دیپلماسی یارگیری سارکوزی در مدیترانه

نیكولا ساركوزی، رئیس جمهور فرانسه برای نخستین سفر غیر اروپایی اش كشورهای الجزایر و تونس را انتخاب كرد تا نشان دهد روابط فرانسه با كشورهای حوزه مدیترانه یكی از اولویت های سیاست رهبری جدید الیزه است. البته ساركوزی دركنار این از سفری جنجالی به لیبی خبر داده است، اما كشورهایی كه ساركوزی مقصد دیپلماسی خویش قرارداده درواقع زادگاه جوانان مهاجری هستند كه درآشوب های دو سال پیش به دست نیكولاكه آن زمان وزیركشور شیراك بود سركوب شدند وهمین گروه اعراب مهاجر هستند كه تاكنون تیره ترین تصویر را از رهبر الیزه به جهان عرب مخابره كرده اند. آیا اكنون ساركوزی به دنبال ترمیم چهره سیاسی خویش درجهان عرب است و آیا او مدیترانه و دو كشور الجزایر ومراكش را پلی برای بازگشت خویش به میان اعراب خشمگین قرار داده است؟
مدیترانه كه یكی از مهدهای تمدن به شمار می رود در عین حال همواره یكی از كانون های اصلی مهاجرت، چالش های انرژی، زیست محیطی و امنیتی جهان بوده است. شاید توهمی بیش نباشد كه در وضعیت كنونی در آنجا فضایی از انسجام و همكاری را شاهد باشیم به عبارتی این سؤال مطرح می شود كه با وجود اختلافات و فاصله عمیق میان دو ساحل این دریا و مشاجرات سازش ناپذیر این منطقه، ساركوزی چگونه درپی رسیدن به چنین فضایی از انسجام و همكاری است.
ایده اتحادیه مدیترانه ای با الگو گرفتن از اتحادیه اروپا بسیار بلند پروازانه و جاه طلبانه می نماید اما ورای چالش های فراوان موجود میان اروپا و كشورهای آفریقایی سواحل مدیترانه، این طرح در صورت تحقق می تواند پیشرفت چشمگیری را فراروی نسل امروزی این كشورها قرار دهد. مهم ترین تردید نسبت به این پیشنهاد اغواگرانه ازآنجا ناشی می شود كه پس از وعده های رؤیایی مقامات كاخ سفید به نام خاورمیانه بزرگ، دیگر كسی به خود اجازه نمی دهد تا چنین وعده هایی را قبل از تحقق آن باوركند.
آنچه كه اروپا تاكنون در حوالی مدیترانه انجام داده است تنها توسعه مرزهای جغرافیایی بوده است و در این راستا انتظار می رود تركیه شاید بتواند از طریق اتحادیه مدیترانه ای، خود را به اتحادیه اروپا نزدیك تر كند. از سال ۱۹۹۵ نشست های فراوانی در این زمینه برگزار شده و هزینه ای معادل ۲۰ میلیارد یورو بر برگزار كنندگان تحمیل كرده است بدون این كه موفقیت چندانی در زمینه اصلاحات سیاسی، اقتصادی یا همگرایی منطقه ای در دریای مدیترانه به دنبال داشته باشد.
باز این سؤال مطرح می شود كه كمیسیون اروپا و سایر كشورهایی كه به شدت در این جریان سرمایه گذاری می كنند آیا باز هم برای حمایت از چنین مكانیسم جدیدی آمادگی دارند یا نه و چگونه كشورهایی كه از حوزه مدیترانه دور هستند اما منافع بسیاری در این منطقه دارند در این پروژه وارد می شوند؟ چگونه می توان مهاجرت را كنترل كرد؟ و بسیاری از پرسشهای دیگر كه در این زمینه وجود دارد.
مسلماً ساركوزی در سفر خود به الجزایر و تونس تنها با طرح ایجاد اتحادیه مدیترانه ای نخواهد توانست به تمامی این سؤالات پاسخ دهد و شاید تنها بتواند علاقه مندی خود ونسل جدید رهبران اروپا را برای عملی شدن این طرح تحریك نماید.
بدون شك دام هایی نیز بر سر راه این ایده ایجاد خواهد شد اما اتحادیه مدیترانه ای بدون این كه جایگزین برنامه های به اصطلاح صلح خاورمیانه یا تبدیل به قطعنامه ای برای حل و فصل مناقشات سیاسی شود شایسته آن است كه برای یافتن نوعی هماهنگی بین شمال و جنوب این مكانیسم به كارگرفته شود.
خوزه بورل، سوسیالیست اسپانیایی كه قبلاً ریاست پارلمان اروپا را در اختیار داشت اظهار داشته است كه مدیترانه نابرابرترین مرز جهان است و از سوی دیگر كارشناسان بر این باورند كه این نابرابری هر روز بیشتر می شود. طرح اتحاد مدیترانه دقیقاً بر پایه این نگاه انتقادی شكل گرفته است زیرا نشست بارسلون كه در سال ۱۹۹۵ توسط ۱۵ كشور عضو اتحادیه اروپا برگزار شد موظف بود تا دو كرانه آفریقایی و اروپایی مدیترانه را به هم نزدیك كند اما این نشست هم اكنون با شكست مواجه شده است. بر این اساس ساركوزی ایده ایجاد اتحادیه مدیترانه ای را مطرح كرده است تا به گونه ای متفاوت به این مشكل بپردازد.
بر اساس طرح موجود، اتحادیه مدیترانه دارای یك شورا همانند شورای اروپا می شود كه به طور منظم شاهد ملاقات سران دولتهای عضو همانند گروه G۸ خواهد بود. از جمله وظایف این اتحادیه مبارزه با تروریسم، مدیریت مهاجرت ها، توسعه اقتصادی و بازرگانی و ارتقای حقوق بشر در كشورهای عضو است كه ارتباط نزدیكی نیز با اتحادیه اروپا خواهد داشت.
اما ابهام دیگری كه هنوز وجود دارد این است كه اعضای این اتحادیه چه كشورهایی خواهند بود؟ از طرف ساحل شمالی كشورهایی از بلوك لاتین باید مشخص شوند و آنچه مسلم است تمامی ۲۷ عضو اتحادیه اروپا كه دارای منافع و وابستگی های یكسان در حوزه مدیترانه نیستند، عضواین مجموعه نخواهند شد. از طرف جنوب نیز، اطمینان كامل وجود ندارد. كشورهای موسوم به مغرب به احتمال قریب به یقین در این طرح حضور خواهند داشت. علاوه بر مصر و اردن واسرائیل بدون شك تركیه نقشی مؤثر دراتحاد مدیترانه طلب خواهد كرد، زیرا این كشور همان طور كه گفته شد به دنبال راه حلی جایگزین برای ورود به جامعه اروپایی است.
رئیس جمهور فرانسه اكنون می خواهد پاریس را به عنوان متحدكننده منطقه مدیترانه مطرح كند یعنی همان نقشی را كه ایالات متحده آمریكا پس از سال ۱۹۴۵ در اروپا بازی كرد اما تفاوت در این است كه بر خلاف تصورات سران امروزكشورهای حوزه مدیترانه، اروپایی ها آن زمان به این نتیجه رسیده بودند كه بازسازی كشورهایشان تنها از طریق همكاری میسراست.
اما باز این سؤال مطرح است كه برای رهبران جنوب مدیترانه كه اغلب رهبرانی با ویژگی فردگرا هستند غیر از انگیزه مالی چه انگیزه دیگری می تواند به عنوان محرك ورود دریك اتحاد منطقه ای باشد؟

پیر روسلن، دانیل ورنه
ترجمه: حسن قنبری گرمی
منابع: لوموند، لوفیگارو

منبع : روزنامه ایران