قالیهای آذربایجان

هنرهای دستی بعنوان پدیده ای اصیل و تاریخی یک جامعه قبول گشته و در زندگی ماشینی و مدرن امروزی همچنان به حیات خود ادامه میدهند .هنرهای دستی ارزش واقعی خود در قلوب مردم ا از دست نداده و دارای جایگاهی ویژه میباشند. هنرهای دستی آذربایجان جنوبی را باید در سه گروه اصلی شهری ،روستائی و عشایر بررسی نمود.
خراطی،سبدبافی،شیشه سازی،قالیبافی،نمدمالی،سفالگری، ونقاشی بر روی چرم هنوز در آذربایجان جنوبی جزو صنایع دستی بشمار رفته و محصولات ذیربط در کارگاهها تولید میگردند.هنرهای دستی در مناطق روستائی و بین عشایر معمولا در فصول معین سال و بطور موقت رواج دارد .
تولید این محصولات آنهم در ابعادی وسیع موجب گردیده است تا کیفیت آنها پائین آمده و انواع روستائی کیفیتی بهتر داشته باشند.آذربایجان جنوبی از گذشته های دور بعنوان مرکز صنایع و هنرهای دستی شناخته شده و در این زمینه نیز بازارهای مهمی را پذیرا گشته است .بازارهای سرپوشیده تبریز،خوی و ارومیه نمونه هائی از این بازارهای قدیمی یباشند.
رنگها طرحهای بکار رفته در قالیها و فرشهای آذربایجان جنوی در واقع میهماننوازی، فرهنگ ،پیوندهای خانوادگی ،احترام به بزرگترها،دیدگاههای هنری، یاس،آرزوها،امیدها و ناامیدیها و سنن آذربایجانیان را در میان میگذارد.
آذربایجان جنوبی علاوه بر قالیبافان کوچک خود که با انگشتان زخمی خود آثار فوق العاده ای را خلق کرده اند ،استادانی همانند استاد فرش "عرب زاده" را تقدیم جهان هنر کرده است. هنر و صنعت فرش و قالی آذربایجان جنوبی در نتیجه سیاستهای غلط دولت روزهای بدی را پشت سرمیگذارد.موانع موجود بر سر راه صادرات موجب سقوط این صنعت بزرگ شده است . خصوصیات قالیها و فرشهای آذربایجان جنوبی را میتوان اینچنین خلاصه نمود :
● فرش تبریز
فرش تبریز از قدمتی دو هزار ساله برخوردار است .این هنر از نیاکانمان به ارث مانده و اگر بگوئیم که با ارزشترین فرشهای جهان در این خطه بافته شده ند ،مبالغه ننموده ایم.بعنوان مثال فرش "شیخ صفی"در موزه لندن و فرش "بنی آدم" در موزه ملی ایران نمونه های بی نظیر فرشهای آذربایجان جنوبی و تبریز بحساب میآیند.
ارزشیابی و قیمت گذاری بر روی این فرشها امکان ناپذیر بوده و بهمین دلیل به موزه های مذکور هدیه شده اند. خلق آذربایجان جنوبی در طول تاریخ علاوه بر کشاورزی و دامداری بافتن و فروش قالی و فرش را بعنوان یکی از راههای امرار معاش مشاهده قبول کرده اند. بافته های تبریز در مقابل قالیها و فرشهای دیگر مناطق آذربایجان جنوبی و ایران در واقع یک استثنا بشمار میآید.دراین قالیها و فرشها معمولا ابریشم و یا پشم بکار میرود.در این بافته های بسیار زیبا طرحهای درختان،برگها،میوه ها،کوزه ها ،سفالینه ها و صحنه های شکار کار شده است.
فرش تبریز به باغاتی شباهت دارند که هیچگاه پژمرده نشده و درختانش همیشه برگهای خود را حفظ مینمایند . ارزش فرشهای تبریز با مرور زمان افزایش یافته و بهمین دلیل با طلای ۲۲ عیار مقایسه میگردد.
● فرش اهر
بافته های شهر اهر در آذربایجان جنوبی عموما با اصطلاح کناره بزرگ و کوچک شناخته میشود.رنگهای بکار رفته در این قالیها از منابع طبیعی بدست می آید در قالیهای اهر که زمینه ای سرخرنگ دارند طرحهائی به شکل مستطیل و یا بیضی بکار میرود.
● فرش هریس
شهرسان هریس که از نظر بافت فرش و قالی شهرتی جهانی دارد،در شرق تبریز جای میگیرد.فرش معروف هریس علیرغم ضخامت و سنگین بسیارش از نظر طرحها و رنگهای طبیعی بکار رفته دارای شهرتی جهانی است .
● فرش میانه
در فرشها و بافته های این شهر که مابین تهران تبریز واقع شده است میتوانطرحهای هندسی و رنگهائی که معرف فرهنگهای فارس و ترک میباشد را مشاهده نمود .در کناره های این فرشها میتوان طرحهائی از ترنج و اشکالی چهار ضلعی را مشاهده نمود.در قالیهای میان معمولا رنگهای قرمز،سبز ،و آبی بکار میرود .
● فرش خوی
قالیهای بافته شده در شهرستان خوی تنوع بسیاری داشته و فرش "ماهی" این فرش شهرت و محبوبیت فراوانی دارد.امروزه فرش ماهی در دو نوع ساده و کمال الملک تولید میگردددر این فرشها معمولا رنگهای سیاه،سرمه ای،پیازی و بژ بکار رفته است.
● فرش مهربان
در قالیهای این شهر که در استان آذربایجان شرقی و اطراف هریس واقع شده است ، طرحهای گل ،شاخه ها بکار رفته و رنگ غالب قرمز و بژ میباشد

منبع : پایگاه اطلاع رسانی آذربایجان جنوبی ما