موزازارها

(به صورت موز-آ-زار تلفظ می شود) موزازارها خزندگان دریایی بزرگ مار مانند بودند. این خزندگان دایناسور نبودند، اما به مارها و خزندگان مارمولكی شبیه بودند. موزازارها شناگرانی نیرومند و خزندگانی بودند كه به زندگی در دریاهای كم عمق به خوبی تطبیق یافته بودند. این جانوران گوشتخوار هوا تنفس می كردند. آنها خزندگانی بودند كه مدت زمان كوتاهی زندگی می كردند و در پدیده انقراض كرتاسه-ترشیاری در ۶۵ میلیون سال پیش از بین رفتند.
برخی موزازارها شامل موزازاروس(۵۹-۴۰فوت=۶/۱۷-۵/۱۲ متر طول با دندان های تیز از اقیانوس اطلس شمالی)، پلاتسارپوس،تیلوزاروس(۴۰-۳۳فوت=۳/۱۲-۱۰ متر طول با دندان های تیز از اقیانوس اطلس شمالی و جنوبی)، پلاتوزاروس كلیداستز، پلیوپلاتسارپوس و گلوبیدنز(با دندان های مسطح به منظور خرد كردن صدف ها). اولین موزازار كشف شده موزازاروس هوفمانی بود كه در سال ۱۷۸۰ در هلند كشف شد.
● آناتومی:
موزازارها شناگرانی قدرتمند بودند كه بدنی طویل داشتند. این خزنده سری طویل، آرواره های نیرومند با دندان های بسیار تیز داشت. موزازارها چهار باله كوتاه و پارو مانند داشت كه برای زندگی در آب به خوبی تطبیق یافته بود. علاوه بر این موزازار دمی طویل، بدنی باله دار و مارپیچ مانند داشت.
موزازار پوستی فلس مانند داشت: فسیل های پولك ها در نزدیكی استخوان های پلوتوكارپوس یافت شده است كه نشان دهنده پوست مار مانند این جانور است.هر چند كه موزازارها در تمام طول زندگیشان در دریا زندگی می كردند اما آنها نیاز به تنفس هوا داشتند و مجبور بودند كه برای تنفس بطور متناوب به سطح آب بیایند.
● تغذیه:
موزازارها گوشتخوار بودند. آنها ماهیها، لاك پشتها، نرم تنان و ماهیهای صدف دار را شكار كرده و می خورد. بر روی فسیل های آمونیت و در پوسته آنها اثر دندان موزازارها كشف شده است و نشان می دهد كه موزازارها به منظور شكستن پوسته و دستیابی به گوشت نرم این جانوران پوسته سخت آنها را خرد می كردند.
● تحرك:
موزازارها شناگرانی توانمند بودند كه تمام زندگی خود را در دریاها سپری می كردند. موزازارها احتمالا" به وسیله تكان دادن بدن طویلشان به صورت مار پیچی شنا می كردند و با استفاده از حركات دم شان خود را به جلو می راندند. آنها با كمك پاهای پرده داری كه داشتند هدایت می شدند.
● نام موزازار:
اسم موزازار به معنی سوسمار میوس است. آنها از روی رودخانه میوس در هلند حوالی مورن سنگ آهك زیرزمینی كه فسیل های موزازار اولین بار در آنجا كشف شد نامگذاری شد.
● كشف فسیل:
فسیل های موزازار در اروپا و آمریكای شمالی یافت شده است.
● طبقه بندی:
موزازار خزنده بود ولی دایناسور نبود این خزندگان به گروههای زیر تعلق داشتند:
• مهره داران
• تتراپودها
• دیاپسیدها- این جانوران شامل تمام خزندگان(به جز لاك پشتها) و پرندگان بودند. آنها به وسیله دو سوراخی كه در قسمت بالای جمجمه هایشان و دو سوراخی كه در نزدیك چشمشان داشتند مشخص می شدند.
• راسته اسكواماتا-كه شامل سوسمارها و مارها می باشند.
• خانواده موزازاریدا-موزازارها
• زیر خانواده موزازاریدا-موزازارهای با بدن كشیده(گروایس۱۸۵۳)-شامل جنسهای موزازاروس (کونیبیرا۱۸۲۲)، کلیستادس(کوپه۱۸۶۸)، لیودون(اون۱۸۴۰)، باتراکیوزاروس(هارلام۱۸۴۲)، آمفکپوبیس(مل۱۹۲۹)، پلوتوزاروس(کامپ۱۹۵۱)، گورگونیوزاروس(آزارولی،دی گوییلی،فیکارلی و توره۱۹۷۲)، گلوبیدنس(گیلمور۱۹۱۲)کارینودنس(تورموند۱۹۶۹)، موانازاروس(ویفن۱۹۱۲).
• زیرخانواده پلیوپلاتسارفینا موزازارهای دارای بدن کوتاه(دولو۱۸۸۴)- شامل جنسهای پلیپلاتکارپینا(دولو۱۸۸۲)،پلاتسارپوس(کوپه۱۸۶۹)، هولکودوس(گیبس۱۸۵۰)، سیرونستس(کوپه۱۸۴۰)، هولوزاروس(مارش ۱۸۸۰)،آنکیلوسنتروم(اشمیت۱۹۲۹)، باپتوزاروس(مارش۱۸۷۰)، دولوزاروس(یاکولیو۱۹۰۱)،پروگناتوزاروس(دولو۱۸۸۹)، ایگدامانوزاروس(لینگام-سولیار۱۹۹۱)، هالیزاروس(مارش۱۸۶۹)، پروگناتودون، سلمازاروس، یاگوارازاروس، پلزیوتیلوزاروس(کامپ۱۹۴۲).
• زیرخانواده تیلوزارینا موزازارهای دارای بدن کوتاه با پوزه بی دندان و غیر استخوانی(ویلیستون۱۸۹۷) شامل جنسهای تیلوزاروس(مارش۱۸۷۲)، ماکروزاروس(اون۱۸۵۹)، لستیکودوس(لیدی۱۸۵۹)، نکتوپورتئوس(کوپه۱۸۶۸)، هاینوزاروس(دولو۱۸۸۵)، تانیوازاروس(هکتور۱۸۷۴).
● جنس موزازاروس:
موزازاروس یك موزازار بود كه حدود ۵۹-۴۰ فوت(۶/۱۷-۵/۱۲متر)طول داشت. . موزازاروس چهار باله پارو مانند و دمی طویل و نیرومند داشت. این جانور سری بزرگ با آرواره های نیرومند(بیش از ۷/۴فوت معادل ۴۵/۱ متر طول) همراه با دندانهای بسیار داشت. آرواره ها تا حدود ۳فوت(۱متر) باز می شد. آرواره پایینی به وسیله یك مفصل قابل تحرك به جمجمه لولا شده بود و اطراف دندان ها به هر طرف حركت می كرد. این مفصل نرم به جانور اجازه می داد تا طعمه خود نظیر مارها را ببلعد. آنها ماهیها، لاك پشتها، نرم تنان و ماهیهای صدف دار را شكار می كردند. موزازاروس ها در اقیانوس اطلس شمالی زندگی می كردند. موزازاروس ماكسیمم در آنیان كریك در تگزاس آمریكا كشف شد. این جانور ۳۰فوت(۹متر) طول و دمش حدود ۱۲فوت(۷/۳متر) طول داشت. این خزنده بزرگ در سال ۱۹۳۴ به وسیله دانشجویان زمین شناسی دانشگاه تگزاس كشف شد. این جانور در سال ۱۸۲۲ به وسیله و.د.كونیبیر نامگذاری شد.
● جنس تیلوزاروس:
به صورت تی-لو-زار-وس تلفظ می شود) تیلوزاروس(به معنی سوسمار متورم) موزازاری بود كه حدود ۴۰-۳۳ فوت(۳/۱۲-۱۰متر) طول و دندان های بزرگ و تیزی داشت. این جانور ماهی(احتمالا" كوسه ها)، سایر موزازارها و پرندگان را می خورد. فسیل های این جانور در آمریكا(كانزاس) و نیوزلند كشف شده است.
● جنس هاینوزاروس:
هاینوزاروس یك موزازار بزرگ بود كه حدود ۵۰ فوت(۱۵متر) طول داشت. این جانور بزرگترین موزازاری است كه تا امروز شناخته شده است. آنها دندان های تیز داشتند و ماهی و ماهی مركب می خوردند. فسیل های این جانور در اروپا یافت شده است.
● جنس پلاتی سارپوس:
پلاتی سارپوس موزازاری بود كه به طور میانگین حدود ۱۴فوت(۳/۴متر) طول داشت(بزرگترین نوع آن ۲۴ فوت معادل ۸متر طول داشت). پلاتی سارپوس با تكان دادن دم طویلش و با استفاده از باله های كوچكش شنا می كرد. آنها دندان های تیز داشتند و ماهی و ماهی مركب می خوردند. فسیل های این جانور نیز در اروپا كشف شده است.
● جنس پلاتوساروس:
(به صورت پلات- ا – سار- اوس تلفظ می شود) پلاتوساروس موزازارتات بود كه حدود ۳۳فوت(۱۰متر) طول داشت. آنها چهار باله و یك دم داشتند كه به یك باله دیگر ختم می شد. آنها شكارچیانی بودند كه دندان های تیز داشتند و ماهی، ماهی مركب و ماهیان صدف دار را می خوردند. فسیل های این جانوران در آمریكای شمالی كشف شده اند.

منبع : پایگاه داده های علوم زمین کشور