حرکت پرخطا در دایره بسته

طرح اکران حمایتی ویژه، گروه سینمایی آسمان باز، گروه فیلم های مخاطب خاص... اینها همه عناوینی است که در سال های اخیر برای نمایش فیلم هایی که امکان چندانی برای به دست آوردن سالن سینما و اکران ندارند به کار برده می شود. اما حاصل کار تمامی این اسامی با وجود تفاوت های ظاهری کاملاً یکسان بوده است. ابتدا تعدادی فیلمساز از نبود فضای نمایش فیلم هایشان ابراز نارضایتی می کنند. در پی آن مسوولان سینمایی سراغ یافتن راه حل می روند. بعد وعده و وعیدها آغاز می شود و در نهایت تعدادی فیلم دو سه هفته یی در تعداد اندکی سالن سینما روی پرده می روند و بالاخره پیش از آنکه تماشاگران فرصت دیدن فیلم ها را به دست آورند، اکران آن به پایان می رسد و همچنین پیش از آنکه طرح امتحان پس داده و نواقص خود را برطرف کند اصلاً کنار گذاشته می شود. البته هنوز طرح اکران حمایتی ویژه مراحل پایانی را پشت سرنگذاشته است و در مرحله وعده و وعیدها به سر می برد. از همین رو است که می توان برنامه ریزی ها را برای این طرح به گونه یی انجام داد و با آسیب شناسی آنچه تاکنون اتفاق افتاده طرح اکران حمایتی ویژه را از رسیدن به زمانی که صورت مساله پاک شود، دور کرد.
● نیاز به تنفس فیلم های فرهنگی در کنار مخاطب
امیرحسین علم الهدی که در سال اجرای طرح اکران گروه سینمایی آسمان باز سمت معاون رئیس اداره کل نظارت و ارزشیابی را بر عهده داشت و این روزها به عنوان مسوول تامین و اکران فیلم های خارجی در بنیاد سینمایی فارابی مشغول به کار است، در مورد دلایل به نتیجه نرسیدن طرح گروه سینمایی آسمان باز می گوید؛ «در مورد طرح آسمان باز این انتظار را نداشتیم که طرح در مدت زمان ۶ ماهه و حتی یک ساله به نتیجه برسد. اما آفت مدیریت فرهنگی ما این است که مساله اختصاص دادن زمان به طرح ها مورد پذیرش قرار نمی گیرد. از همین رو بود که طرح گروه سینمایی آسمان باز در مدت زمان نزدیک به پنج شش ماه متوقف شد.»
علم الهدی اکران فیلم های فرهنگی را وظیفه دولت می داند و می گوید؛ «در این سال ها شاهد بوده ایم دولت طرح های متفاوتی را برای اکران فیلم های فرهنگی به کار گرفته است. این مساله وظیفه دولت است که فکری برای اکران این آثار داشته باشد اما هر بار بروز مشکلاتی مانع به نتیجه رسیدن طرح شده است.»
او در مورد دلایل اکران نشدن این فیلم ها و به نتیجه نرسیدن طرحی که بارها امتحان شده است، می گوید؛ «در مورد بسیاری از فیلم ها تهیه کننده آن اصلاً پیگیر نمایش فیلم خود نیست یا پخش کننده ها اقدامی در زمینه فراهم آوردن امکان اکران برای آن فراهم نمی کنند زیرا می دانند معمولاً این آثار در اکران به فروش بالایی دست پیدا نمی کنند.» علم الهدی مسیر به نتیجه رسیدن طرح اکران فیلم های فرهنگی را این چنین تشریح می کند؛ «اکران فرهنگی مدیریت متمرکز می خواهد. باید برنامه یی طولانی مدت برای اجرای این کار طراحی شود و زیر نظر مدیریتی دقیق طرح به مدتی طولانی اجرا شود تا پس از اختصاص دادن زمان کافی به طرح، در مورد موفق بودن یا نبودن آن قضاوت کنیم.»
او معتقد است باید سینماهای نمایش دهنده این آثار تبدیل به پاتوق فرهنگی شود و می گوید؛ «اقداماتی مقطعی هیچ گاه جواب نمی دهد. باید سینماهای نمایش دهنده فیلم های فرهنگی به عنوان یک پاتوق فرهنگی مورد استفاده مخاطبان قرار گیرد. در مورد طرح اکران آسمان باز، ایران۲، فلسطین۲ و فرهنگ۲ به عنوان سینماهای نمایش دهنده این فیلم ها مورد استفاده قرار گرفت و البته توانست در برخی موارد منجر به نتیجه مثبت شود.» او ادامه می دهد؛ «قدمگاه، گیلانه و ماهی ها عاشق می شوند در همین سینماها روی پرده رفتند و اتفاقاً بسیار هم خوب فروختند و از آنها می توان به عنوان نمونه موفق اکران فرهنگی فیلم ها نام برد.» او در مورد فضای سینماهایی که فیلم فرهنگی نمایش می دهند، می گوید؛ «نمی توان انتظار داشت در همان سالن های سینمایی که فیلم های تجاری روی پرده می روند، فیلم های فرهنگی نیز به نمایش درآیند. این سینماها حتی به لحاظ افرادی که در آن مشغول به کار هستند و به طور کلی جو سینما، باید قابلیت پذیرش مخاطب فرهنگی خود را داشته باشد. تنها در این شرایط است که تماشاگران سینماهای نمایش دهنده فیلم های فرهنگی را به عنوان پاتوق پذیرفته و به این شکل مشکل مخاطب این فیلم ها برطرف می شود.» او معتقد است اکران فیلم های فرهنگی برای بالا بردن سطح سلیقه مخاطبان امری ضروری است.
مشکلی که برای اکران برخی فیلم های فرهنگی مشاهده می شود، صادر نشدن مجوز نمایش برای آنها است به گونه یی که در سال ۸۳ در صورتی که از «خواب تلخ» ساخته محسن امیریوسفی به عنوان یکی از فیلم های گروه سینمایی آسمان باز نام برده می شد اما این فیلم هیچ گاه روی پرده نرفت تا این مساله ثابت شود که مشکل ممیزی یکی از دلایل به نمایش در نیامدن فیلم هایی است که عنوان فرهنگی به آن اختصاص پیدا می کند. علم الهدی این مساله را از منظری دیگر بررسی می کند؛ «انتظار نمی رود تمامی فیلم هایی که در طول یک سال ساخته می شوند روی پرده بروند زیرا برخی فیلم ها اصلاً برای اکران تولید نشده اند و باید در قالب CD یا DVD وارد شبکه نمایش خانگی شوند.» او به ارائه آمار در این زمینه پرداخته و می گوید؛ «با یک نگاه کارشناسی در می یابیم، حدود ۳۰ تا ۳۵ فیلم در سال تولید می شوند که قابلیت نمایش در گروه های اکران فرهنگی را دارند، بخش دیگر فیلم هایی هستند که خود به راحتی می توانند امکان اکران را به دست آورند و بالاخره دسته آخر را فیلم هایی تشکیل می دهند که اصلاً لزومی به اکران شدن آنها نیست و می توان آنها را وارد شبکه نمایش خانگی کرد.»
علم الهدی معتقد است در صورتی که فیلم های اکران فرهنگی در سینماهایی مشخص و در مدت زمانی طولانی روی پرده باشند، معضل به نتیجه نرسیدن طرح اکران فیلم های فرهنگی برطرف خواهد شد. او می گوید؛ «سینمای فرهنگی نیاز به تنفس در میان مخاطبان دارد. باید بر اساس برنامه یی طولانی، مدرن و ۵ یا ۱۰ ساله به نتایجی مثبت و ارزشمند دست پیدا کرد.»
● اختصاص سوبسید به سینماداران
اما مجاب کردن سینماداران به اینکه بپذیرند فیلمی در سینمای آنان روی پرده برود و فقط ۵ یا ۶ میلیون تومان بفروشد یکی از مهمترین معضلاتی است که بر سر راه اکران فیلم های فرهنگی مشاهده می شود. صابری، صاحب سینما آفریقا و سخنگوی انجمن سینماداران در مورد چگونگی راضی کردن سینماداران به اکران فیلم های فرهنگی می گوید؛ «همان طور که معمولاً دولت در زمینه تولید فیلم های فرهنگی سرمایه گذاری می کند باید برای اکران آنها نیز برنامه ریزی داشته باشد و بودجه یی را صرف این بخش کند.» او ادامه می دهد؛ «مسوولان معاونت سینمایی می توانند پس از انتخاب سالن سینمای مورد نظر خود و برآوردی از درآمد روزانه این سینما و بودجه لازم برای اداره آن با اختصاص یارانه یی به سینماداران این تضمین را بدهند که اکران فیلم های فرهنگی مشکلی در روند کار سینمای آنان به وجود نمی آورد و به این شکل شرایط اکران را برای این فیلم ها فراهم کنند.» صابری تاکید می کند در صورت تمایل مسوولان دولتی انجمن سینماداران اطلاعاتی را در زمینه هزینه های هر سینما در اختیار آنان خواهد گذاشت. او می گوید؛ «نمی توان انتظار داشت که سینمادار راضی به فروش فقط ۱۰ بلیت در یک روز شود بنابراین با انجام دادن کار کارشناسی و تامین نظر سینماداران می توان فیلم های فرهنگی را هم به راحتی اکران کرد.» صابری ۴ سالن سینما را برای نمایش فیلم های فرهنگی پیشنهاد می دهد؛ «یکی از سینماهای میدان انقلاب، یکی از سالن های سینما عصرجدید به دلیل فضای خاص این سینما، یکی از سالن های سینما ایران در خیابان شریعتی و سالنی از سینما فرهنگ یا جوان می تواند به عنوان سالن های نمایش دهنده فیلم های فرهنگی انتخاب و مورد استفاده قرار بگیرند.»
● لزوم حمایت دولت از اکران فیلم های فرهنگی
اکران نشدن فیلم های فرهنگی به خصوص کارهایی که بدون حمایت دولت ساخته می شوند، موجب خواهد شد تهیه کنندگان این فیلم ها کم کم از این عرصه فاصله بگیرند و به این شکل حیات این سینما مورد تهدید قرار گیرد. جهانگیر کوثری تهیه کننده یی است که سراغ ساخت فیلم های فرهنگی می رود. او در مورد وضعیت اکران این فیلم ها می گوید؛ «امکان عقد قرارداد برای فیلم های فرهنگی واقعاً به سختی فراهم می شود. کمتر سینماداری تمایلی برای نمایش دادن این آثار نشان می دهد و از آنجا که حمایتی هم از سوی دولت در این بخش صورت نمی گیرد، شرایط اکران آنها سخت تر می شود.» کوثری امیدی هم به اجرای طرح اکران حمایتی ویژه ندارد. او می گوید؛ «احساس نمی کنم طرح اکران حمایتی ویژه پاسخگوی اکران فیلم های فرهنگی باشد. هزینه بالایی صرف ساخت این فیلم ها می شود که اکران فقط در چند سالن معدود نمی تواند انتظارات را برآورده کرده و زمینه فروش مناسب را فراهم کند.»
او معتقد است سینمادارانی که می توانند با اکران فیلم های تجاری سود خوبی را به دست آورند راضی به فروش اندک فیلم های فرهنگی نمی شوند و تاکید می کند در این مرحله باید حمایت های دولتی وارد عمل شده و شرایط مناسب نمایش را برای این فیلم ها ایجاد کنند.
● ایجاد فرصت اکران
محمود اربابی، مدیر اداره کل نظارت و ارزشیابی، نبود بودجه کافی را دلیل تاخیر در اجرای طرح اکران حمایتی ویژه عنوان می کند. بودجه ۲۰ میلیارد تومانی که امسال به معاونت امور سینمایی اختصاص یافته است باید مشکلات زیادی را برطرف کند که به نظر می رسد راه اندازی طرح اکران حمایتی ویژه مهمترین آن باشد. مطمئناً سینمای ایران و فیلم های فرهنگی فقط نیازمند یک مسکن نیستند، طرحی که چند ماهی امتحان شده و سپس با چند مصاحبه خبری مسوولش این چنین سرپوش گذاشته شود که موفق نبوده است، جوابگوی نیاز سینما نیست. با توجه به اینکه گرایش های مسوولان معاونت سینمایی بیشتر به سمت فیلم هایی است که دقیقاً در قالب طرح اکران حمایتی ویژه جای می گیرند، به نظر می رسد اتفاقاً باید پایه اکران فیلم های فرهنگی در همین دوره بنا نهاده شود.

سمیه علیپور

منبع : روزنامه اعتماد