پنجشنبه, ۱۳ اردیبهشت, ۱۴۰۳ / 2 May, 2024
مجله ویستا


رنج‌ ۸۰ ساله‌


رنج‌ ۸۰ ساله‌
ایده‌ اولیه‌ لغتنامه‌ آكسفورد در انجمن‌ واژه‌شناسی‌ لندن‌ مطرح‌ شد. ریچارد چنویكس‌ ترنچ‌، هربرت‌ كلریج‌ و فردریك‌ فرنیوال‌، اعضای‌ انجمن‌ از لغتنامه‌های‌ انگلیسی‌ موجود رضایت‌ نداشتند بنابراین‌ در ژوئن‌ ۱۸۵۷، با هدف‌ یافتن‌ لغاتی‌ كه‌ در لغتنامه‌های‌ موجود تعریف‌ نشده‌ بودند، هیاتی‌ تشكیل‌ دادند. اما گزارشی‌ كه‌ ترنچ‌ در نوامبر همان‌ سال‌ ارایه‌ كرد فهرستی‌ از لغات‌ ثبت‌ نشده‌ نبود، بلكه‌ شامل‌ بررسی‌ كمبودها و نواقص لغتنامه‌های‌ انگلیسی‌ می‌شد و موارد زیر را در بر می‌گرفت‌:
۱) در بر نداشتن‌ لغات‌ قدیمی‌ و منسوخ‌
۲) در بر نداشتن‌ لغات‌ هم‌ خانواده‌
۳) از قلم‌ انداختن‌ پیشینه‌ معانی‌ و مفاهیم‌ غیرمتداول‌ واژه‌ها
۴) ناكافی‌ بودن‌ توضیحات‌ و تفاوت‌های‌ واژه‌های‌ مترادف‌
ترنچ‌ نقش‌ مهمی‌ در ماه‌های‌ نخستین‌ این‌ پروژه‌ ایفا كرد اما تعهداتش‌ به‌ كلیسا به‌ این‌ معنی‌ بود كه‌ نمی‌تواند تمام‌ وقت‌ و توجه‌ خود را به‌ این‌ طرح‌ اختصاص‌ دهد. بنابراین‌ از پیگیری‌ ادامه‌ كار صرف‌نظر كرد و هربرت‌ كلریج‌ سرپرستی‌ طرح‌ را برعهده‌ گرفت‌. در ۱۲ مه‌ ۱۸۶۰ كه‌ برنامه‌ كاری‌ كلریج‌ منتشر شد، تحقیقات‌ به‌ جریان‌ افتاد و خانه‌ وی‌ نیز به‌ اولین‌ دفتر سردبیری‌ لغتنامه‌ مبدل‌ گشت‌. كلریج‌ ۵۴ برگه‌دان‌ سفارش‌ داد كه‌ نهایتا به‌ تنظیم‌ ۰۰۰/۱۰۰ فیش‌ انجامید.
در آوریل‌ ۱۸۶۱ اولین‌ نمونه‌ صفحات‌ لغتنامه‌ انتشار یافت‌. اما چندماه‌ بعد كلریج‌ در اثر ابتلا به‌ بیماری‌ سل‌ در سن‌ ۳۱ سالگی‌ درگذشت‌. به‌ همین‌ جهت‌ این‌ مسئولیت‌ به‌ عهده‌ فرینوال‌ افتاد كه‌ هم‌ اشتیاق‌ و هم‌دانش‌ زیادی‌ برای‌ این‌ كار داشت‌ اما فاقد روحیه‌ لازم‌ برای‌ اجرای‌ چنین‌ طرح‌ بلندمدتی‌ بود.
او با انرژی‌ و انگیزه‌یی‌ بالا كار را شروع‌ كرد، دستیاران‌ زیادی‌ به‌ خدمت‌ گرفت‌ و ۲ تن‌ كاغذ سفارش‌ داد. اما پس‌ از گذشت‌ چند سال‌ طرح‌ از طراوت‌ شروع‌ كار فاصله‌ گرفت‌. از آنجایی‌ كه‌ برخی‌ از دستیاران‌ فرینوال‌ درگذشتند، او بتدریج‌ رد همكاران‌ خود را گم‌ كرد و نتوانست‌ به‌ فیش‌های‌ جمع‌آوری‌ شده‌ آنها دسترسی‌ پیدا كند. تمام‌ فیش‌های‌ لغاتی‌ كه‌ با حرف‌ H‌ شروع‌ می‌شدند بعدها در توسكانی‌ در ایتالیا پیدا شدند و باقی‌ هم‌ با فرض‌ اینكه‌ كاغذ باطله‌ هستند، سوزانده‌ شدند.
فرینوال‌ از هنری‌ سویت‌ و هنری‌ نیكول‌ خواست‌ تا جانشین‌ او شوند اما هیچ‌ كدام‌ نپذیرفتند. سرانجام‌ در نشست‌ انجمن‌ در سال‌ ۱۸۷۶، جیمز موری‌ تمایل‌ خود را برای‌ انجام‌ این‌ طرح‌ اعلام‌ كرد.
در همین‌ زمان‌ بود كه‌ انجمن‌ نسبت‌ به‌ انتشار چنین‌ كتاب‌ بزرگ‌ و جامعی‌ اظهار نگرانی‌ كرد. با ناشران‌ زیادی‌ گفت‌وگو كردند، حتی‌ به‌ عنوان‌ نمونه‌ صفحاتی‌ از لغتنامه‌ هم‌ چاپ‌ شد، اما نهایتا هیچ‌ توافقی‌ صورت‌ نگرفت‌. در میان‌ این‌ ناشران‌ نام‌ انتشارات‌ كمبریج‌ و دانشگاه‌ آكسفورد هم‌ به‌ چشم‌ می‌خورد.
عاقبت‌ در سال‌ ۱۸۷۹ و پس‌ از دو سال‌ مذاكره‌، انتشارات‌ دانشگاه‌ آكسفورد پذیرفت‌ علاوه‌ بر چاپ‌ این‌ لغتنامه‌ به‌ جیمز موری‌ (كه‌ در آن‌ زمان‌ رییس‌ انجمن‌ واژه‌شناسی‌ هم‌ بود) حقوقی‌ به‌ عنوان‌ سردبیر و سرپرست‌ طرح‌ پرداخت‌ كند. آنها امیدوار بودند تا ظرف‌ ۱۰ سال‌ آینده‌، این‌ طرح‌ تكمیل‌ شود.
موری‌ فیش‌هایی‌ را كه‌ فرینوال‌ گردآوری‌ كرده‌ بود، پیدا كرد اما آنها را ناكافی‌ دید. او معتقد بود خوانندگان‌ از واژه‌های‌ غیرمتداول‌ و نادر استقبال‌ بیشتری‌ می‌كنند. بنابراین‌ فراخوانی‌ در روزنامه‌ها منتشر كرد و از مردم‌ خواست‌ تمام‌ لغات‌ غیرمتداول‌، قدیمی‌، نادر یا عجیبی‌ كه‌ می‌شناسند را اعلام‌ كنند. بزودی‌ روزانه‌ ۱۰۰۰ برگه‌ به‌ دفتر كار موری‌ ارسال‌ شد و تا سال‌ ۱۸۸۲ تعداد این‌ برگه‌ها به‌ ۰۰۰/۵۰۰/۳ عدد رسید.
در اول‌ فوریه‌ ۱۸۸۴، یعنی‌ ۲۳ سال‌ پس‌ از تلاش‌ كلریج‌، اولین‌ بخش‌ لغتنامه‌ در قالب‌ جزوه‌ منتشر شد. برای‌ موسسه‌ انتشاراتی‌ دانشگاه‌ آكسفورد كاملا واضح‌ و مشخص بود در صورتی‌ كه‌ به‌ اوضاع‌ سروسامان‌ ندهند و تمهیداتی‌ نیندیشند، تكمیل‌ نهایی‌ طرح‌ مدت‌ زمان‌ زیادی‌ طول‌ خواهد كشید. از این‌ رو بودجه‌یی‌ اضافی‌ برای‌ دستیاران‌ و مسئولان‌ طرح‌ تدارك‌ دیدند. در عوض‌ از موری‌ درخواست‌ كردند از دفتر كارش‌ در میل‌ هیل‌ به‌ آكسفورد نقل‌ مكان‌ كند.
در سال‌ ۱۸۸۵ موری‌ به‌ آكسفورد آمد و با هزینه‌ شخصی‌اش‌ دفتری‌ تاسیس‌ كرد. اما او در مقابل‌ درخواست‌ دوم‌ مخالفت‌ كرد، چرا كه‌ اگر نمی‌توانست‌ مطابق‌ برنامه‌ زمان‌بندی‌ شده‌ پیش‌ رود، می‌بایست‌ سرپرست‌ دیگری‌ را استخدام‌ می‌كرد كه‌ همزمان‌ اما بدون‌ نظارت‌ او، این‌ طرح‌ را ادامه‌ دهد. موری‌ می‌خواست‌ پروژه‌ مذكور را به‌ تنهایی‌ و بدون‌ مشاركت‌ دیگران‌ انجام‌ دهد. او تصور می‌كرد با توجه‌ به‌ تجربیاتی‌ كه‌ تاكنون‌ به‌ دست‌ آورده‌ از آن‌ به‌ بعد طرح‌ با سرعت‌ بیشتری‌ پیش‌ خواهد رفت‌. اما اینگونه‌ نشد و سرانجام‌ فیلیپ‌ گل‌ عضو انتشارات‌ آكسفورد وارد این‌ پروژه‌ شد.
هنری‌ برادلی‌ كه‌ به‌ عنوان‌ دستیار موری‌ استخدام‌ شده‌ بود، در سال‌ ۱۸۸۸ در اتاقی‌ در موزه‌ بریتانیا در لندن‌ بطور مستقل‌ به‌ كار پرداخت‌. در ۱۸۹۶ برادلی‌ هم‌ به‌ آكسفورد نقل‌ مكان‌ كرد و در دانشگاه‌ آكسفورد با موری‌ مشغول‌ به‌ كار بر روی‌ لغتنامه‌ شد. اما فیلیپ‌ هر دوی‌ آنها را با هدف‌ تجاری‌ خود كه‌ شامل‌ افزایش‌ هزینه‌ها و سرعت‌ بخشیدن‌ به‌ كار بود به‌ ستوه‌ آورد. تا جایی‌ كه‌ طرح‌ تا سرحد شكست‌ پیش‌ رفت‌. اما انتشار این‌ خبر در مطبوعات‌، حمایت‌ افكار عمومی‌ از موری‌ و برادلی‌ را به‌ همراه‌ داشت‌. پس‌ از آن‌ فیلیپ‌ گل‌ اخراج‌ شد و دانشگاه‌ هم‌ در سیاست‌ها و خط‌ مشی‌ خود تا اندازه‌یی‌ تجدیدنظر كرد. با این‌ حال‌ موری‌ و برادلی‌ هیچ‌ كدام‌ نتوانستند شاهد پایان‌ كار لغتنامه‌ باشند. موری‌ كه‌ مسئول‌ گردآوری‌ حروف‌ O-P, H-K, A-Dو T بود، در سال‌ ۱۹۱۵ از دنیا رفت‌. برادلی‌ نیز در زمان‌ مرگش‌ در سال‌ ۱۹۲۳، حروف ‌St, S-Sh, L-M,E-G و W-We را به‌ انجام‌ رسانده‌ بود.
از آن‌ زمان‌ دو نفر از دستیاران‌ مسئولیت‌ این‌ پروژه‌ را برعهده‌ گرفتند و بنابراین‌ ادامه‌ طرح‌ با مشكل‌ چندانی‌ روبرو نشد. ویلیام‌ كریج‌ كه‌ از سال‌ ۱۹۲۵ در شیكاگو در ایالت‌ ایلی‌ نویز امریكا به‌ عنوان‌ استاد دانشگاه‌ پذیرفته‌ شده‌ بود، مسئول‌ تالیف‌ و تنظیم‌ حروف‌ Wo-Wy, U-V, Si-Sq, Q-R,N شد. سی‌.تی‌.اونیون‌ هم‌ كه‌ در سال‌ ۱۹۱۴ به‌ گروه‌ تدوین‌كنندگان‌ لغتنامه‌ پیوسته‌ بود، مسئولیت‌ گردآوری‌ حروف‌ باقیمانده‌ یعنی‌ Wh-Wo,Su-Szو X-Zرا عهده‌دار شد.
● چاپ‌ اول‌
ابتدا قرار بود لغتنامه‌ در ۱۰ جلد منتشر شود اما با پیشروی‌ پروژه‌ مشخص شد جلدهای‌ آخر از آنچه‌ انتظار می‌رود حجیم‌تر خواهند بود. بنابراین‌ جلدهای‌ نهم‌ و دهم‌، هركدام‌ در دو مجلد به‌ چاپ‌ رسیدند. از آنجایی‌ كه‌ از شروع‌ كار چند دهه‌ می‌گذشت‌ و بی‌شك‌ در طی‌ آن‌ دوران‌، زبان‌ انگلیسی‌ به‌ تغییرات‌ وگسترش‌ خود ادامه‌ داده‌ بود، جلدهای‌ نخست‌ لغتنامه‌ بطور قابل‌ ملاحظه‌یی‌ قدیمی‌ شده‌ بودند و نیاز به‌ تجدیدنظر داشتند. بنابراین‌ تیم‌ تدوین‌ كننده‌ لغتنامه‌، یك‌ ضمیمه‌ به‌ آن‌ اضافه‌ كرد كه‌ شامل‌ فهرستی‌ از لغات‌ مفاهیمی‌ بود كه‌ از زمان‌ چاپ‌ اولین‌ صفحات‌، تغییر یافته‌ یا وارد زبان‌ شده‌ بودند. این‌ كار باعث‌ شد فرصتی‌ برای‌ تصحیح‌ اشتباهات‌ و از قلم‌ افتادگی‌ها ایجاد شود. این‌ ضمیمه‌ بار دیگر توسط‌ دو نفر از سرپرستان‌ طرح‌ بازبینی‌ شد. كریج‌ كه‌ در آن‌ زمان‌ در امریكا اقامت‌ داشت‌، بیشتر تحقیقات‌ خود را بر روی‌ كاربرد انگلیسی‌ امریكایی‌ واژگان‌ انجام‌ داد، او همچنین‌ حروف‌ L-R و U-Z ‌ را ویرایش‌ كرد. این‌ در حالی‌ بود كه‌ اونیون‌ حروف‌ A-K و S-T‌ را تصحیح‌ كرد و این‌ كار ۵ سال‌ دیگر به‌ طول‌ انجامید.سرانجام‌ در سال‌ ۱۹۳۳ تمام‌ لغتنامه‌ مجددا چاپ‌ شد و این‌ بار برای‌ نخستین‌بار با عنوان‌ «لغتنامه‌ آكسفورد» انتشار یافت‌. این‌ لغتنامه‌ در ۱۲ جلد به‌ چاپ‌ رسید و ضمیمه‌ آن‌ عنوان‌ جلد سیزدهم‌ را به‌ خود اختصاص‌ داد.
منبع : روزنامه اعتماد