پنجشنبه, ۱۳ اردیبهشت, ۱۴۰۳ / 2 May, 2024
مجله ویستا
چگونه مواظب دل خود باشیم؟
به نام خدایی که «مقلّب القلوب» است. دلها را زیر و رو و دگرگون میسازد، با این گونه تحولّات درونی، زندگی بیرونی هم دگرگون میشود، خدایی که در دل عارفان صاحبدل جای دارد و از رهگذر چنین دلهای پاک، میتوان «سلوک معنوی» داشت و راهی به سوی خدا یافت و «خدایی» گشت و «الهی» زیست.
● «قلب»، رهبر وجود
آن چه با عنوان قلب و دل، در قلمرو معارف دینی و آموزههای عرفانی و اخلاقی مطرح است، با آن «دل» که خاستگاه هوسهای شیطانی و تمایلات نفسانی است، متفاوت است.
این، راه به ملکوت میگشاید، آن به بیراهه نفسانیّات میکشاند.
این، مدبّر و مدیر وجود است، آن مدار وسوسههای دون.
در روایات، برای «قلب»، نقشی هدایتگر و کنترل کننده و پیشوا معرفی شده است. پیامبر اکرم ـ صلیاللّهعلیهوآله ـ فرموده است: «القلب ملک و له جنود، فاذا صلح الملک صلحت جنوده و اذا فسد الملک فسدت جنوده»،۱ قلب همچون پادشاهی است که لشکریانی دارد. اگر پادشاه صالح باشد، سربازانش هم صالح میشوند و هرگاه فرمانروا خراب باشد، سپاهیان او نیز فاسد و خراب میشوند.
این، یعنی همان نقش رهبری، هدایتگری، خطدهی، سامانبخشی و مدیریت در حالات و رفتار و خصلتهای انسان، که در اختیار دل است.
به همان نحو که «رهبری» در جامعه و انسانها از حساسیت و اثرگذاری برخوردار است، قلب انسان نیز (نه آن عضو صنوبری شکل درون قفسه سینه) حسّاس و کارساز و نقش پرداز است. پس میسزد که در مراقبت از آن و کنترل حالاتش و ورودیها و خروجیهایش و اثرگذاری و اثرپذیریهایش دقت شود.
گاهی کسی از «قلب سلیم» برخوردار است و دیگری از «قلب مریض». آیا بیمار دلان با صاحبان دلهای صاف و زلال و مهذّب یکسانند؟
گاهی قلبی مهر و موم شده و بسته و ختم شده است (ختم اللّه علی قلوبهم...)۲ و گاهی دل، باز و گشوده است و شرح صدر وجود دارد. آیا این دو گونه قلب، دو گونه رفتار و زندگی پدید نمیآوردند؟
● «قلب»، چهار راه گرایشها
آن چه در دل میگذرد، بر زبان هم جاری میشود، در عمل هم انگیزه میآفریند، هدفساز هم هست و جهت را نیز تعیین میکند.
پس باید دید که دل، کجایی است، چگونه است و به کدام پایگاه وابسته است؟
درست است که با یک «دل» نمیتوان دو «دلبر» داشت و درست گفتهاند که: «ای یک دله صد دله، دل یک دله کن...».
امّا مهم آن است که آن دلدار و دلبر، ارزنده و قیمتی و لایق «دل دادگی» باشد، وگرنه دل هر جایی هر روز بر شاخهای مینشیند و صاحب دل را آواره و هرجایی میکند.
از قرآن کریم الهام بگیریم که فرموده است:
«ما جَعَلَ اللّه لِرجلٍ مِنْ قلبینِ فی جَوفِه».۳
خداوند در درون هیچکس، دو قلب قرار نداده است.
البته این روشن است که هیچ کس دو قلب ندارد، لیکن رهنمود قرآن، به آن دلی است که کانون عشقها، گرایشها، عواطف و احساسات، باورها، محبّتها و گرایشهاست و باید تکلیف آن را روشن ساخت و هشیار ساخت و هشیار بود که آیا جایگاه خداست، یا پایگاه شیطان؟
بر سر چند راهههای محبوب گزینی و دل سپاری و مهر ورزی. باید «تعیین راه» و «تعیین جهت» کرد، تا دل، سرگردان نماند و طعمه غارتگران نشود.
● مراقبت از دل
اگر بزرگان عرفان و اخلاق، «دربانی دل» را رمز و راز رسیدن به کمالات دانستهاند و در پاسخ به این سوءال که از کجا به این مقامات رسیدهاید؟ گفتهاند: دربان دلمان بودیم (کنتُ بوّاباًعلی قلبی)، این نکته، گویای ضرورت نظارت بر ورودیهای دل است و این که با قلب خودمان چه میکنیم و چه کنترلی بر آن داریم و به که میسپاریم و به چه میفروشیم؟
گفتهاند که: «القلب حرم الله...»، دل حریم الهی است و در این حرم مقدّس، جز خدا را راه نده.
این دل، سرای توست، نه بیگانه
در راه دل نشسته و در بانم
حاشا که جز تو ره به دلم یابد
جانم فدایت، ای همه جانانم۴
در کلام حضرت رسول چنین آمده است:
«ان اللّه تعالی فی الأرض أوانی، الا وهی القُلوب...»۵
خداوند را در روی زمین ظرفهایی است، آگاه باشید که آن ظرفهای الهی، قلبهاست، پس بهترین این ظرفها نزد خدا، دلی است که نسبت به برادران نازکتر و از گناهان پاکتر و در راه خدا استوارتر باشد.
عرش رحمانی که میگویند، آن نام دل است
بر در دل حلقه زن، کام دل از دل حاصل است
در ظرف دل چه باید ریخت و آن را از چه باید آکند؟
بالاخره این «جام دل»، تهی نمیماند. اگر از عشق به خوبیها و خوبان پر نکنی، از علاقههای بدلی و محبوبهای عوضی و معشوقهای بیارزش پر میشود و آن گاه، خالی کردن این خانه که به اجاره یا مالکیّت یک «بیگانه» در آمده است، بسیار دشوار است! از اول باید مواظبت کرد که یک «نامطلوب» وارد آن نشود و آن جا خانه و بیتوته نکند.
اگر بتوانیم «مرغ دل» را بر شاخه «حبّ خدا» بنشانیم و اگر گرفتارش میکنیم، گرفتار عشق خوبان و پاکانش کنیم، یقیناً ما را به بیراهه نمیکشد و پشیمانی به بار نمیآورد. صبری اصفهانی میگوید:
گر طیر دل بر سر کوی تو، معذورش دار
چه کند؟ قاعده مرغ گرفتار این است۶
اگر بتوانیم در دل، «چراغ معرفت» برافرازیم.
نه...اصلاً اگر بتوانیم دل را چراغ معرفت سازیم و با نورانیت دل، راه زندگی را طی کنیم، تا قیامت، مسیر ما را روشن میسازد. این کلام حضرت باقرالعلوم ـ علیهالسلام ـ است، که در ترسیم دلها و حالات آن ،از جمله به «دل موءمن» اشاره میکند که همیشه باز، روشن و روشنگر است تا روز قیامت: «و قلب مفتوح فیه مصباح یزهر و لا یطفأ نوره الی یوم القیامهِٔ و هو قلب الموءمن».۷
در قلمرو دل، گامهای دیگری خواهیم زد.
باشد که همراهی شما با این گامها، به «مقصد» نزدیکترمان کند.
منابع
۱.میزان الحکمه، حدیث ۱۶۹۱۱.
۲.بقره (۲) آیه ۷.
۳.احزاب (۳۳) آیه ۴.
۴.برگ و بار، ص ۱۹.
۵.میزانالحکمه، ج ۵، ص ۲۱۷.
۶.گلزار ادب، ص ۲۸۲.
۷.معانی الأخبار،ص ۳۹۵،ح ۵۰.
۱.میزان الحکمه، حدیث ۱۶۹۱۱.
۲.بقره (۲) آیه ۷.
۳.احزاب (۳۳) آیه ۴.
۴.برگ و بار، ص ۱۹.
۵.میزانالحکمه، ج ۵، ص ۲۱۷.
۶.گلزار ادب، ص ۲۸۲.
۷.معانی الأخبار،ص ۳۹۵،ح ۵۰.
منبع : نورپرتال
نمایندگی زیمنس ایران فروش PLC S71200/300/400/1500 | درایو …
دریافت خدمات پرستاری در منزل
pameranian.com
پیچ و مهره پارس سهند
خرید بلیط هواپیما
ایران اسرائیل آمریکا روز معلم رهبر انقلاب معلمان مجلس شورای اسلامی بابک زنجانی مجلس خلیج فارس دولت دولت سیزدهم
تهران فضای مجازی هواشناسی شهرداری تهران سیل پلیس قوه قضاییه آموزش و پرورش بارش باران سلامت سازمان هواشناسی دستگیری
خودرو قیمت خودرو بازار خودرو قیمت دلار دلار قیمت طلا سایپا ایران خودرو بانک مرکزی کارگران تورم حقوق بازنشستگان
مسعود اسکویی تلویزیون رضا عطاران سریال سینمای ایران سینما دفاع مقدس تئاتر فیلم
دانشگاه علوم پزشکی مکزیک
رژیم صهیونیستی غزه جنگ غزه فلسطین چین روسیه حماس نوار غزه ترکیه عربستان اوکراین نتانیاهو
پرسپولیس فوتبال استقلال سپاهان تراکتور باشگاه استقلال لیگ برتر ایران رئال مادرید بایرن مونیخ لیگ قهرمانان اروپا لیگ برتر باشگاه پرسپولیس
هوش مصنوعی اینستاگرام همراه اول شبکه های اجتماعی اپل ناسا وزیر ارتباطات تبلیغات گوگل پهپاد
کبد چرب کاهش وزن دیابت قهوه فشار خون داروخانه