی درباره موضوع پرونده هسته ای ایران هم هست) با شدت گرفتن درگیری ها بر سر موضوع سپر دفاعی، از کشورهای عضو این اتحادیه خواست در مورد برنامه بحث انگیز آمریکا که قرار است در اروپا اجرا شود، گفت وگو کنند. سولا نا گفت: در حالی که کشورهای عضو اتحادیه اروپا با مسائل امنیتی و حاکمیت ارضی روبرو هستند باید آگاه باشند که اگر اجازه بدهند اجزای تشکیل دهنده سپر دفاعی پیشنهاد شده از سوی آمریکا به سرزمین آنها منتقل شود این احتمال وجود دارد که روابط این منطقه با کشورهایی مانند روسیه تحت تاثیر قرار بگیرد.
حرف های رد و بدل شده بین آمریکا و روسیه در این مدت، نوسانات عجیبی داشت. بعد از تهدید اولیه روسیه، دولت این کشور اعلا م کرد که رئیس جمهور آمریکا در تماس تلفنی با پوتین در ۲۸ مارس (۸ فروردین) پیشنهاد داده که جزئیات بیشتری در مورد طرح سپر دفاعی برای روسیه تشریح شود. دولت مسکو هم از این طرح استقبال کرد اما پس از چندی ولا دیمیر پوتین در گفت وگویی با روزنامه ایتالیایی «کوریرادلا سرا» هشدار داد که اگر آمریکا به گسترش سیستم دفاع موشکی اشبه اروپای شرقی ادامه دهد، این کشور می تواند موشک هایش رابه سمت اهدافی در اروپا نشانه گیری کند. وی در ادامه گفت: طرح آمریکا برای گسترش سیستم موشکی موجب مسابقه تسلیحاتی جدیدی خواهد شد و در آن صورت روسیه مسوولیتی درباره این وضعیت ندارد چون آمریکا مساله را شروع کرده است.
یک هفته قبل از این اظهارات، روسیه یک موشک قاره پیمای جدید را آزمایش کرده بود که پوتین به صراحت آن آزمایش را پاسخی به اقدام های آمریکا دانست که به گفته وی «توازن استراتژیک» در جهان را بر هم زده است.
این سخنان پوتین، به نوعی تکمیل کننده اظهارات قبلی او در فوریه و در اجلاس جهانی امنیت در مونیخ آلمان بود که پوتین در آن، دولت آمریکا را متهم کرده بود که بیش از اندازه به زور متوسل می شود و به دنبال تسلط بر کل جهان است. آن اظهارات پوتین برای ایرانی ها هم جالب توجه بود، چون ایران همواره همین سخن را گفته و دلیل اصلی مقابله آمریکا با برنامه های صلحآمیز هسته ای خود را به دلیل ایستادگی تهران در مقابله سلطه جویی و استعمار آمریکا می داند.
اظهارات پوتین باعث واکنش کاندولیزا رایس هم شد که در سنای آمریکا به انتقاد از وضعیت حقوق بشر در روسیه پرداخت و گفت که آن کشور در دوره زمامداری پوتین شاهد سیر قهقرایی در روند گسترش دموکراسی بوده است.
این اظهارات متقابل در حالی صورت گرفت که پیش از آن گزارش شده بود پوتین و رایس توافق کرده اند که در اظهارات علنی خود درباره کشور متقابل از لحنی ملایم بهره جویند اما طرح دفاع موشکی آمریکا این توافق را هم تحت تاثیر قرار داد.● سیستمی که هنوز ناقص است
اگر آمریکا بتواند حرف خود را به کرسی بنشاند و سپر دفاع موشکی اش را در اروپای شرقی مستقر کند، سیستمی را کامل خواهد کرد که در حال حاضر فقط در آمریکا، انگلیس و دانمارک مستقر است.
۱۰ رهگیر در منطقه ای به بزرگی یک زمین فوتبال در لهستان مستقر خواهند شد و اهداف را در ارتفاع بسیار بالا و از طریق فقط «برخورد صرف» منفجر خواهند کرد.
قطعات یک سیستم راداری هم که پیش از این در اقیانوس آرام جنوبی مستقر بود، پیاده شده تا به جمهوری چک انتقال یابد. رهگیرها و رادار احتمالا به یک رادار هشداردهنده در منطقه قفقاز مرتبط خواهند شد.
سیستم سپر موشکی آمریکا برای مقابله با موشک های بالستیک یا قاره پیمایی طراحی شده که بیش از ۵ هزار کیلومتر (۳۱۰۰ مایل) برد دارند. تاسیسات زمینی این سیستم فعلا شامل ۸ رهگیر در آلاسکا و ۲ تای دیگر در کالیفرنیا است.
در خارج از خاک آمریکا هم پایگاه ها را دارای در فلائینگ دلیز (Fylingbales) انگلیس و تولی (Thule) در گرینلند - قلمرو کشور دانمارک - واقع شده اند.
مقامات رسمی هزینه نهایی استقرار این تاسیسات در خاک اروپا را بین یک میلیارد و ۶۰۰ میلیون تا ۲ میلیارد و ۵۰۰ میلیون دلار تخمین می زنند.
منحنی مسیر یک موشک بالستیک قاره پیما را می توان به چهار مرحله تقسیم کرد. اولین مرحله، فاز پرتاب است که ۲۰۰ تا ۳۰۰ کیلومتر اول حرکت موشک را در بر می گیرد.
این فاز در موشک های با سوخت جامد تا ۳ دقیقه و در موشک هایی با سوخت مایع تا ۵ دقیقه طول می کشد. موشک در پایان این مرحله شامل کلاهک هسته ای، سیستم کنترل، موتورهای کوچک و وسایلی است که برای کمک به نفوذ در سیستم دفاعی دشمن طراحی شده اند. صدها هزار قطعه کوچک تولید پارازیت در موشک جاسازی شده اند تا سیستم راداری دشمن مختل شوند.
در فاز دوم که توسط سیستم کنترل برنامه ریزی می شود کلاهک ها تک تک به سمت هدف پرتاب می شوند. هر موشک عموما میان ۳۰ تا ۴۰ کلاهک حمل می کند.
در فاز سوم موشک که تمامی کلاهک های واقعی و قلابی خود را پرتاب کرده، در ارتفاع ۱۲۰۰ کیلومتری به حرکت ادامه می دهد. زمان این مرحله بین ۱۵ تا ۲۰ دقیقه است.
فاز چهارم، آخرین و کوتاه ترین مرحله است و کمتر از یک دقیقه طول می کشد. بقایای موشک با سرعت ۷ کیلومتر بر ثانیه وارد جو می شوند و بالاخره از بین می روند.
بهترین زمان برای هدف قرار دادن یک موشک بالستیک همان مرحله اول یا فاز پرتاب است. اما این تنها در صورتی رخ می دهد که سیستم دفاع موشکی در کمتر از ۵۰۰ کیلومتری محل پرتاب موشک با سوخت مایع (یا ۳۰۰ کیلومتری موشک با سوخت جامد) مستقر شده باشد.
● جوک سال
جنگ لفظی روسیه و آمریکا در یکی دو ماه گذشته به حدی بالا گرفت که کاندولیزا رایس و رابرت گیتس وزرای خارجه و دفاع آمریکا مجبور شدند با انتشار مقاله ای مشترک در روزنامه دیلی تلگراف ۲۶ آوریل (۶ اردیبهشت) اعلام کنند سیستم دفاع موشکی آمریکا محدود است و برای مقابله با دشمنی فرضی با زرادخانه کوچک طراحی شده که ممکن است قصد باج گیری داشته باشد. رایس همچنین هراس روسیه از این سیستم را «مضحک» خواند.
علی لاریجانی دبیر شورای عالی امنیت ملی ایران هم استقرار سیستم دفاع موشکی آمریکا به بهانه تهدید ایران را «جوک سال» توصیف کرد.
اظهارات تهدیدآمیز پوتین بین کشورهای اروپایی بازتاب وسیعی داشت. سازمان ناتو ضمن محکوم کردن اظهارات وی، روسیه را تنها کشوری دانست که از هدف قرار دادن اروپا با موشک سخن به میان آورده است. دولت انگلیس هم به طور رسمی از روسیه پرسید که آیا واقعا خواهان رابطه ای سازنده با غرب است؟! نیکولا سارکوزی رئیس جمهور جدید فرانسه هم گفت که در اجلا س گروه ۸ در آلمان با پوتین، بی پرده و رک برخورد خواهد کرد.
● اجلا س گروه ۸ ، جایی برای آتش بس
علی رغم تهدید سارکوزی، اجلا س گروه ۸ در آلمان به محلی برای آتش بس و گفت وگو تبدیل شد. بوش پیش از اجلا س گروه ۸ در مورد نزاع دو کشور بر سر سیستم دفاع موشکی از لحنی آشتی جویانه استفاده کرد و گفت: روسیه به اروپا حمله نخواهد کرد. روسیه دشمن ما نیست و نیازی به واکنش نظامی ندارد زیرا ما با روسیه جنگ نداریم. روسیه یک تهدید هم نیست. پوتین هم در این اجلا س به خبرنگاران گفت: اگر آمریکا و روسیه به طور شفاف در مورد دفاع موشکی با یکدیگر همکاری کنند هیچ یک از طرفین مشکلی نخواهد داشت. اما نقطه اوج آشتی، پیشنهاد غیرمنتظره پوتین در اجلا س گروه ۸ مبنی بر استفاده مشترک دو کشور آمریکا و روسیه از پایگاه راداری به نام قبله (Gadala) در خاک جمهوری آذربایجان (که در اجاره روسها است) بود! پوتین گفت: روسیه و آمریکا می توانند برای ایجاد سپر دفاع موشکی که از تمام اروپا محافظت خواهد کرد به طور مشترک از سیستم رادار مستقر در جمهوری آذربایجان استفاده کند.
پوتین همچنین اعلا م کرد که با رئیس جمهور آذربایجان در این زمینه گفت وگو کرده ووی موافقت کرده که واشنگتن و مسکو از پایگاه رادار مستقر در این کشور برای این منظور استفاده کنند.
بوش در این اجلا س، پیشنهاد پوتین را جالب توصیف کرد و مقامات کاخ سفید هم اعلا م کردند که این طرح را بررسی خواهند کرد. تام اسنو سخنگوی کاخ سفید در واکنشی گفت: آمریکا از تمایل روسیه برای مذاکره بر سر دفاع موشکی دلگرم شده و طرح استقرار سپر موشکی برای مدتی متوقف می شود.
ایستگاه رادار قبله بنای بتونی عظیمی است که بیش از هر چیز دیگری در این منطقه مجاور با کوه های قفقاز در نزدیکی مرز روسیه به چشم می آید.
این ایستگاه جزیی از سیستم دفاعی روسیه است که از زمان شوروی سابق برای ردگیری موشک های شلیک شده با برد شش هزار کیلومتر مورد استفاده بوده است.این ایستگاه کاملا عملکردی محرمانه دارد و با ایست های بازرسی و حصارهای الکتریکی محافظت می شود.
پیشنهاد ولا دیمیر پوتین، رئیس جمهوری روسیه برای استفاده مشترک از ایستگاه رادار قبله در پروژه دفاع موشکی مایه تعجب بسیاری در این کشور کوچک شوروی سابق شد.
الهام علی اف، رئیس جمهوری آذربایجان واکنش مثبتی نسبت به این پیشنهاد ولا دیمیر پوتین از خود نشان داده و گفته است که این امر می تواند به نفع منافع استراتژیک این کشور باشد.
البته انتظاری هم جز این نبود. آذربایجان به واسطه نفت خیز بودن مورد توجه آمریکا است و طی سالهای اخیر پای آمریکا را به حوزه خزر باز کرده است و تحت حمایت و تحریک آن کشور، تبدیل به مهمترین مانع درتوافق بر سر رژیم حقوقی دریای خزر شده است.
● ماه عسل خرچنگی
ملا قات هفته گذشته دو رئیس جمهور روسیه و آمریکا در کنبانکپورت (Kennedunkport) اقامتگاه خانوادگی بوش پدر، ماه عسلی بود که بعد از آتش بس در اجلا س گروه ۸ ترتیب داده شد.
این دیدار بوش و پوتین بر خلا ف دیدارهای رسمی قبل، یک دیدار تفریحی در منطقه ای دریایی بود. در این دیدار دو روزه قرار بود بر سر سپر دفاعی آمریکا گفت وگو شود اما رسانه ها تصاویری از روابط دوستانه، ماهیگیری و تفریح دو رئیس جمهور را مخابره کردند. غذاهایی هم که در پذیرایی از آن استفاده می شد دریایی بود و طبیعتا شامل خرچنگ هم می شد. رسانه های آمریکایی این دیدار را «اجلا س خرچنگ» نام نهادند.
بوش پدر و پسر به همراه پوتین به ماهیگیری رفتند و پوتین توانست از آبهای آمریکا، ماهی شکار کند اما هیچ اطلا عی از چگونگی و نتایج گفت وگوهای دو رئیس جمهور منتشر نشد.
پوتین در این دیدار، پیشنهادهای جدید خود را برای همکاری در چارچوب سپر دفاعی آمریکا مطرح کرد. او این بار از استفاده از رادار جمهوری آذربایجان هم فراتر رفت و گفت که می توان تاسیسات رادار جدیدی در جنوب روسیه تاسیس کرد تا همکاری مشترک میان دو کشور بر سر دفاع موشکی و هشدار درباره آن ممکن شود. او همچنین پیشنهاد تاسیس مرکز دیگری در یکی از پایتخت های اروپایی مثل بروکسل را هم داد. بوش هم از موضوع کلی پیشنهاد پوتین برای استقرار یک دفاع موشکی منطقه ای حمایت کرد اما حرفی که نشانگر پذیرش (یا عدم پذیرش) پیشنهاد روسیه باشد، نگفت. ضمن اینکه با احتیاط تاکید کرد که همچنان باور دارد جمهوری چک و لهستان بخش جدایی ناپذیر سیستم دفاع موشکی هستند. بدین ترتیب معلوم شد که ماه عسل خرچنگی عملا هیچ نتیجه ای نداشته و شاید داستان تهدیدها دوباره شروع شود. ضمن اینکه بوش در پایان این دیدار یک جمله دیگر هم گفت: «مواضع دو کشور آمریکا و روسیه در قبال برنامه هسته ای ایران نزدیک تر شده است».
رئیس جمهور آمریکا در هر فرصتی سعی دارد برنامه هسته ای ایران و برنامه سپر دفاعی را به هم پیوند دهد و این هم در راستای همین سیاست خصمانه و ناجوانمردانه آمریکا است. پوتین ولی در این باره سخنی نگفت تا نشان دهد روسیه همچنان در قبال موضوعات دیگر جز تهدیدات امنیتی روسیه، موضع گیری واحدی ندارد و بر اساس شرایط هر روز (یا حتی هر ساعت) تغییر موضع می دهد.

نویسنده : محمدحسین روانبخش

منبع : روزنامه مردم سالاری