مرارت‌های عاقل شدن!

تعداد دندان‌ها را در کتاب علوم پنجم دبستان ۳۲ دندان ذکر کرده‌اند. اما شاید اگر جلوی آینه بایستید و آنها را در دهان خودتان بشمارید، نهایتا به عدد ۲۸ برسید. پس بقیه دندان‌ها کجا هستند؟عدم حضور چهار دندان باقی مانده اگر کمتر از ۲۰ بهار از عمرتان گذشته باشد چندان غیر معمول نیست؛ اما به مجرد اینکه به دهه سوم زندگی پا گذاشتید و هیچ نشانه‌ای از آنها در دهان خود ندیدید باید کمی در مورد سرنوشت آنها نگران شوید.
۴ دندان مذکور «دندان‌های عقل» نامیده می‌شوند. آخرین دندان‌های دائمی شما که چون در دوره بلوغ فکری در دهان ظاهر می‌شوند، به این نام شناخته می‌شوند. جایگاه دندان‌های عقل در انتهای قوس‌های دندانی است. در حدود سن ۹ تا ۱۰ سالگی در داخل استخوان فک تشکیل می‌شوند. تاج آنها در سن ۱۴ سالگی کامل می‌شود؛ اما آغاز رویش آنها منوط به تشکیل دست‌کم نیمی از طول ریشه است. بعد از ۱۶ سالگی می‌توان در انتظار جوانه زدن آنها بود. اگرچه این اتفاق می‌تواند تا چند سال به تاخیر بیفتد یا حتی هیچ گاه اتفاق نیفتد!
● چرا دندان عقل داریم؟
حقیقت اینجاست که کاربری اصلی دندان عقل مربوط به تمدن‌های گذشته است، انسان‌هایی که جیره غذایی‌شان گوشت حیوانات و غذاهای سفت و سختی بود که آرواره‌های بزرگ‌تر و دندان‌های بیشتری را ایجاب می‌کرد اما گذر قرن‌ها و تغییر جیره غذایی انسان‌ها به سمت غذاهای پخته و نرم‌تر، لزوم داشتن این دندان‌ها را منتفی کرده است. به همین دلیل است که در سیر تکامل نوع بشر، آرواره‌ها کوچک‌تر شدند و به همین دلیل است که در دهان بیشتر افراد فضای کافی برای رویش دندان‌ها وجود ندارد؛ پس دندان‌ها داخل استخوان یا بافت نرم فک‌ها نهفته می‌مانند یا به صورت نیمه نهفته در دهان ظاهر می‌شوند.
● چرا باید دندان عقل را کشید؟
طبق یک قاعده کلی هر دندان عقلی که در عمل جویدن کاربرد نداشته باشد باید کشیده شود. چه آنها که نهفته یا نیمه نهفته مانده‌اند یا در مسیر درستی رویش نکرده‌اند، یا دندانی در فک مقابل خود ندارند. این دندان‌ها باید از دهان خارج شوند، چراکه نه تنها کارکردی در دهان شما ندارند، می‌توانند در آینده دور یا نزدیک مشکلاتی برای شما ایجاد کنند که شایع‌ترین آنها عبارتند از:
۱) صدمه به دندان مجاور:
دندان نهفته با فشار به ریشه دندان مجاور ممکن است موجب تحلیل ریشه آن شود. اگر دندان به صورت نادرست رویش کرده باشد نیز می‌تواند با ایجاد گیر غذایی، موجب پوسیدگی آن شود.
۲) عامل دردهای ناشناخته:
دندان عقل می‌تواند دردهایی با علت نامشخص و منتشر به نواحی سر و گردن ایجاد کند.
۳) حرکت دندانی:
فشار ناشی از دندان‌های نهفته ممکن است سبب بی‌نظمی در ردیف دندان‌ها شود و دندان‌های دیگر را از نظم خود خارج کند.
۴) عفونت لثه:
لثه پوشاننده دندان نهفته اگر به محیط دهان باز شده باشد، به علت گیر غذایی و نفوذ میکروب‌ها، می‌تواند دچار عفونت و التهاب دردناک شود.
۵) ایجاد کیست توموری:
کیسه رویشی که دندان عقل را در بر گرفته، در صورت باقی ماندن دندان نهفته ممکن است ایجاد کیست کند.
● چرا نباید دندان عقل را کشید؟
اگر فضای کافی برای رویش دندان‌های عقل در آرواره وجود داشته باشد و این دندان‌ها در مسیر درستی رویش کنند، هیچ لزومی برای کشیدن دندان‌ها نیست چراکه این دندان‌ها می‌توانند بدون هیچ مشکلی در قوس دندانی قرار بگیرند و به انجام وظیفه بپردازند. ضمن اینکه در صورت از دست رفتن احتمالی دندان‌های جلوتر، می‌توانند با درمان ارتودنسی جایگزین آنها شوند.
● بهترین زمان برای کشیدن دندان عقل
دندان‌های عقل تا جایی که قادر به رویش باشند، به طرف سطح حرکت می‌کنند و معمولا در سطح پشتی دندان‌های آسیای دوم گیر می‌افتند و جلوتر نمی‌روند. این اتفاق معمولاً در سنین ۱۶ تا ۱۷ سالگی می‌افتد و این سن بهترین زمان برای کشیدن آنهاست. در این سن به دلیل وجود کیسه رویشی بزرگی که تاج دندان را در بر گرفته و همچنین علت عدم رویش کامل ریشه، کشیدن آنها آسان‌تر است. جراحی دندان عقل در سنین بالاتر ممکن است با عوارضی همراه باشد.
قطور شدن ریشه‌های دندان، فک جوش شدن ریشه‌ها و احتمال شکستگی استخوان فک (به دلیل شروع روند پوکی استخوان) خارج کردن دندان‌های عقل را با مشکل مواجه می‌کند. ضمن اینکه روند التیام جای دندان دیرتر و مشکل‌تر می‌شود. دندان‌پزشکان به افراد بزرگسالی که دندان‌های عقلشان نهفته باقی مانده، پیشنهاد عمل جراحی و خارج کردن آنها را نمی‌دهند، مگر اینکه در بررسی‌های رادیوگرافیک دوره‌ای، تشکیل یک کیست توموری در اطراف دندان را تشخیص دهند.

دکتر چنگیز صبوریان
دندانپزشک

منبع : روزنامه تهران امروز