کاهش عقود مبادله ای بانک های خصوصی

شبکه بانک های ایران در طول سال های اخیر حدود ۵۷ تا ۶۵ درصد از تسهیلات خود را در قالب عقود مبادله ای به متقاضیان پرداخت کرده اند.
این در حالی است که کل تسهیلات پرداخت شده توسط بانک های خصوصی طی سه سال گذشته، از نظر نوع عقود استفاده شده نوسانات شدیدی را نشان می دهد به گونه ای که حجم تسهیلات بانک های خصوصی که بر مبنای عقود مبادله ای پرداخت شده است از حدود ۵۴/۷۴ درصد در پایان سال ۸۴ به ۸۳/۲۴درصد در پایان دی ماه ۸۶ کاهش پیدا کرده است.
این آمار که از سوی دایره پولی اداره بررسی ها و سیاست های اقتصادی بانک مرکزی منتشر شده چنین نشان می دهد که در پایان دی ماه ۱۳۸۶، مجموعه بانک های فعال در کشور در مجموع معادل ۱۵ هزار و ۵۲/۴۱۱میلیارد تومان تسهیلات پرداخت کرده اند که از این میزان، ۸۸ هزار و ۲۳/۵۴۲ میلیارد تومان براساس عقود مبادله ای و ۴۰هزار و ۲۸/۳۹۲ میلیارد تومان در قالب عقود مشارکتی پرداخت شده است، ضمن این که کل تسهیلات قرض الحسنه پرداخت شده توسط سیستم بانکی نیز معادل چهار هزار و ۱۸/۸۲۳ میلیارد تومان بوده است. به این ترتیب از مجموع تسهیلات پرداختی بانک ها طی ۱۰ ماهه سال گذشته، ۸۷/۵۸ درصد آن در قالب عقود مبادله ای، ۸۵/۲۶ درصد در چارچوب عقود مشارکتی و ۲۱/۳ درصد آن به شکل قرض الحسنه پرداخت شده است. ۰۷/۱۱ درصد باقیمانده این تسهیلات نیز تحت عنوان سایر موارد درج شده است که شامل خرید دین، اموال معاملات و مطالبات معوقه و سررسید گذشته است. از سوی دیگر، ۲۲هزار و ۲۵/۴۴۱ میلیارد تومان از کل تسهیلات پرداختی بانک های کشور در ۱۰ ماهه ۸۶ توسط بانک های خصوصی پرداخت شده اند که حدود ۹۲/۱۴ درصد ازکل تسهیلات پرداختی بانک ها را در بر می گیرد. در این آمار، از مجموع رقم ذکر شده فوق، حدود ۱۴هزار و ۶۶/۵۲۰میلیارد تومان آن (۷/۶۴درصد) براساس عقود مشارکتی، پنج هزار و ۴۳/۵۷۱ میلیارد تومان (۸۳/۲۴درصد) مطابق عقود مبادله ای، ۵۸/۸۷ میلیارد تومان
(۳۹/۰درصد) تسهیلات قرض الحسنه و مابقی آن مربوط به سایر موارد می شود.
جداول اداره بررسی و سیاست های اقتصادی بانک مرکزی همچنین نشان می دهد که در پایان سال ۱۳۸۵، کل شبکه بانکی ایران در مجموع ۱۱۷هزار و ۲۵/۹۷۲ میلیارد تومان تسهیلات پرداخت کرده اند که ۷۱ هزار و ۵۴/۹۷۰ میلیارد تومان آن در قالب عقود مبادله ای بوده که حدود ۶۱درصد کل تسهیلات را شامل می شود. تسهیلات پرداختی براساس عقود مشارکتی بانک ها نیز در این مدت معادل ۲۹ هزار و ۸۳/۹۹۳ میلیارد تومان بوده که ۹۱/۲۳ درصد تسهیلات را دربرمی گیرد. در این آمار، چهار هزار و ۹/۷۸ میلیارد تومان از تسهیلات پرداختی بانک های کشور به شکل وام های قرض الحسنه بوده که به طور نسبی ۴۶/۳ درصد از کل تسهیلات پرداختی بوده است.
در همین مدت یعنی در پایان اسفندماه ۱۳۸۵، شبکه بانک های خصوصی کشور ۱۶ هزار و ۶۱/۳۹۴ میلیارد تومان تسهیلات پرداخت کرده اند که ۹/۱۳ درصد از کل تسهیلات پرداختی شبکه بانکی را شامل می شود.
اما نکته جالب در این میان آن است که از کل تسهیلات پرداختی بانک های خصوصی در پایان سال ۸۵، حدود هشت هزار و ۴۴/۲۳۷ میلیارد تومان آن در چارچوب عقود مشارکتی پرداخت شده است که معادل ۲۵/۵۰ درصد تسهیلات بانک های خصوصی بوده و در مقابل، شش هزار و ۶۹/۸۷۵ میلیارد تومان از تسهیلات این بانک ها مطابق عقود مبادله ای پرداخت شده که بیانگر نسبت ۹۴/۴۱ درصدی عقود مبادله ای این بانک ها به کل تسهیلات پرداختی آن ها بوده است، ضمن آن که تسهیلات قرض الحسنه نیز با رقمی معادل ۸۳/۵۸ میلیارد تومان، حدود ۳۶/۰ درصد از کل تسهیلات پرداختی را به خود اختصاص داده اند.
آمار بانک مرکزی در خصوص میزان تسهیلات پرداختی بانک ها در پایان سال ۸۴ نیز نشان می دهد که کل شبکه بانکی جمعا ۸۳ هزار و ۱۷/۲۸۳ میلیارد تومان وام پرداخت کرده اند که ۱۰ هزار و ۶۳/۴۰۸ میلیارد تومان آن (یعنی حدود ۵/۱۲ درصد کل تسهیلات بانک ها) توسط بانک های خصوصی پرداخت شده است. ارقام این جداول حاکیست در حالی که کل تسهیلات پرداختی شبکه بانکی که براساس عقود مشارکتی پرداخت شده است به رقمی معادل
۱۷ هزار و ۵۲/۹۱۴ میلیارد تومان (۵۱/۲۱ درصد) رسیده است، تسهیلات پرداختی بانک های خصوصی طبق عقود مشارکتی رقمی معادل دو هزار و ۶۲/۲۰۱ میلیارد تومان بوده که ۱۵/۲۱ درصد کل تسهیلات بوده است.
همچنین تسهیلات پرداختی شبکه بانکی براساس عقود مبادله ای در پایان سال ۸۴ نیز معادل ۵۴ هزار و ۳۶/۲۱۴ میلیارد تومان بوده که ۱/۶۵ درصد از کل تسهیلات را دربرمی گیرد در حالی که در همین مدت بانک های خصوصی حدود هفت هزار و ۷۸/۷۵۸ میلیارد تومان از تسهیلات خود در قالب عقود مبادله ای پرداخت کرده اند که ۵۴/۷۴ درصد از کل تسهیلات بوده است.
به این ترتیب در طول سه سال گذشته که موضوع کاهش نرخ سود تسهیلات بانکی مطرح و اجرا شده است، کل تسهیلاتی که براساس عقود مبادله ای توسط شبکه بانکی پرداخت شده است حداکثر از ۱/۶۵ درصد به ۸۷/۵۸ درصد کاهش پیدا کرده است در حالی که تسهیلات پرداختی بانک های خصوصی که در قالب عقود مبادله ای بوده است از ۵۴/۷۴ درصد مجموع تسهیلات به ۸۳/۲۴ درصد کل تسهیلات در پایان ۱۰ ماهه ۸۶ کاهش پیدا کرده است.
و این روند نشانگر آن است که شبکه بانک های خصوصی در مواجهه با چالش کاهش دستوری نرخ سود تسهیلات واکنشی به مراتب شدیدتر و بارزتر از خود نشان داده اند در حالی که بانک های دولتی به دلیل محدودیت بسیار در تصمیم گیری ها نتوانسته اند تغییرات چندانی را در نوع تسهیلات پرداختی خودشان به وجود آورند.

منبع : پایگاه اطلاع رسانی بانک و بیمه