سندرم مرگ ناگهانی و رابطه آن با تغذیه

سندرم مرگ ناگهانی بیماری نبوده بلکه یک نوع اختلال تغذیه ای می باشد که بدلیل اصلاح نژاد و پیشرفت ژنتیکی در جهت افزایش تولیدات طیور (گوشت و تخم مرغ) رخ می دهد. این عارضه بیشتر در گله های گوشتی، مادر گوشتی و بوقلمونهای پرواری و بطور کلی پرنده های سریع الرشد و سنگین وزن دیده می شود.
پرنده تلف شده به پشت روی زمین می افتد. لاشه پرنده تلف شده معمولا سفید و پاها سیخ شده می باشد.این عارضه در جنس نر بیشتر رخ داده و درصد تلفات ۲.۵-۱.۵ بوده که بیشتر در سنین بالا اتفاق می افتد. پرندگان تلف شده کاملا فعال بوده و در حین غذا خوردن دچار این عارضه می شوند. وجود استرس باعث تشدید تلفات می شود. همچنین پرندگان مبتلا به کبد چرب بیشتر مستعد این عارضه هستند. لذا بدلیل اینکه این عارضه در گله های سالم و پرندگان سنگین وزن رخ می دهد شناسایی آن مهم به نظر می رسد.
● علائم کالبدگشایی:
کبد، کلیه، طحال و قلب کمی بزرگتر از حالت طبیعی است. ششها با پلاسما پر شده و حجم آنها افزایش می یابد. گاهی لخته خون در قسمت آئورت دیده می شود. همچنین کبد مقداری رنگ پریده است.
● تغییرات در بافتها:
تغییر در میزان چربی، کاهش میزان پتاسیم، افزایش میزان سدیم، کاهش بعضی اسیدهای چرب (Fatty acid)خصوصا در بافت قلب و پروستوگلاندیها که در ساخت دیواره سلول نقش دارند کم شده و باعث می شود این دیواره بطور کامل شکل نگیرد. در نتیجه املاح زیادی از سلول خارج یا وارد می شود. (بهم خوردن خاصیت غشا سلول) همچنین در بافت کبد میزان کلسیم افزایش یافته، آهن در ششها کاهش یافته و اکسیژن رسانی کم می شود.
● تغییرات در خون:
برای خونگیری باید بلافاصله بعد از مرگ پرنده، خون آنرا آزمایش کنیم. که در اینصورت میزان گلوکز، اسید اوریک و اسید لاکتیک افزایش یافته است. افزایش اسید لاکتیک در خون مهمترین عامل وقوع سندرم مرگ ناگهانی بشمار می آید. بطوریکه تزریق حدود mLi۵ اسید لاکتیک ۲۰% در داخل چینه دان باعث مرگ سریع پرنده می شود. در پرندگان سریع الرشد اگر میزان اکسیژن کاهش یابد در بدن حالت بی هوازی ایجاد شده و سطح اسید لاکتیک در بدن افزایش می یابد که به دنبال آن PHتغییر یافته و حالت اسیدوز ایجاد می شود. در این حالت فعالیت آنزیمها نیز دچار اختلال می شود.SDS در گله های مادر نیز دیده می شود و بیشتر در زمانیکه پرنده به سن بلوغ (تخمگذاری) می رسد دیده می شود. اگر جیره این گله ها با کمبود پتاسیم و فسفر دچار باشد درصد تلفات افزایش می یابد. زیرا این دو عنصر برای فعالیت قلب لازم و ضروری هستند و زیادی کلسیم باعث انقباض قلب می شود. وقتی گله مادر به سطح ۵% تولید رسید میزان کلسیم جیره از ۱.۵% به ۴-۳.۵% می رسد که این افزایش سطح باعث فشار روی کلیه ها شده و بدنبال آن پتاسیم دفعی از بدن افزایش می یابد. در نتیجه تعال الکترولیتها (سدیم، پتاسیم و کلر) و تعادل PH نقش مهمی روی این عارضه دارند.
● عوامل تغذیه ای موثر بر بروز این عارضه:
▪ بافت جیره:
جیره های به شکل آردی باعث افزایش وقوع این عارضه می شود. لذا بهتر است در صورت مشاهده تلفات ناشی از آن، از دان پلت و یا دان آردی با ذرات درشت استفاده کرد.
▪ اعمال محدودیت غذایی:
محدودیت غذایی باعث تاخیر در رشد و در نتیجه ایجاد هماهنگی بین قلب، شش و وزن بدن می شود که نهایتا باعث کاهش وقوع این عارضه می شود.
▪ انرژی جیره:
جیره های با انرژی بالا نیازمند افزودن چربی و در نتیجه افزایش خوشخوراکی آنها می شوند. لذا مصرف این نوع جیره ها باعث وقوع این عارضه می شود. البته باید توجه داشت که هرچقدر هضم و جذب چربیهای جیره بیشتر باشد وقوع این سندرم افزایش می یابد.
▪ پروتئین جیره:
افزایش پروتئین جیره بدلیل افزایش تولید و دفع بیشتر اسید اوریک، باعث وقوع این سندرم می شود. پرنده برای دفع اسید اوریک نیازمند آب بوده و در پی دفع آب، پتاسیم بدن نیز کاهش می یابد. البته باید توجه داشت که جیره های با پروتئین پایین نیز بدلیل کمبود پتاسیم باعث وقوع این سندرم می شوند. همچنین سطوح بالای کنجاله سویا در جیره بدلیل بالا بودن درصد پتاسیم این کنجاله باعث اسهال و بهم خوردن تعادل الکترولیتها در بدن پرنده می شود.
▪ پتاسیم جیره:
زیادی یا کمبود این عنصر باعث وقوع SDS می شود. زیرا باعث افزایش فعالیت قلب می شود.
▪ املاحی که کمبود یا زیادی آنها باعث کزاز (گرفتگی عضلات) می شوند، باعث افزایش این سندرم می شوند. زیرا در عضلات قلب گرفتگی ایجاد می کنند.
▪ بعضی از ویتامینها در جلوگیری از این سندرم موثر هستند. مانند ویتامینهای E و گروه B که به ترتیب مانع از اکسید شدن و افزایش استحکام دیواره سلول می شوند.
▪ اسیدهای آمینه: نقش آنها دقیقا مشخص نیست. اما کمبود سیستئین باعث وقوع این عارضه میشود. زیرا کمبود سیستئین باعث کمبود تائورین که برای فعالیت قلب ضروری است می شود. می توان کمبود سیستئین را با اضافه کردن متیونین به جیره جبران کرد.
▪ اضافه کردن یرخی داروها نیز در کاهش یا افزایش این سندرم موثر هستند.
● نتیجه و پیشنهادات:
این عارضه بیشتر در گله های گوشتی سریع الرشد و پرنده های سالم و فعال رخ می دهد که عدم تعادل ترکیبات جیره خصوصا الکترولیتها و وجود استرس باعث افزایش تلفات ناشی از آن می شود.
با اعمال محدودیت غذایی می توان رشد گله را به تاخیر انداخته تا بین رشد قلب، ششها و بدن تعادل ایجاد شود و در نتیجه وقوع آنرا کاهش داد. همچنین می توان با استفاده از منابع خوراکی با کیفیت بالا و بالانس نمودن ترکیبات جیره درصد تلفات ناشی از این بیماری را کاهش داد.

مهندس میثم عباسی

منبع : موسسه مرغداری ایران