به دندانپزشک اعتماد دارم اما دندانم را دستش نمی‌دهم!

هنوز در جامعه ما بسیارند کسانی که با عنوان‌های مختلف دندانپزشک تجربی، کمک دندانپزشک تجربی، دندانساز و غیره به فعالیت در حرفه دندانپزشکی اشتغال دارند.
متاسفانه عدم آگاهی این افراد از یک‌سو و همچنین سودجویی آنها از سوی دیگر، همواره افراد را در معرض از دست دادن دندان‌ها قرار می‌دهد؛ به‌طوری‌که به نظر می‌رسد در مناطقی که این گروه فعالیت دارند شیوع بی‌دندانی بیشتر باشد!
همچنین در بین دندانپزشکان با تحصیلات دانشگاهی کسانی وجود دارند که با اطلاعات کم و ناقص در اموری که توانایی کافی بر آن ندارند، دخالت کرده و در نهایت منجر به شکست درمان می‌شوند و با ایجاد مشکلات ایجاد شده توسط درمانگر، باعث از دست رفتن دندان‌ها و بی‌اعتمادی بیماران می‌شوند که این می‌تواند زمینه را برای بروز بی‌دندانی فراهم کند.
بی‌دندانی می‌تواند منعکس کننده توانایی و دسترسی مردم به مراقبت‌های بهداشتی دهان و دندان باشد. در یک جامعه افراد با طبقات مختلف از نظر بضاعت مالی، سواد و تحصیلات، سن، نژاد و سایر عوامل قرار دارند. هر یک از این عوامل می‌تواند روی بی‌دندانی موثر باشد.
عوامل دیگری همچون نداشتن اطلاعات علمی کافی از مراحل درمان، عدم دقت و بی‌توجهی به مراحل کاری و نداشتن تکنولوژی مورد نیاز می‌تواند آثار سویی را در اعمال صحبت‌کردن، غذا‌خوردن، زیبایی و روحی و روانی و اجتماعی برای بیمار به‌ بار آورد و در گسترش یک عدم اعتماد عمومی در بین افراد، به درمان‌های دندانپزشکی بسیار موثر باشد، لذا لازم است که درمانگر به کلیه مراحل ساخت و تهیه پروتز احاطه علمی داشته باشد.نکته قابل‌توجه دیگر اینکه آگاهی کامل از بیماری‌ها و راه‌های انتقال آنها، نحوه شیوع، بیماری‌زایی و عواقب بیماری‌های مسری و بسیار خطرناک مساله‌ای است که نیاز به تحصیلات دانشگاهی دارد و نمی‌توان از افرادی که به‌عنوان دندانساز تجربی، جهت درمان بیماران بدون دندان اقدام به ساخت دندان مصنوعی می‌کنند، انتظار داشت که تدبیرهای لازم را جهت جلوگیری از شیوع این بیماری‌ها به‌کار گیرند و سهمی در پیشگیری از این بیماری‌ها داشته باشند.
● نتایج یک تحقیق
باوجود حضور دندانپزشکان در اکثر نقاط کشور و مخصوصا مناطق شهری، هنوز هم درصد بالایی از افراد برای رفع مشکلات دهان و دندان به دندانپزشک مراجعه نمی‌کنند. حتی در مورد برخی از درمان‌ها و برخی از مناطق، این نسبت به نفع کمک‌دندانپزشکان تجربی تقسیم می‌شود.
از جمله این درمان‌ها ساخت پروتز دندانی (دست دندان) است. دکتر جواد مهدویان، نفیسه اسدزاده و علی ید شوقی، در تحقیقی با عنوان بررسی انگیزه افراد بی‌دندان از مراجعه به دندانسازان تجربی جهت گذاشتن پروتز کامل، ۴۵۰ بیمار بی‌دندان که در مشهد به دندانساز تجربی مراجعه کرده‌اند را مورد پرسش قرار داده‌اند.
با توجه به اینکه مشهد یکی از کلانشهرهای کشور است که دارای فرهنگ به نسبت بالای شهرنشینی و تراکم بالاتر مطب‌ها و کلینیک‌های دندانپزشکی نسبت به بسیاری از مناطق ایران است، نتایج این تحقیق را می‌توان در مورد بسیاری از شهرهای کشور تعمیم داد یا آن را به‌عنوان یک حداقل در نظر گرفت.بررسی پرسش‌نامه‌های افراد شرکت‌کننده در این تحقیق نشان می‌دهد بیماران به دندانپزشکان، در مقایسه با دندانسازان تجربی، اعتماد بیشتری برای کشیدن دندان خود و یا هرگونه عمل جراحی در ناحیه دهان و دندان دارند.
اما جالب اینکه در مورد رضایت بیماران از دندان‌های مصنوعی، اختلافی میان حاصل کار یک دندانپزشک و یک دندانساز مشاهده نمی‌شود. البته این مساله می‌تواند ناشی از این باشد که بیمار خود را در کوتاه‌مدت با مشکلات دندان مصنوعی سازگار می‌کند و درد ناشی از زخم‌های آن را تحمل می‌کند.
اما بررسی‌های این پژوهش نشان می‌دهد بیش از ۷۵ درصد بیماران برای گذاشتن دندان مصنوعی به دندانسازان تجربی مراجعه می‌کنند.
● چرا مردم به دندانسازان تجربی مراجعه می‌کنند؟
۱) باورهای غلط
بسیاری از مردم اعتقاد دارند که دندانسازان تجربی چون دارای سابقه کار چندین ساله در این زمینه هستند، در نتیجه کار بهتری به بیماران خود ارائه می‌کنند. دندانی که توسط یک دندانساز تجربی ساخته می‌شود معمولا زدگی ندارد و بدون آنکه در لثه ایجاد زخم، قرمزی یا آزردگی کند، بیمار آن را بسیار راحت در دهان می‌گذارد؛ در صورتی که حاصل کار دندانپزشکان، مخصوصا در روزهای اول پس از تحویل پروتز، ممکن است بیمار را آزرده کند. کسب رضایت بیماران توسط دندانساز البته فرمول ساده‌ای دارد و آن کوتاه‌کردن لبه‌های پروتز است. در حالی که دندانپزشکان با چند سری قالب‌گیری تلاش می‌کنند تا لبه‌های پروتز بیشترین تطابق را با عمق لثه بیمار داشته باشد، می‌توان لبه‌های لثه را به صورتی کوتاه کرد که هنگام فانکشن عضلات دهان و صورت هیچ‌گونه فشاری را تحمل نکنند و در نتیجه زخمی ایجاد نشود.
۲) پایین‌بودن سطح فرهنگی
لزوم مراجعه به فردی که در زمینه درمان‌های دندانپزشکی دارای تحصیلات آکادمیک است هنوز برای بسیاری از مردم شناخته‌شده نیست. حتی بسیاری از آنها میان خدماتی که از سوی یک دندانپزشک و دندانساز ارائه می‌شود تفاوتی نمی‌بینند!
۳) ارزان بودن خدمات دندانپزشکی
متوسط قیمتی که دندانپزشکان برای ساخت پروتز دو فک توسط بیماران اخذ می‌کنند رقمی میان ۳۰۰ تا ۵۰۰ هزار تومان است؛ در حالیکه حتی می‌توان با رقمی معادل ۵۰ هزار تومان در مطب یک دندانساز صاحب یک دست‌دندان شد! در پژوهش انجام شده در حالی تنها ۴۰ درصد افراد اعتماد خود را به دندانساز تجربی عنوان داشته‌اند که ۶۰ درصد ایشان به کار دندانپزشکان اعتماد بیشتری دارند. از این مساله چنین بر می‌آید که اگر روزی مشکل اقتصادی مردم رفع شود و میزان درآمد آنها در حد قابل قبولی باشد، دندان‌ مصنوعی‌ای که از روی علم و آگاهی ساخته شده باشد، ارزش بیشتری برای ایشان خواهد داشت.
۴) تحویل زودهنگام دندان مصنوعی
مبانی علم پروتز دندان چند مرحله قالب‌گیری و ثبت رکورد فکی برای ساخت یک پروتز دندانی را ضروری می‌داند. اما محدود کردن کلیه مراحل قالب‌گیری و رکوردگیری در یک جلسه، موجب می‌شود در حالیکه بیمار مراجعه کننده به یک دندانپزشک در ابتدای ماراتون ساخت دست دندان قرار دارد، بیمار مراجعه کننده به یک کمک‌دندانپزشکان تجربی دست دندان خود را تحویل بگیرد. شاید اگر روزی شما نیز بی‌دندانی کامل را تجربه می‌کردید می‌توانستید ارزش تحویل زود هنگام پروتز برای بیمار را درک کنید!
۵) تشویق دوستان و آشنایان
توصیه دیگران، بدون شک یکی از عوامل اصلی رونق یک مطب دندانپزشکی است که می‌تواند یک مطب را تا حد انفجار از بیمار آکنده کند! نقش این عامل به حدی است که در حدود ۵۰ درصد از افراد مورد پرسش قرار گرفته در این تحقیق، یکی از علت‌های مراجعه به دندانساز را توصیه دوستان و آشنایان خود عنوان کرده‌اند. درحالیکه هزینه کمتر و نزدیک بودن به محل سکونت در مراتب بعدی قرار گرفته‌اند.
● پیشگیری در عین ناتوانی از درمان
با توجه به قراین موجود در جامعه شاید بتوان این‌طور اظهار عقیده کرد که در کشور ما، با اختلاف بسیار فاحشی، بیشتر پروتزهای دندانی توسط افرادی غیر دندانپزشکان ساخته می‌شود. در چنین وضعیتی برای حفظ سلامت بیمارانی که به هر دلیلی یک دندانساز را به یک دندانپزشک ترجیح می‌دهند، عملی کردن پیشنهادهای زیر می‌تواند موثر باشد:
- آموزش روش‌های کنترل عفونت به دندانسازان به صورت آموزش مستقیم یا غیرمستقیم، با ارائه بروشور یا کتابچه
- جلوگیری از فعالیت افراد فاقد صلاحیت در امور دندانپزشکی توسط مسوولان ذی‌ربط و یا در صورت امکان بازآموزی علمی این افراد
- افزایش سطح آگاهی مردم از طریق رسانه‌ها برای تغییر نگرش مردم
- واکسینه کردن افرادی که تحت عنوان‌های مختلف «دندانسازان تجربی» مشغول به کار هستند، به منظور ایمن شدن افراد در مقابل بیماری‌های واگیر دار و خطرناک
- نظارت و اجرای پروتکل کنترل عفونت در مطب دندانسازان تجربی

دکتر سیامک شایان‌امین

منبع : روزنامه تهران امروز