ارزیابی شیوه های مختلف درمان چاقی

امروزه به دلیل عادات غلط تغذیه ای و گسترش شهرنشینی و... بشر با مشكلات بسیاری دست به گریبان است كه بیماری های تمدن نامیده می شوند. یكی از آنها چاقی است كه البته دارای علل و عوامل مختلفی بوده، ولی نوعی از آن نیز مربوط به كاهش تحرك افراد و نداشتن برنامه غذایی صحیح است. جمله جالبی وجود دارد كه می گوید: طول عمر مساوی است با عكس طول كمربند و هر چه كمربند درازتر باشد، عمر كوتاه تر خواهد بود. به هر عنوان و دلیل كه شخص به چاقی مبتلا شود باید تحت درمان های ارائه شده از طرف موسسات مختلف تغذیه ای واقع شود كه این روش ها عبارتند از:
۱- اولین روش برنامه ریزی صحیح برای كاهش وزن است كه شامل رژیم غذایی و ورزش است كه در پایان این مبحث مفصل درباره آن بحث خواهد شد.
۲- اصلاحات رفتاری كه ۱۰۰ درصد یكی از روش های موثر در لاغری است به عنوان مثال آهسته غذا خوردن و جویدن كامل غذا باعث می شود كه مقدار كمتری غذا خورده شود. مثلاً افرادی كه عادت به نوك زدن به غذا دارند و یا اینكه تكه تكه غذا می خورند و یا عادت به خوردن غذا جلوی تلویزیون دارند افزایش وزن و چاقی در آنها عارض می شود.
۳- روان درمانی:كه این كار هم به شكل گروهی و هم به شكل شخصی انجام می پذیرد. در این روش باید به بیمار آموزش دهیم كه چگونه خود را با وزن متناسب تصور كند، به او اعتماد به نفس بدهیم تا به كنترل وزن خود بپردازد و با كاهش وزن مناسب (به خصوص در افراد بسیار چاق) احساس رضایت در او ایجاد می شود.
۴- استفاده از داروها:این روش شامل استفاده از داروهایی است كه می توانند منجر به لاغری فرد شوند. لازم به یادآوری است كلاً داروهای مورد استفاده برای لاغری فقط تا زمانی موثرند كه فرد آنها را مصرف كند و چون این داروها عوارض جانبی دارند نمی توان به مدت طولانی از آنها استفاده كرد، در نتیجه با قطع دارو وزن دوباره افزایش می یابد.
۵- طب سوزنی:كه از طریق كنترل مركز اشتها عمل كرده و در مورد بیمارانی كه به هیچ وجه اراده و كنترل غذایی ندارند استفاده می شود. البته به شرطی كه از رژیم های مخصوص متخصصین تغذیه استفاده كنند. (نه از رژیم های پرپروتئین یا بسیار كم كالری كه خطرات بی شماری را به دنبال دارد.)
۶- طب فشاری: شیوه دیگری از طب سوزنی وجود دارد به نام طب فشاری كه در این روش از فشار سر انگشتان روی نقاط طب فشاری و نقاط واكنشی در كف دست ها و پاها استفاده می شود. طب فشاری روش موثر و كاربردی برای درمان در منزل است، اما در این روش نیز مانند روش های دیگر خوددرمانی طبیعی، نكته ای كه در آن حائز اهمیت است لزوم یك رژیم غذایی مناسب است.
۷- بستن آرواره: در این روش با سیم پیچیدن آرواره ها باعث محدود كردن رژیم دریافتی می شوند. این روش در افراد بسیار چاق مورد استفاده قرار می گیرد و بیمار غذا را به شكل مایعات و یا از طریق سرم یا لوله های موئین دریافت می كند. مراقبت های دندانی قبل از سیم پیچیدن و همچنین رعایت بهداشت دهان و دندان بعد از سیم پیچیدن ضروری است.
۸- محدود كردن حجم معده: كه در این روش با قطع یا برداشتن قسمت اعظمی از معده (كه امروزه از روش منگنه كردن استفاده می شود) در حالی كه سایر قسمت ها، قابل استفاده است، حجم معده را كم می كنند.
۹- لیپوساكشن: عبارت است از خارج كردن چربی ها. روش انجام كار به این ترتیب است كه شكافی به اندازه ۲-۱ سانتیمتر كه از طریق لوله ای كه از بافت چربی به بیرون متصل است ایجاد می كنند و از این طریق چربی ها را خارج می كنند. این جراحی عمدتاً روشی برای زیبایی است و چون در هر بار جراحی فقط ۵ پوند (۵/۲ - ۲ كیلوگرم) خارج می شود و بهتر است در مورد خانم های جوان كه مقدار كمی چربی موضعی دارند انجام بگیرد، چون قابلیت های ارتجاعی پوست این اجازه را می دهد تا پوست به حالت اولیه برگردد. ۱ درصد احتمال آمبولی وجود دارد.
۱۰- جراحی: روش جراحی برای كاهش وزن توسط پزشكان فقط در مورد افراد بسیار چاق یعنی كسانی كه ۱۰۰ درصد از وزن ایده آل خود بالاتر هستند. آنمی (كم خونی)، كمبود پتاسیم، منیزیم، فولات و ویتامین، در واقع این راه در شرایط بسیار ویژه توصیه می شود زیرا ۴-۳ درصد احتمال آمبولی وجود دارد.
۱۱- ماساژ و وسایل ارتعاش دهنده: این وسایل باعث ایجاد تناسب در ماهیچه ها می شود و باعث زیبایی اندام و طراوت پوست می شود، ولی در كاهش وزن تاثیر ندارد، اما نقش مختصری در درمان چاقی موضعی (سلولیت یا چربی های منجمد) دارد.
۱۲- سونا: سونا یكی از روش های شایع برای كاهش وزن در ایران است. گرمای زیاد موجود در سونا باعث افزایش دمای بدن و افزایش تعریق می شود و در نتیجه در مدتی كه فرد در داخل سونا قرار دارد، مقدار زیادی آب از طریق تعریق از دست می دهد. بنابراین وزن زیادی را در این مدت از دست می دهد كه این كاهش وزن مربوط به چربی بدن نیست، بلكه این كاهش وزن به شكل كاذب است و بعد از مدتی كوتاه با نوشیدن آب وزن به حالت اول برمی گردد.۱۳- شكم بندهای لاغری و پوشش پلاستیكی: این روش هم با افزایش حرارت به صورت موضعی باعث افزایش تعریق شده، بنابراین آب بین سلولی و آب چربی شكم و اطراف آن از دست می رود. اما چربی شكم دست نخورده سر جای خودش باقی می ماند و این هم پس از نوشیدن آب به حالت اولیه برمی گردد.
۱۴- تشك های برقی (ترمودرمی): این روش هم درست مثل دو روش قبل به شكل كاذب باعث از دست رفتن آب بدن می شود، نه چربی.
۱۵- دستگاه الكتریكی (فارادیك) و یا كمربندهای ماهواره ای
این روش جدیدتر از انواع دیگر است. این دستگاه دارای پدهایی مانند دستگاه نوار قلب (تست ورزش) است كه به نقاطی از بدن وصل می شود و عضلات آن ناحیه را وادار به انقباض و فعالیت می كند (به این انقباض غیرفعال می گویند كه در مقابل انقباض فعال وجود دارد) فرد بااراده خود عضله را منقبض و آن را وادار به فعالیت می كند. از این روش كسانی استفاده می كنند كه تنبل هستند و حوصله فعالیت و تحرك ندارند و یا افرادی كه تحرك فیزیكی آنها توسط پزشك منع گردیده است. این روش هم راه درمان مناسبی برای كاهش وزن نخواهد بود زیرا لازمه تاثیرگذاری آن استفاده دائمی است كه خسته كننده بوده و عملاً امكان پذیر نیست و ثانیاً پرهزینه است.
۱۶- ماساژ (ویبراتور یا جی فایو): در این روش از طریق دست یا تسمه های لرزاننده، منطقه مورد نظر بدن را ماساژ می دهند. این روش در رنج سلولیت ها می تواند موثر باشد، اما در كاهش وزن و از بین بردن چربی نمی تواند تاثیرگذار باشد. این روش به دلیل حركت دادن مایعات بدن به دیگر نقاط بدن باعث كاهش سایز می شود كه كاذب و موقتی است.
۱۷- آب درمانی: آب درمانی هم یكی از روش های قدیمی است. در این روش بیمار فقط از آب و مایعات استفاده می كند، در این روش نیز به دلیل محرومیت بیمار برای مدتی از غذا، بعد از پایان دوره به علت این محرومیت شدید غذایی اولاً مبتلا به اختلالات گوارش می شود و ثانیاً حس خوردن غذا، شدیداً در او بالا می رود و به وزن اول برمی گردد. استفاده از این شیوه، فقط برای مدت كوتاهی می تواند برای بیمار قابل تحمل باشد.
۱۸- كاهش وزن از طریق انواع محلول های لاغری، ژل، كرم، صابون و...
این شیوه هم تنها منجر به تعریق در مناطقی از بدن شده و در عمل تغییری در مقدار چربی موجود در بدن افراد چاق انجام نمی دهد و بعد از مدت كوتاهی به حالت اولیه برمی گردد.
۱۹- ورزش:ورزش یكی از روش های بسیار مناسب برای برخورداری از جسم سالم و وزن ایده آل است. كاهش وزن فقط از طریق ورزش و بدون رژیم غذایی مناسب دشوار است، اما همراهی این روش و رژیم غذایی روش بسیار مناسبی برای كاهش وزن مطلوب را به دست می دهد. استفاده از روش های اصولی در دراز و نشست و یا تو نگه داشتن عضلات شكم به میزان ده دقیقه در هر روز (نیازی به تناوب وجود ندارد) می تواند بسیار در كوچك كردن شكم موثر باشد. همچنین پیاده روی حداقل ۳ بار در هفته و هر بار حداقل ۳۰ دقیقه بسیار سودمند است. این مقاله تنها روش اول و آخر (۱ و ۱۹) كاهش وزن را یعنی رژیم غذایی و ورزش را پیشنهاد می كند. در واقع به دلیل افزایش روزافزون چاقی، روش های مختلفی برای آن ارائه می شود كه در بالا نیز به آنها اشاره شد، كه بیشتر آنها غیرعلمی و غیرمجاز هستند و توسط افراد فاقد صلاحیت و با تبلیغات وسیع و گول زننده اعمال می شود. اضطراب و تمایل افراد چاق برای كاهش وزن از یك طرف و عدم آگاهی از ضررهای این روش ها از سوی دیگر باعث می شود افراد جذب این تبلیغات سوء گردند. البته هر كدام از اعمال یا دستگاه های ذكر شده، ممكن است در شاخه های دیگر از نظر پزشكی و ورزش، فیزیوتراپی و یا ناراحتی های جسمی دیگر مورد استفاده قرار گیرند ولی استفاده از آنها جهت كاهش وزن اگر توسط پزشك متخصص و معتبر تجویز شود با رعایت وضعیت خاص بیمار تجویز شده و نباید این را در رابطه با هرگونه چاقی بسط داد.
* كارشناس تغذیه و رژیم درمانی

منبع : روزنامه شرق