ریسک فاکتورهای اختلال عملکرد جنسی بیماران مبتلایان به مولتیپل اسکلروز MS

● مقدمه
مطالعات نشان می دهد که ۸۰ تا ۴۴% بیماران مبتلا به MS مشکلات جنسی قابل توجهی را تجربه می کنند، میزان شیوع اختلال جنسی در بیماران مبتلا به MS حتی از سایر بیماران مبتلا به بیماریهای مزمن نیز بیشتر است(۱). مطالعات هولتر (۱۹۹۵) نشان داد ۸۲% مردان و ۵۲% زنان مبتلا به MS اختلال عملکرد جنسی را تجربه نموده بودند.(۲) جانسون (۲۰۰۳) می نویسد بیماری MS عموماً در افراد جوان بین ۴۰-۲۰ سال اتفاق می افتد و یکی از مشکلات بزرگی است که بر کیفیت زندگی آنها اثر منفی می گذارد. شایعترین اختلال جنسی در مردان اختلال درانزال و نعوظ و کاهش لیبیدو است و در زنان اصلی ترین شکایت کاهش لغزنده سازی واژن و تغییر در حس واژن است.(۳)
● بحث
اختلال عملکرد جنسی در بیماران MSمی توانددر سه بخش اولیه ، ثانویه، ثالثیه، طبقه بندی می شود. اختلالات جنسی اولیه در نتیجه ضایعات دمیلیه در طناب نخاعی و مغز ایجاد می گردد و به طور مستقیم سبب اختلال در حس و پاسخهای جنسی می گردد. این اختلالات بصورت کاهش یا عدم وجود لیبدو ، تغییر در ارگاسم، اختلال در نعوظ، کاهش لغزنده سازی واژن و کاهش تونیسیته عضلات واژن می باشد. (۴)
● اختلال جنسی ثانویه
مربوط به تغییرات در عملکرد جنسی است که به طور غیر مستقیم از مداخلات دارویی و درمان علائم ناخوشایند در بیماری MS ایجاد می گردد، علائمی که بدین ترتیب ایجاد می گردند شامل خستگی است که در تمایل و سطح انجام فعالیت جنسی اثر می گذارد، اسپاسیته که بر حس لذت و پوزیشن فرد اثر می گذارد، حس پارستزی در بدن به جز در ژنیتال که سبب کاهش حس آرامش و ارضاء می گردد،ضعف مربوط به انجام فعالیت جنسی ، درد که سبب کاهش فعالیت جنسی می گردد واختلال عملکرد مثانه و روده که سبب اضطراب و ناراحتی می گردد و ترمور که بر عملکردجنسی اثر می گذارد و اختلال عملکرد شناختی است که بر تحریک روانی و توجه اثر منفی می گذارد.(۵) مطالعه بورنیا (۲۰۰۶) نشان داد تغییرات عملکرد جنسی در طول زمان با تغییرات وضعیت عملکرد مثانه رابطه دارد و بین اختلال عملکرد جنسی و اختلال عملکرد مثانه رابطه آماری معنی داری وجود دارد هر چه قدر نشت ادرار یا مدفوع در فرد بیشتر بود و اختلال عملکرد جنسی بیشتری را فرد تجربه می نمود.(۶)
در مطالعه زیوادینور(۱۹۹۹) نیز بین اختلالات اسفکتر ، افسردگی، خستگی، اختلالات شناختی و اضطراب رابطه آماری معنی داری دیده شد. از جمله داروهایی که می تواند بر پاسخ جنسی اثر گذارد شامل داروهای ضد افسردگی سه حلقوی و داروهای مهار کننده سروتونین است که بر لیبدو ارگاسم اثر منفی می گذارد، داروهای آنتی کولینرژیک و آنتی موسکارینی که بر کاهش لغزنده سازی واژن اثر منفی می گذارد و داروهای ضد اسپاسینه که ایجاد خستگی قابل توجهی می کند و داروهای ضد تشنج که برای کنترل ترمور مورد استفاده قرار می گیرد که می تواند سبب ایجاد خستگی شدید شود.(۲)
اختلال عملکرد جنسی ثالثیه مربوط به مسائل فرهنگی و اجتماعی و روانی است که بر احساس و پاسخ جنسی اثر می گذارد این موارد شامل این تفکرات است که(( بیماران ناتوان جذابیت جنسی ندارند ، نمی توانند هم بیمار باشند و هم عاشق ، این آن فردی که من با او ازدواج کردم نیست، حالا که از کار افتاده شده ام نمی تواند جذابیتهای مراببیند)).(۷) باراک (۱۹۹۶) رابطه مستقیم و معنی داری بین افسردگی و اختلال عملکرد جنسی در مبتلایان به MS مشاهده نمود.(۸)
ابزارهای متعددی برای ارزیابی عملکرد جنسی وجود دارد که شامل اخذ تاریخچه جنسی ، تاریخچه خانوادگی و روانی و اجتماعی ، مصاحبه با همسر ، ابزارهایی که توسط خود فرد به آن پاسخ داده می شود ، مروری بر تاریخچه پزشکی، معاینات تخصصی پزشکی مثل سونوگرافی داپلرازپنسیس ، تزریق پروستوگلاندین در اجسام غاری است.در بحث نوتوانی اختلال عملکرد جنسی بایستی به موارد زیر پرداخته شود : آموزش و حمایت به منظور ارتقاء حل مشکل به شکل فعال ، درمان علائم و نحوه تطابق با دارو و درمان ، تقویت و آموزش مهارتهای بین همسر و بیمار و تیم پزشکی ، مشاهده با هدف برقراری در ارتباط جنسی و زناشویی .
● درمان اختلال جنسی در مردان شامل تجویز داروهای خوراکی:
▪ Vardenafil(levitra@), sildenafi citrate(Viagra@) tadalafil(cialis@)
▪ تزریق داخل اجسام غاریalprotadil(postin VR) , papaverine
▪ شیاف های داخل مجرای ادراریalprostadil,(muse@)
▪ داروهای موضعیaiprox-TD(Topiglan@)
▪ وسایل کمکی برای نعوظ ، واکیوم
▪ پرتزهای پنیس
▪ وسایل کمکی جنسی مانند ویبراتور وسایر وسایل است(۹)
● درمان اختلال جنسی اولیه در زنان:
داروهایی مانند فنی توئین، دولوکسیتین هیدروکلراید است که پارستزی های دردناک راتسکین می دهد.
ویبراتور و سایر وسایل کمکی جنسی که کمک به افزایش تحریک می کند.(۱۰)
لوبریکنت های محلول در آب مانند K.y ژله و Astrglide که سبب افزایش لغزنده سازی واژن می شود.
ورزشهای Kegel که سبب افزایش پاسخ ارگاسمی می شود.
ارزیابی و تکرار و تمرین روی مناطق مختلف بدن و بررسی میزان تمایل و تحریک بخشهای مختلف بدن و سپس مشاوره با همسر در مورد این مناطق
مشاوره درمان به منظور افزایش عملکرد زناشویی وبهبود ارتباط(۴)
● درمان اختلال ثانویه در عملکرد جنسی مردان و زنان:
▪ کمک به سازگاری و از عهده بر آیی با اختلال عملکرد جنسی شامل استفاده از مداخلات دارویی و کاتتر گذاری متناوب قبل از انجام فعالیت جنسی و اطمینان از خالی بودن مثانه قبل از عمل جنسی برای کاهش بروز نشت ادراری
▪ کمک به سازگاری با نشت ادرار با کاهش دریافت مایعات چند ساعت قبل از مقاربت ، البته در مردان می توانند در صورت نشت کم ادرار از کاندوم نیز استفاده نمایند.
▪ کمک به سازگاری با کاتتر . در مردان کاتتر را روی پنیس قرار دهند و روی آن را کاندوم بکشند.
▪ استفاده از پوزیشن جنسی مناسب برای جلوگیری از فشار یا پاره شدن کیف ادراری
▪ استفاده از لوله درناژ طولانی تر و قرار دادن مخزن جمع آوری ادرار دور از دید.
▪ با پزشک مشورت شود و در صورت موافقت به صورت دوره ای در عمل جنسی کاتتر کلامپ شود.
سازگاری با اختلال در توجه و تمرکز توصیه می شود برای ارتقاء این نوع سازگاری یک محیط رومانتیک و تحریک کننده جنسی با حداقل عواملی که سبب انحراف فکر می شود ایجاد شود. اقدامی برای کسب توجه وقتی حواسپرتی رخ می دهد ایجادشود و یاد گیرد که محل حس جنسی را وقتی انحراف فکر ایجاد شود تغییر دهد.
سازگاری با داروهای مهارکننده ترشح سروتونین: برخی بیماران می توانند قطع یک دوز دارو در هفته را تحمل کند که اینکار باعث کاهش مشکلات جنسی برای آن روز می شود. با افزودن یک داروی ضد افسردگی با دوز کمwel butrin@ برای کمک به کاهش عوارض جانبی جنسی SSRIاضافه کردن یک داروی مهارکننده phosphodies Terase.۵ برای مردان Viagra@, cilias@ ,Leritra@ مفید است.
استراتژیهایی برای اختلال عملکرد جنسی ثالثیه در زنان و مردان : تمرکز بر مشاهده و آموزش راهی برای صحبت درباره نگرانی ها رفتارها و احساسات جنسی ، مشاهده با تمرکز بر نگرش فرد در رابطه با رضایت جنسی و دستیابی به ارگاسم ، کمک به درمان اعتماد به نفس پایین و تصویر ذهنی منفی از خود در واکنش به ناتوانی جنسی ، شناسایی قسمتهای حساس در بدن با بررسی نقشه بدن ، آموزش روش کنترل استرس و اضطراب ، مشاوره در جهت ارتقاء تطابق و سازگاری با MS و ارتقاء ارتباط فردی ، آموزش درمان و کنترل خشم(۱۱)
● نتیجه
شناخت اتیولوژی دقیق اختلال عملکرد جنسی و بکارگیری راه حلهایی در جهت کاهش و درمان آن می تواند در افزایش کیفیت زندگی مبتلایان به MS مؤثر باشد.

احمد عامری
شراره ضیغمی محمدی .عضو هیئت علمی دانشکده پرستاری و مامایی دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرج
۱-Kroll, R, Kleine, Enable Romance: A guide To love, Sex , and relationships for The disabled , new york , Harmony Books, ۱۹۹۲
۲-Hulter. Bm , lundberg . po, (( Sexual Function in woman with advanced multiple sclerosis.)) J-Neurol-Neuro surg Psychiarty, ۱۹۹۵, Jul , ۵۹ (۱): ۸۳-۶
-Jahnson .A((Disseminate sclerosis and sexuality)), ugeskr Laeger, ۲۰۰۳. Jun ۲۳,۱۶۵(۲۶),۲۶۴۲-۶.۳
۴-Lilius HG, Valtonen EJ,Wikstrom,J(( Sexual problem in patients suffering from multiple Sclerosis)) . Scand –J-Soc-med.۱۹۷۶,۴(۱):۴۱-۴.
۵-Mccabe Mp,(( Exacerbation of symptoms among people with Multiple sclersis: impact on sexual and relationshipes over Time)), Arch-Sex- Behav, ۲۰۰۴, Dec ,۳۳ (۶), ۵۹۳-۶۰۱
۶-Burina. A, sinano vicd(( Bladder, Bowel and sexuality dysfunction in patient with multiple sclerosis)) , Med-Arch,۲۰۰۶,۶۰(۳) : ۱۸۳-۴
۷-Zivadinov,R,Zorzon, Bosco.A, Bragadin, L.M(( Sexual dysfunction in multiple selerosis:correlation analysis)) Multi- scler, ۱۹۹۹, Dec , ۵(۶) ,۴۲۸-۳۱.
۸-Yoram Barak, A nat, Achiron(( sexual Dysfunction in relapsing- Remitting multiple sclerosis: magnetic Response imaging. Clinical and psychological – correlates)) - Arch-nevral, ۱۹۹۵- Jun (۶۷) (۲) ۸۲۴-۸
۹-Landtblom . A.M((Treatment of erectile dysfunction in multiple sclerosis)), Expert-Rev-Neurother, ۲۰۰۶ Jun ۶(۶): ۹۳۱-۵
۱۰-Mattson, D,petrie.M, srirastara DK, Mcdermo۱۱.M(( multiple sclerosis. Sexual dyfunction and its response to medication)), Arch-Neurol, ۱۹۹۵. sep.۵۲(۹).۸۶۲-۸.
۱۱-Schmidt Ez, Hofmann. P,(( Sexuality in multiple sclerosis)) J neural Transm, ۲۰۰۵, sep, ۱۱۲(۹): ۱۲۰۱-۱۱-Epub.۲۰۰۵ Mar۷