نقدی بر نقش مراکز کاریابی در بازار کار

مراکز کاریابی به واحدهایی اطلا ق می گردد که از یک طرف، از طریق پیدا کردن بهترین فرصت خالی شغلی برای فرد بیکار و از طرف دیگر، از طریق پیدا کردن بهترین نیروی کار مورد نیاز کارفرمایان به لحاظ خصوصیات تخصصی و شخصی، نقش واسطه ای مهمی در بازار کار دارند.
این مراکز هم به عرضه نیروی کار و هم بر تقاضای کار تاثیرگذار بوده و می توانند بر جریان عرضه متقاضیان شغل بیفزایند. در حالی که افراد بیکار ثبت نام شده، در مراکز کاریابی تخصص و مهارت لا زم کارفرما را نداشته باشند و کارفرما نیاز مبرم و سریع به چنین نیروهایی داشته باشد، مراکز کاریابی سعی می کنند نیروی کار مورد نیاز را از جاهای دیگر تعیین نمایند. یکی از منابع تامین این نیروها ، جمعیت غیرفعال می باشد.
اگر مراکز کاریابی به خوبی وظیفه اطلا ع رسانی و جستجوی نیروی کار مناسب را انجام دهند، ممکن است بخش وسیعی از جمعیت غیرفعال از طریق دریافت پیشنهاد شغل، با دستمزد مناسب وارد بازار کار شوند و بر جریان متقاضیان شغل افزوده شود. مراکز کاریابی از طریق جستجوی نیروی کار مناسب و غربال کردن جویندگان کار براساس تخصص، مهارت و ویژگی های شخص (مانند وضعیت تاهل، سن، جنس و...) می توانند هزینه های استخدام کارفرمایان را کاهش دهند و بر جریان استخدام نیروی کار بیفزایند. از منظر دیگر، مراکز کاریابی از طریق ارائه مشورت های شغلی به جویندگان کار، در خصوص تخصص ها و مهارت های لا زم بازار کار، می توانند آنها را به مراکز آموزش فنی و حرفه ای معرفی نمایند تا تخصص ها و مهارت های لا زم را فرا گیرند. سپس از طریق معرفی این نیروها به کارفرمایان می توانند هزینه های استخدام نیروی کار را برای کارفرمایان کاهش دهند. بنابراین یکی از مهمترین نقش های مراکز کاریابی در بازار کار، کاهش هزینه های استخدامی، شامل هزینه های جستجو، انتخاب، استخدام، آموزش و تعدیل نیروی کار است.
از این رو و از جنبه مباحث نظری، مراکز کاریابی هم بر جریان عرضه و هم بر جریان تقاضای نیروی کار در بازار کار موثر هستند و می توانند نقش مهمی در ایجاد تعادل در بازار کار داشته باشند.
در ایران، کاریابی ها برای اولین بار در سال ۱۳۳۸ در تشکیلا ت وزارت کار و امور اجتماعی دیده شدند و در سال ۱۳۴۰ هویت مستقلی یافتند. مراکز کاریابی خصوصی که از اواخر سال ۱۳۷۷، کار خود را در بازار کار ایران شروع کرده اند، به دلا یل متعدد نقش کم و نامحسوسی را در این بازار اعمال نموده اند.
لذا می بایست با رفع موانع موجود و بررسی های کارشناسانه در پی اصلا ح ساختار خود و تاثیرات بیشتر برآیند. روند فعلی موجود در مسیر حرکتی این مراکز، چشم انداز مناسبی را در آینده نزدیک نشانگر نبوده و در صورت ادامه مسیر با روند کنونی، سرنوشتی همگون با شرکت های دولتی خواهند داشت.
مجموعه آماری که در خصوص وضعیت بازار کار عمدتا به صورت شش ماهه و سالا نه می بایست توسط وزارت کار و امور اجتماعی منتشر گردد، در برگیرنده اطلا عات گرد آوری شده از مراکز کاریابی می باشد که می تواند نگرش کلی از کیفیت و ویژگی های ثبت نام شدگان در مراکز کاریابی (به عنوان بخشی از عرضه نیروی کار کشور) و فرصت های شغلی اعلا م شده بر این مراکز (به عنوان بخشی از تقاضای نیروی کار کشور) ادامه دهد. تعداد به کار گمارده شدگان نیز می تواند شاخصی برای سنجش نحوه عملکرد این مراکز کاریابی باشد.
براساس برخی یافته ها درباره عملکرد مراکز خدمات اشتغال دولتی و کاریابی های خصوصی، تعداد جویندگان کار در مراکز کاریابی ثبت نام نموده اند، از ۳۸۳/۹ هزار نفر در سال ۱۳۷۸ به ۱۳۵۳/۴ و ۱۰۴۹/۶ هزار نفر در سال های ۱۳۸۱ و ۱۳۸۲ رسید. در حالی که در سال ۱۳۸۳ با کاهش ۲۶/۲ درصدی در تعداد جویندگان کار ثبت نام شده نسبت به سال قبل، این تعداد به ۷۷۴/۲ هزار نفر تقلیل یافته و با توجه به این که در سال ۱۳۸۲ ارقام مربوط بر عملکرد مراکز خدمات اشتغال دولتی و کاریابی های غیر دولتی وزارت کار و امور اجتماعی، صرفا عملکرد طبیعی این مراکز بوده و تحت تاثیر سیاست های حمایتی (نظیر ایجاد ۳۰۰ هزار فرصت شغلی در سال ۱۳۸۱ که ارقام عملکرد را در سال مزبور بالا نشان داد) نبوده است. لذا به نظر می رسد کاهش قابل توجه جویندگان کاردر سال ۱۳۸۳ نسبت به سال قبل عمدتا ناشی از عدم استقبال جویندگان کار به دلا یل مختلف باشد.
تعداد فرصت های شغلی اعلا م شده از سوی کارفرمایان در طی دوره (۸۳- ۱۳۷۸ ) از ۵۸/۳ هزار مورد در سال ۱۳۷۸ به ۲۱۲/۵ هزار مورد در سال ۱۳۸۳ افزایش یافت و شایان ذکر است تعداد فرصت های شغلی اعلا م شده در سال ۱۳۸۳ نسبت به سال قبل افزایش ۱/۸ درصدی داشته و ۹۱ درصد از این فرصت های شغلی ایجاد شده مربوط به بخش خصوصی می باشد. تعداد بکار گمارده شدگان در طی دوره مورد بررسی از ۴۲ هزار نفر در سال ۱۳۷۸ به ۱۲۸/۵ هزار نفر در سال ۱۳۸۳ افزایش یافته، که در مقایسه با سال ۱۳۸۲ نشان دهنده افزایش ۴/۸ درصدی در تعداد به کار گمارده شدگان می باشد.
قابل ذکر است که بیشترین سهم به کار گمارده شدگان طی این سال ها عمدتا مربوط به گروه زیردیپلم است که این امر می تواند ناشی از نیاز کارفرمایان به کارگران ساده یا کارگران با تحصیلا ت زیردیپلم، ولی دارای مهارت نسبی باشد.
وجود اطلا عات دقیق و به هنگام به عنوان یکی از مهم ترین نیازهای برنامه ریزی و تصمیم گیری موثر بازار کار، از اهمیت خاصی برخوردار می باشد. بدین دلیل داشتن اطلا عات در زمینه عرضه و تقاضای نیروی کار، به عنوان دو مولفه اصلی این بازار از اصلی ترین نیازهای اطلا عاتی به شمار می آید و به طور کلی برای سازمان ها و افرادی که در عملکرد بازار کار تاثیرگذار هستند، وجود اطلا عات مناسب، لا زمه سیاست های متخذه توسط آنها بوده و مبنایی برای ارزیابی تاثیر این سیاست ها فراهم می آورد. در حال حاضر، فقدان اطلا عات صحیحی از وضعیت عرضه نیروی کار و عدم اطلا ع از ویژگی های اشتغال ایجاد شده، اعم از مزدبگیری و خوداشتغالی در گروه های عمده شغلی و از طرف دیگر عدم وجود آمار و اطلا عات دقیق در خصوص وضعیت بازار کار کشور، موجب ناهماهنگی بین وضعیت آموزش و نیازهای بازار کار گردیده است.
در نهایت کاستی های موجود در سیستم مراکز کاریابی خصوصی فراتر از آن است که در این مختصر بگنجد، لذا به طور مختصر به چند مورد بسنده می کنیم:
۱) مراکز کاریابی کشور، هم از نظر کمی و هم از جنبه کیفی توسعه نیافته اند و نقش مهمی در بازار کار ندارند.
۲) تعداد مراکز کاریابی در مقایسه با جمعیت بیکار (بالغ بر ۳ میلیون نفر) بسیار پایین است (بالغ بر ۸۰۰ کاریابی غیردولتی) و همین تعداد مراکز هم به خوبی وظایف خود را انجام نمی دهند.
۳) مراکز کاریابی به لحاظ نیروی کار متخصص و تجهیزات با مشکلا ت عدیده ای مواجهند.
۴) فرم های تکمیلی پس از ثبت نام کارجو و متقاضیان نیروی کار، به علت نبود سیستم مکانیزه کارآمد و پیشرفته، امکان گردش اطلا عات و دسترسی به هنگام و فراگیر آن بین مرکز، کاریابی ها، کارجو و کارفرما را ممکن نمی سازد.

پدرام جنت زاده

منبع : روزنامه مردم سالاری