ارزیابی عملکرد روش‌های آبیاری تحت فشار در استان خراسان

استفاده بهینه از منابع آب به عنوان محور توسعه کشاورزی بایستی مورد توجه قرار گیرد، در این راستا گسترش سیستمهای آبیاری بارانی به لحاظ توانمندی زیاد در توزیع آب یا راندمان قابل توجه، راهکاری مطمئن برای استفاده بهینه از منابع آب است. با هدف توسعه کمی، کیفیت کار یا عملکرد این گونه طرحها نیز باید مورد توجه قرار گیرد. بررسی عملکرد هر سیستم آبیاری که مبتنی بر اندازه گیری های مزرعه ای طی ادوار عملیات (آبیاری) سیستم باشد را "ارزیابی" می نامند. طراحی و اجرای یک سیستم آبیاری ممکن است بنحو مطلوبی به انجام نرسیده باشد، بنابراین ارزیابی سیستم آبیاری بدان جهت ضروری است که برای مدیر مزرعه مشخص می گردد که آیا اجرای سیستم مناسب بوده و یا باید در تجهیزات سیستم آبیاری مزرعه تغییراتی ایجاد گردد. برای دستیابی به عوامل مرتبط با ارزیابی ابتدا ضروری است که اندازه گیری های مورد نیاز از قبیل ویژه گیهای اقلیمی، پارامترهای خاک، گیاه و سیستم آبیاری به انجام رسد. بمنظور تعیین راندمانهای آبیاری و محاسبه پارامترهای مرتبط با یکنواختی توزیع آب در مزرعه تعداد ۱۲ طرح آبیاری تحت فشار در سطح استان خراسان مورد شناسایی و ارزیابی قرار گرفت. برای تعیین راندمان آبیاری از سه تعریف اساسی شامل: راندمان توانمندی کارکرد در ربع پایین (PELQ)، راندمان واقعی کارکرد در ربع پایین (AELQ) و راندمان کاربرد آب آبیاری (AE) استفاده شده است در نتیجه مشخص گردیده که حداقل مقدار PELQ در مزرعه شماره ۱ برابر ۴۵ درصد و حداکثر آن در مزرعه شماره ۱۱ برابر با ۶۷ درصد بوده است. علاوه بر راندمانهای آبیاری، ضرایب یکنواختی توزیع آب آبیاری (CU,DU) نیز مورد اندازه گیری قرار گرفت. کمترین میزان یکنواختی مربوط به مزرعه شماره ۱۱ و حداکثر درجه یکنواختی آن مربوط به مزرعه شماره ۶ و به ترتیب برابر با ۵۳ و ۷۵ درصد محاسبه گردید. بدلیل آنکه یکی از مهمترین دلایل پایین بودن میزان یکنواختی در سیستم، وزش باد در منطقه و عدم دقت در طراحی بوده است. بدین ترتیب بطور کلی نتایج نشان می دهد که در این قبیل سیستم های اجرا شده، راندمان آبیاری حداکثر ۶۷ درصد است که در مقایسه با راندمان مطلوب که در طراحی ها لحاظ می گردد (۷۵ درصد) تفاوت زیادی دارد از این نظر بایستی در مراحل طراحی، اجرا و مدیریت بهره برداری موارد دقت بیشتری مبذول و ملاحظات خاصی مورد امعان نظر و اعمال قرار گیرد.

حسین ابراهیمی

منبع : پایگاه اطلاعات علمی