نقش زنان در سلامت تغذیهٔ خانوار

یکی از معیارهای اصلی برای بهبود وضعیت زنان، آموزش می‌باشد. رسیدن دختران به آموزش‌های اساسی راه مطمئنی است که به دختران نیروی بیشتری داده و آنها را قادر می‌سازد که انتخاب‌های صحیحی داشته باشند.
این خواسته یک رؤیا نیست. زنان باید برای یک زندگی سالم و شاد فرصتی داشته باشند. یک زن تحصیل‌کرده مهارت، اطلاعات و اعتماد به نفس بیشتری دارد تا مادر خوبی شود، کار کند و از امکانات بیشتری استفاده کند.
یک زن باسواد مایل است دیرتر ازدواج کرده و کودکان کمتری داشته باشد.
نقش سواد زنان در بهبود سلامتی و وضعیت تغذیهٔ خود و خانوادهٔ آنها به خوبی روشن شده است. همزمان با آموزش زنان، در سطح دنیا میزان مرگ و میر نوزادان (infant- Mortality- Rate) IMR کاهش یافته و احتمال زنده‌ماندن کودکان افزایش یافته است.
اثرات مثبت آموزش زنان بر روی وضعیت تغذیهٔ خود و کودکان‌شان از طریق نقش آنها در تأمین تغذیه و سلامتی خانواده است.
درواقع، زمانی که مسألهٔ تغذیهٔ کودک مطرح است دانش و آگاهی مادران ممکن است خیلی مهمتر از درآمد باشد. در مطالعه‌ای دیده شد حتی در گروه‌هایی با درآمد اقتصادی پایین، درآمد به تنهایی بروضعیت تغذیه‌ای کودکان تأثیر منفی ندارد.
بلکه آموزش مادران اثرات واضحی بر وضعیت تغذیه‌ای کودکان داشته و یک مادر باسواد نسبت به یک مادر بی‌سواد با درآمد اقتصادی بالا، منابع بهتری را برای سلامتی کودکش به کار می‌برد.
در کشورهای جهان سوم زنان جوان اغلب سه چهارم از بهترین زمان زندگی خودشان را در حاملگی و شیردهی می‌گذرانند. آنها برای ساعت‌های طولانی جهت تهیهٔ غذای خانواده، مراقبت از کودکان و مدیریت خانه، حتی بیشتر از مردان کار می‌کنند.
در مطالعه‌ای در زمینه میزان دریافت غذای کودکان ۵-۲ ساله که مادران‌شان شاغل بودند نشان داده شد که کارکردن خارج از خانه مادران هیچ اثر سوئی روی وضعیت تغذیه‌ای کودکان کم سن ندارد.
در بیشتر کشورهای افریقایی زنان تهیه‌کنندگان غذا بوده و در کشورهای آسیایی قسمت عمده نیروی کار را تشکیل می‌دهند. آنها در صدها روستای دنیا، از جمله نیروهای ارائهٔ خدمات بهداشتی اولیه و مسؤول پیگیری برنامه‌های مراقبت از کودکان در منازل هستند.
اکثریت معلمین و پرستاران را زنان تشکیل می‌دهند. آنها مسؤولیت‌هایی در به‌دنیاآوردن و مراقبت‌کردن از نسل‌های آینده دارند، به کودکان آموزش می‌دهند و دردهای بیماران و سالمندان را شفا می‌دهند. متأسفانه در سطح دنیا توجه کافی به سلامتی و وضعیت اجتماعی، اقتصادی آنها نشده است. آنها هنوز سهمی از فقر، بی‌سوادی و کمبودهای غذایی دارند.
در بین آنها مواد غذایی به شکل نامتناسب توزیع شده است که خود نشانه‌ای از توسعه‌نیافتگی سیاسی ـ اجتماعی ـ اقتصای در جهان سوم است و حالا زمانی است که باید به سلامتی و تغذیهٔ زنان توجه خاص مبذول شود.
دختران نوجوان مادران آینده هستند. زمانی که آنها فاقد اطلاعاتی کافی از معیارهای پیشگیری باشند با خطرات بیشتری مواجه خواهند شد که نتیجهٔ این امر به صورت آسیب دیدگی‌های ثابت و دائمی نه تنها بر روی خانوادهٔ آنها بلکه بر روی کل جامعه، ظاهر خواهد شد. مفهوم رژیم غذایی در دورهٔ نوجوانی در نزد دختران شکل گرفته و معمولاً تا بزرگسالی ادامه می‌یابد. در برنامه‌های مداخله‌ای به منظور ایجاد تغییراتی در الگوهای غذاخوردن، تعیین فاکتورهای خطرزای سلامتی دختران نوجوان مانند رفتارهای غیرسالم غذاخوردن بسیار مهم است.
با توجه به اینکه میزان آگاهی دختران نوجوان به طور مؤثر با سلامتی و تغذیهٔ بهتر کل افراد جامعه مرتبط می‌باشد، از این رو اگر دختران نوجوان مسائل تغذیه‌ای را خوب فهمیده و یاد بگیرند، ممکن است در آینده قادر باشند تا زا منابعی که در اختیار دارند به طور مؤثر استفاده کنند.
طبق گزارشات اخیر، تغذیه یک عامل کلیدی است که با تغییرات جزیی در آن می‌توان از شیوع بسیاری از بیماری‌ها کاست.
در سطح دنیا امروزه توافق عمومی بر این است که هر شخص باید به اندازهٔ کافی در مورد تغذیه آگاهی داشته باشد تا بتواند از توصیه‌های رژیمی ارائه‌شده در سطح بین‌المللی پیروی کند. در این میان آموزش تغذیه به عنوان یکی از اجزای خدمات بهداشتی نیاز به توجهات بیشتری دارد. طرح‌های مؤثر آموزش تغذیه در جامعه، بایستی با درکی از آگاهی و نگرش مردم از تغذیه همراه باشد. هنوز در اکثر نقاط دنیا معلوم نیست مردم تا چه اندازه اطلاعات تغذیه‌ای دارند.
شواهد موجود در بیشتر کشورها نشان می‌دهد که امروزه سبک زندگی تغییر کرده و عملکردهای غیربهداشتی بیشتر شده است.
در امریکا بیش از ۲۵ میلیون نفر مبتلا به استئوپروزیس هستند و بیشتری موارد این بیماری در زنان بعد از دورهٔ یائسگی دیده می‌شود.
دریافت کلسیم در سنین نوجوانی مطمئناً در پیشگیری از اختلالات مربوط به استخوان‌ها در سال‌های آتی مؤثر می‌باشد. با وجود این نشان داده شده است دریافت کلسیم در میان نوجوانان مؤنث به طور قابل توجه کمتر از مقادیر توصیه شده است.
در مطالعه‌ای نشان داده شد در میان دختران نوجوان دریافت کلسیم روزانه از ۷۹۶ تا ۸۳۳ میلی‌گرم بوده است و آنها فقط ۶۸% احتیاجات خود را برای کلسیم دریافت کرده بودند. مصرف شیر به عنوان منبع غذایی غنی از کلسیم در میان دختران نوجوان پایین می‌باشد. در مطالعه‌ای مشاهده شد زنانی که در دوره نوجوانی خود روزانه حداقل یک لیوان شیر خورده بودند، قدشان ۹/۰ سانتی‌متر از آنهایی که شیر مصرف نکرده بودند بلندتر بود.
مصرف شیر ارتباط مستقیم با معیارهای رشد به‌خصوص قد که معیاری از وضعیت تغذیه گذشته فرد است، دارد.
به نظر می‌رسد رفتارهای غیربهداشتی غذاخوردن در میان دختران نوجوان شاید بدین جهت باشد که تعداد بیشتری از آنها به خاطر داشتن اضافه وزن تمایل به رژیم غذایی و لاغرشدن در مقایسه با مردان دارند.
در جهت بهبود عملکرد دختران نوجوان در مسائل تغذیه‌ای، تأثیر مثبت برنامه‌های مداخله‌ای آموزش تغذیه در جهت بهبود رفتارهای غیربهداشتی غذاخوردن نشان داده شده است.
البته به شرطی که آموزش دهنده‌ها،‌ بودجه و زمانی را صرف آموزش دختران در مدارس از مقطع ابتدایی تا دوره‌های متوسطه نمایند.
استراتژی‌های اصلی برای ارتقاء دانش تغذیه در بین دختران نوجوان می‌تواند شامل موارد زیر باشد :
ـ برنامه‌های پیشگیری برای کودکان و دختران نوجوان با تأکید روی مسائل رشد و تغذیه، بعضی از این برنامه‌ها می‌تواند در مورد مسائل دوران بارداری و یا استرس‌هایی مانند بدی تغذیه باشد.
ـ فعالیت‌های بنیادی برای نوجوانان در جامعه از قبیل مراقبت از دختران نوجوان که ممکن است به دلایل مختلف احتیاج به کمک داشته باشند. در کشورهای در حال توسعه بعضی از این برنامه‌ها از طریق اعمال می‌شود.
ـ برنامه‌هایی در سطوح بالا برای رهبران جامعه. این برنامه‌ها می‌تواند علاقهٔ آنها را جهت برآورد نیازهای جوانان افزایش دهد.
ـ راه‌اندازی مراکز خدمات اجتماعی از قبیل برنامه‌های مشاوره برای دختران نوجوان
ـ در زمینه مسائل نوجوانان مانند جهش رشد، تغییرات آندوکرینی، ارتباط بین تغذیه و رشد جوانان، سوء تغذیه در دختران و اثراتش بر روی بارداری لازم است مطالعاتی براساس طرح‌های مداخله‌ای صورت بگیرد.
ـ آموزش مسائل بهداشتی، تغذیه و تنظیم خانواده باید از مراحل اولیهٔ زندگی شروع شده و در خانواده و مدارس با مشارکت والدین ادامه داشته باشد.
ـ دختران را باید از قبل برای مدرسه‌رفتان و آموزش‌دیدن آماده کرد. اگر آنها مراقبت‌های دوران کودکی را به موقع دریافت کرده باشند، نیروی بیشتری داشته و در مدارس حاضر خواهند شد.
ـ مواد آموزشی باید در دسترس دختران قرار گرفته و حتی‌الامکان به زبان محلی تهیه شوند.
ـ خیلی از والدین از اینکه دختران‌شان مسافت زیادی را تا مدرسه بروند نگران هستند. همچنین بسیاری از والدین ترجیح می‌دهند آموزش‌های لازم توسط زنان به دخران آنها داده شود.
بنابراین لازم است تمهیداتی در این زمینه‌ها صورت بگیرد.
ـ در زمینه دریافت مواد غذایی، یکی از طرحهای سلامتی ملای در چارچوب سلامت برای همه تا سال ۲۰۰۰، بایستی برنامه افزایش دریافت کلسیم حداقل در بین ۵۰% نوجوانان در سنین ۲۴-۱۳ سال و مصرف ۳ وعده یا بیشتر از غذاهای غنی از کلسیم باشد.
ـ مشارکت دختران نوجوان در طرحها و برنامه‌هایی که به آنه مربوط می‌شود.

منبع: مجله بهداشت خانواده
نویسنده: پروین پور عبدالهی

منبع : همسر