ارتودنسی پیشگیری

وظیفه دندان‌ها عبارت است از جویدن، تأمین زیبائی، تکلم و وظیفه دندان‌های شیری علاوه بر موارد مذکور، راهنمای رویش دندان‌های دائمی کودک می‌باشد. بنابراین جهت برآورده شدن اهداف فوق، حفظ سلامت دندان‌ها ضروری است.
از عواملی که این سلامتی را مختل می‌کند، می‌توان به پوسیدگی‌های دندانی، از دست دادن زودرس دندان، کشیدن دندان شیری یا دائمی، دندان فک جوش و ضربه‌های دندانی، اشاره کرد.
وظیفه دندانپزشک کودکان، پیشگیری یا کنترل شرایط فوق است. از دست دادن هر دندان شیری به‌عنوان یک واحد، می‌تواند سبب نامرتب شدن و تغییر رابطه صحیح دندان‌های دائمی گردد. در این مورد، از دست رفتن بعضی دندان‌ها مهم‌تر است مثلاً از دست رفتن زودرس دندان‌های کرسی شیری، مشکلات بیشتری نسبت به از دست رفتن دندان‌های قدامی شیری به‌صورت زودرس در کودکان ایجاد می‌کند.
علت این امر این است که معمولاً دندان‌های آسیای شیری (دندان‌های کرسی) وقتی به‌صورت زودرس از دست می‌روند که اولین دندان آسیای دائمی یعنی دندان ششم در دهان رویش یافته است و از آنجائیکه دندان‌ها همیشه تمایل دارند که به سمت فضای آزاد در قدام خود حرکت کنند از دست رفتن زودرس دندان آسیای شیری باعث می‌شود که دندان ششم به سمت فضای ناشی از کشیدن دندان آسیای شیری حرکت کند و فضا را ببندد لذا فضای لازم برای رویش دندان جانشین شوندن آسیای شیری وجود نخواهد داشت و منجر به بروز مشکلات، در بیرون آمدن دندان جانشین شونده (دندان دائمی شماره ۴ یا ۵) و کمبود فضا در فک و مشکلات پیچیده ارتودنسی در آینده خواهد شد.
جهت پیشگیری از این مشکلات، باید فضای دندان مزبور را حفظ کرد. این امر توسط کاربرد ”فضا نگهدارنده“ امکان‌پذیر خواهد بود.
فضانگهدارنده‌ها، دو نوع ثابت و متحرک هستند که بنابر صلاحدید دندانپزشک کودکان برحسب نیاز کودک به‌کار برده می‌شوند. در برخی موارد می‌توان فضای بی‌دندانی را به‌وسیله دندان جایگزین نمود که در عین‌حال تأمین عمل جویدن یا زیبائی کودک را نیز به‌عهده خواهد داشت.
از آنجائی‌که عدم کاربرد فضانگهدارنده، باعث خواهد شد که دندان‌های مجاور به طرف فضای بی‌دندانی (فضای ناشی از کشیدن یا از دست رفتن زودرس دندان شیری) حرکت کرده، سبب اختلال در رابطه صحیح دندان‌ها و کاهش فضا برای رویش دندان دائمی جانشین و در نتیجه بر هم خوردن نظم سیستم دندان‌های دائمی خواهد شد. کاربرد فضانگهدارنده‌ها بسیار مهم است. در چنین وضعیتی باید در سنین پائین‌تر از دستگاه‌های خاصی که جهت ایجاد و بازسازی فضا به‌کار می‌رود، استفاده نمود.
بنابراین با کاربرد به موقع فضانگهدارنده می‌توان موقعیت دندان‌های مجاور و کل سیستم را ثابت نگهداشت و حتی کودکانی که پتانسیل مشکلات ارتودنسی را دارند، از تشدید آن پیشگیری نمود. برخی عادات دهانی نیز می‌تواند در دراز مدت سبب ایجاد ناهنجاری‌های دندانی ـ فکی گردد. از آن جمله می‌توان به مواردی چون مکیدن انگشت یا انگشتان، جویدن و قراردادن اشیاء خارجی بین دندان‌ها، قراردادن زبان به‌صورت نامتعارف در پشت دندان‌ها، دندان قروچه، تنفس دهانی و جویدن گونه یا زبان اشاره کرد.
در طی چنین عاداتی، نیروی نامتعارف سبب برهم خوردن نظم سیستم دندانی ـ فکی می‌شود و در صورت ادامه آن، نیاز به درمان‌های پیچیده ارتودنسی خواهد بود. بنابراین لازم است پس از مشاوره با دندانپزشک کودکان در جهت درمان و پیشگیری از تشدید آن اقدام کرد.
دکتر میترا صابرپور
جراح و دندانپزشک کودکان

منبع : ماهنامه کودک