آیا دلار ایالات متحده در مسیر رشد بلندمدت قرار گرفته است؟

انتظارات نسبت به دلار ایالات متحده تغییر یافته است.
نمودار ۱ تغییرات شاخص دلار را از اواخر ۱۹۹۵ تا آگوست ۲۰۰۸ نمایش می­دهد. از سال ۱۹۹۵ تا جولای ۲۰۰۱ شاخص دلار به طور پیوسته تقویت گردید به طوری که به بالاترین سطح در ۱۲۱.۳ رسید. پس از آن دلار تا آوریل ۲۰۰۸ در یک حرکت کاهشی به پایین­ترین نرخ تاریخی خود در نزدیک سطح ۷۱ دست یافت. در ماههای آوریل، می و ژوئن ۲۰۰۸ هر چند دلار تحت فشار قرار داشت، اما تمایل به تضعیف آن رو به کاستی نهاد و شاخص دلار تنها در حد فاصل ۷۱ تا ۷۳ حرکت می­کرد.
همانطور که در نمودار مشخص شده است، شاخص دلار در جولای ۲۰۰۸ به طور نیرومندی تقویت گردید و سرانجام از خط روند کاهشی عبور کرد. شکست خط روند نزولی شاخص دلار بدان معنی است که بازارهای مالی عقیده خود را نسبت به دلار ایالات متحده تغییر داده­اند و به طور ساده باید گفت که جریان کاهشی دلار به پایان رسیده است.
● چرا دلار تقویت گردید؟
در اینجا به این موضوع می­پردازیم که چرا دلار آمریکا در نیمه دوم سال ۲۰۰۸ چهره افزایشی به خود گرفت. چندین عامل اساسی به یاری دلار آمد. از یک سو سرازیر شدن قیمت نفت و کالاها و از سوی دیگر ریسک کاهش رشد اقتصادی در مناطق مختلف از جمله منطقه یورو، انگلستان، استرالیا، ژاپن، کانادا و نیوزیلند به عنوان محرکهای اصلی تقویت دلار بودند. انتشار گزارشهای بانکهای مرکزی انگلستان و استرالیا در مورد چشم­انداز افول رشد تولید ناخالص داخلی برای سال ۲۰۰۹ و گزارشهای صنعتی نامطلوب در منطقه یورو باعث گردید که سرمایه­گذاران اقدام به خرید دلار کنند.
بانک مرکزی آمریکا از سپتامبر ۲۰۰۷ تا مارس ۲۰۰۸ نرخ بهره کلیدی را از ۵.۲۵ تا ۲ درصد به دلیل کسادی در بخشهای مسکن و بحران مالی کاهش داد و همین مساله باعث گردید که دلار در طی این مدت به شدت در بازارهای مالی عرضه شود. در سه ماهه دوم ۲۰۰۸ اوضاع تغییر کرد و برخی از سیاستگذاران پولی و رئیس بانک مرکزی آمریکا (فدرال رزرو) اعلام داشتند که ریسک رکود در ایالات متحده تقلیل یافته و مساله تورم به طور جدی زیر نظر قرار دارد. مساله تورم و پایان یافتن دوران کاهش نرخ بهره زمینه لازم را برای تقویت دلار فراهم آورد. در کنار این مساله بهبود گزارشهای مربوط به تولید ناخالص داخلی و برخی گزارشهای صنعتی موجب دلگرمی بازارها نسبت به اقتصاد آمریکا گردید. با این وجود موضوع بحران مالی و کاهش سرمایه­گذاری در بخش مسکن در آمریکا به همراه پایین بودن سطح اشتغال هنوز حل نشده است.
● احتمال افزایش نرخ بهره در آمریکا
تغییرات نرخ بهره در بازار پول نشان می­دهد که بازارهای مالی انتظار دارند که بانکهای مرکزی کشورهای نیوزیلند و استرالیا نرخ بهره پایه را کاهش دهند و بانک مرکزی آمریکا در آینده نرخ بهره را دست کم به اندازه ۷۵ واحد افزایش دهد. بررسی وضعیت نرخ بهره بین بانکی لندن (لایبور) نشان می­دهد که انتظارات برای کاهش نرخ بهره در منطقه یورو و انگلستان وجود دارد. مساله کاهش نرخ بهره در این کشورها و افزایش نرخ بهره در آمریکا موجب خواهد شد که دلار ایالات متحده بیش از پیش تقویت گردد.
● اثر تقویت دلار بر روی بازار سرمایه ایران
اگر دلار به حرکت افزایشی خود ادامه دهد، می­تواند بر روی بورس اوراق بهادار ایران تاثیر نیرومندی داشته باشد. شاید در یک نگاه ساده بیشترین تاثیر متوجه گروه صنعت کانه­های فلزی و فلزات اساسی باشد، چرا که احتمالا با تقویت دلار انتظار می­رود قیمت مواد خام صنعتی و فلزات کاهش یابد و پایین آمدن قیمت محصولات شرکتهای تولید کننده فلزات اساسی و معدنی موجب پایین آمدن حاشیه سودآوری آنها خواهد شد. افزایش ارزش دلار در برابر ریال می­تواند هزینه واردات را افزایش دهد، اما در عوض برای صادرکنندگان رضایت بخش خواهد بود. در یک حالت ایستایی و ثابت نگهداشتن متغیرهای دیگر از جمله مسائل سیاسی و اقتصادی انتظار می­رود با پایین آمدن ارزش یورو وضعیت برای تولید کننده­های خودروهای سنگین نظیر سایپا دیزل و ایران خودرو دیزل در بلندمدت بهبود یابد. در گذشته این شرکتها به دلیل زیان ناشی از نرخ تسعیر ارز با کاهش سودآوری روبرو بودند.
● آیا دلار برای یک دوره بلندمدت تقویت خواهد شد؟
انتظارات تورمی و احتمال افزایش نرخ بهره در سال ۲۰۰۹ در ایالات متحده به همراه کاهش قیمت نفت و کالاها زمینه را برای تقویت دلار فراهم آورده است. با وجود مشکلات اقتصادی در آمریکا دلار توانایی لازم برای حرکت در مسیر افزایشی را داراست، چرا که از یک سو با کاهش قیمت نفت و کالاها احتمال پایین آمدن تورم تولید کننده در کشورهای صنعتی و از سوی دیگر ریسک رکود اقتصادی در این مناطق می­تواند باعث کاهش نرخ بهره شود، در حالی که برای ایالات متحده انتظار افزایش نرخ بهره وجود دارد. با توجه به کاهش اختلاف بازدهی اوراق قرضه بلندمدت بین اروپا و آمریکا انتظار می­رود دلار در برابر یورو تقویت گردد. همچنین کاهش قیمت کالاها می­تواند دلار را در بلندمدت پشتیبانی کند.
کاهش قیمت مسکن و پایین آمدن میزان ساخت و ساز و فروش خانه و احتمال ادامه یافتن نکول وام­ها و زیان شرکتهای مالی در ایالات متحده مهمترین چالشهای اقتصاد آمریکا و دلار است، اما اوضاع در آن سوی مرزها به طور نسبی برای انگلستان، کانادا و منطقه یورو دشوارتر است، چرا که این کشورها با توجه به بالا بودن سطح میزان وام­­گیری اکنون با ریسک رکود روبرو شده­اند. پیش­بینی می­شود در انگلستان رشد تولید ناخالص برای سال ۲۰۰۹ کمتر از یک درصد و در منطقه یورو کمتر از ۱.۳ درصد گردد. این در حالی است که ایالات متحده با احتمال بهبود رشد اقتصادی مواجه است که همه این موضوعات بر روی هم می­تواند بر روی تقویت دلار موثر باشند.
در طی پنج هفته گذشته دلار در سطح بین­المللی تقویت گردید، به طوری که نرخ مبادله یورو در برابر دلار از نرخ ۱.۶ تا ۱.۴۷ کاهش یافت. در ایران طی این مدت دلار تا دامنه ۹۷۰۰ – ۹۶۰۰ ریال صعود کرد که در یک سال گذشته بالاترین میزان بوده است. به نظر می­رسد دلار برای کوتاه­مدت بیش خرید شده باشد و این احتمال وجود دارد که برای مدتی شاهد تثبیت یا تصحیح آن باشیم، اما انتظار می­رود در بلندمدت حرکت افزایشی آن ادامه یابد.

منبع: موسسه آموزش و پژوهشهای اقتصادی رهنمون سرمایه

منبع : رهنمون سرمایه