ماهی، افسردگی را می بلعد

حتما طی سال‌های اخیر اسم اسیدهای چرب امگا۳ را زیاد شنیده‌اید. اسیدهای چرب امگا۳ گروهی از اسیدهای چرب با زنجیره بلند هستند که در ساختمان خود دارای تعداد زیادی پیوندهای غیراشباع هستند.
دانشمندان معتقدند چربی‌هایی که پیوندهای غیراشباع دارند (نظیر روغن مایع) نسبت به چربی‌هایی که تمام پیوندهایشان اشباع است، کمتر سلامتی انسان را در معرض خطر قرار می‌دهند و بنابراین توصیه می‌کنند که در تهیه غذاهای روزمره از روغن‌هایی نظیر روغن‌های گیاهی و مارگارین استفاده شود که عمدتا از همین اسیدهای چرب غیراشباع (نظیر امگا )۳ تشکیل شده‌اند. از طرف دیگر بدن نیز به این چربی‌ها نیاز دارد، چرا که این چربی‌ها از معدود چربی‌هایی هستند که بدن قادر به تولید آنها نیست و تمام نیاز خود را باید از خارج و از طریق رژیم غذایی تامین کند.
غذاهای دریایی و ماهی حاوی این چربی‌ها هستند و می‌توانند به راحتی نیاز بدن را تامین کنند. روغن گردوو کنجد نیز به مقدار زیاد حاوی چربی‌های امگا۳ هستند و بنابراین مصرف آنها طی سال‌های اخیر توسط متخصصان تغذیه توصیه شده است.
طی‌ بیماری‌ها و در شرایط استرس و همچنین در افراد مسن، بدن قدرت استفاده از این چربی‌ها را از دست می‌دهد و بنابراین باید میزان آنها را در رژیم‌غذایی افزایش داد. متاسفانه هر چه جوامع رو به پیشرفت می‌روند، میزان استفاده از غذاهای حاوی چربی امگا(۳نظیر ماهی و غذاهای دریایی و روغن گردو و کنجد) کمتر می‌شود.طی سال‌های گذشته، میزان مصرف چربی‌های امگا۳ در کشورهای غربی نسبت به دهه گذشته به طور چشمگیری کاهش پیدا کرده و موجب نگرانی متخصصان تغذیه شده است. با توجه به اینکه حدود ۲۰ درصد از وزن خشک مغز انسان را این چربی‌های غیراشباع تشکیل می‌دهند، تامین کافی این مواد برای سلامت و عملکرد مناسب مغز و حتی دیگر قسمت‌های بدن ضروری است.
از این گفته‌ها می‌توان چنین برداشت کرد که اگر میزان دریافت غذایی چربی‌های امگا ۳ کافی نباشد، ممکن است عوارض ناخوشایندی بر روی سلامت مغز ایجاد شود. به همین دلیل دانشمندان معتقدند علت ابتلا به برخی از بیماری‌های مغزی و روانی ممکن است بروز عدم تعادل در رژیم غذایی و دریافت ناکافی این چربی‌های امگا ۳ باشد. افسردگی به عنوان یکی از بیماری‌های مزمن، عودکننده، دردسرساز و حتی تهدیدکننده حیات، سال‌هاست که از نظر تشخیص و درمان برای پزشکان مشکل‌ساز بوده است.
طی ۱۰۰ سال گذشته، سن ابتلا به این بیماری پائین‌تر آمده و شیوع آن با پیشرفته‌تر شدن جوامع رو به افزایش گذاشته است. همین عوامل باعث شده است که توجه روانپزشکان به این بیماری بیش از گذشته جلب شده و تلاش در جهت درمان آن هم بیشتر شود. در این شرایط مسلما اگر بتوان این بیماری را از طریق خوراکی‌ها و تغییر رژیم غذایی درمان کرد، مسلما بسیار خوشایند خواهد بود.
اگر چه تقریبا همه قبول کرده‌اند که در بروز افسردگی عوامل متعددی نظیر زمینه ژنتیکی، استرس‌های محیطی و غیره دخیل هستند، اما احتمال می‌رود که غذاها و رژیم‌غذایی نیز در این میان بی‌اثر نباشند و با دستکاری و تغییر رژیم غذایی، بتوان به درمان این بیماران کمک کرد. مروری بر روی مطالعاتی که طی سال‌های گذشته انجام شده، نشان می‌دهد که تعداد تحقیقاتی که اذعان داشته‌اند مصرف یک رژیم غذایی غنی از چربی‌های امگا۳ را توصیه می‌کنند، کم نیست.
مطالعات نشان داده‌اند کشورها و نژادهایی که در رژیم‌غذایی روزمره خود زیاد از چربی‌های امگا۳، ماهی و غذاهای دریایی استفاده می‌کنند، کمتر در معرض ابتلا به برخی از بیماری‌های روانی مشابه با افسردگی قرار دارند.
در این جوامع، شیوع افسردگی‌های بعد از زایمان، اختلال روانی دوقطبی و اختلالات عاطفی فصلی بسیار کمتر از جوامع دیگر است. یک مطالعه جدید در نیوزلندی‌ها نشان داده است که وقتی میزان مصرف ماهی در سبد غذایی خانوار افزایش پیدا می‌کند، احساس افراد در مورد سلامت روانی خود به مراتب بهتر می‌شود. البته باید اذعان داشت که برخی از پژوهشگران اهمیت مصرف چربی‌های امگا ۳ را زیر سوال برده‌اند. آنها معتقدند اثر چربی‌های امگا ۳ بر روی خلق‌وخوی افراد، یک اثر مستقیم و واقعی نیست.
آنها در مطالعات خود اثبات کرده‌اند، مواردی که در رژیم غذایی خود بیشتر از ماهی و غذاهای دریایی استفاده می‌کنند، همان افرادی هستند که در برنامه‌ریزی زندگی خود وقت بیشتری را برای ورزش اختصاص می‌دهند و به طور کلی زندگی سالم‌تر و استرس‌های کمتری دارند. به همین دلیل این طور نتیجه‌گیری می‌کنند که شیوع کمتر اختلالات خلق‌وخو در این افراد نه به علت مصرف بیشتر اسیدهای چرب امگا ۳، بلکه به علت ورزش بیشتر و زندگی سالم‌تر آنهاست. به هر حال اکثر مطالعات به نفع اثرات مفید مصرف و تجویز چربی‌های امگا ۳ در درمان افسردگی هستند.
یافته‌ها حاکی از آنند که در خون افراد مبتلا به افسردگی، سطح امگا ۳ کمتر از افراد عادی است. در ضمن، میزان این چربی‌ها در غشاء سلول‌های گلبول‌های قرمز افراد سالخورده کمتر از افراد عادی است. در مطالعه بر روی استرالیایی‌ها هم مشخص شده است که تنها یک درصد افزایش در میزان چربی‌های امگا‌۳، با ۵۹ درصد کاهش در علائم افسردگی در زنان مبتلا به افسردگی پس از زایمان همراه است. نکته جالب اینجاست که اگر سطح اسیدهای چرب امگا۳ در خون مبتلایان به افسردگی پائین باشد احتمال خودکشی آنها تا حدود ۸ برابر نسبت به افسرده‌هایی که این مشکل را ندارند، بیشتر می‌شود. از طرف دیگر پژوهشگران متوجه شده‌اند که غلظت خونی اسیدهای چرب امگا۳ طی فصول مختلف سال متغیر است.
به طور کلی در بهار و تابستان غلظت این مواد در خون افراد پائین‌تر از پائیز و زمستان است. اگر کمی به رژیم غذایی خود توجه کنید، می‌بینید که این وضعیت با رژیم غذایی شما هم به خوبی هم‌خوانی دارد. ما در رژیم‌غذایی ایرانی خود در فصول بهار و تابستان کمتر از ماهی و غذاهای دریایی استفاده می‌کنیم و همین امر می‌تواند باعث کاهش غلظت اسیدهای چرب امگا۳ در خون شود.
پژوهش‌ها نشان داده‌اند در همین فصولی که غلظت اسیدهای چرب در خون انسان‌ها کم می‌شود (یعنی در بهار و تابستان) آمار خودکشی‌ها هم بالاتر است.این هم می‌تواند نشانه دیگری از وجود ارتباط بین مصرف چربی‌های امگا ۳ و وضعیت سلامت روانی افراد باشد. پس از به دست آمدن اطلاعاتی که حاکی از وجود ارتباط بین افسردگی و چربی‌های امگا ۳ بودند، دانشمندان اثرات مصرف این چربی‌ها را در برخی دیگر از بیماری‌های روانی نیز مورد بررسی قرار دارند و به نتایج موفقیت‌آمیزی دست پیدا کردند.
در حال حاضر دانشمندان معتقدند مصرف چربی‌های امگا ۳ برای درمان مبتلایان به بیماری بی‌اشتهایی عصبی و نیز زنانی که اختلالات روانی پیش از قاعدگی (یا همان نشانگان پیش از قاعدگی) مبتلا هستند، مفید است. حتی به نظر می‌رسد می‌توان از تغییر رژیم غذایی و تجویز چربی‌های امگا ۳ در درمان اختلالات شخصیتی و حالات تهاجمی افراد نیز استفاده کرد. تنها ۲ ماه استفاده از مکمل‌های حاوی چربی‌های امگا ۳ با بهبود قابل توجهی در علائم مبتلایان به اختلالات شخصیتی همراه بوده است.
یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های این درمان این است که تقریبا هیچ‌گونه عارضه جانبی خاصی هم ندارد. دوز بالایی از این داروها هم مورد نیاز نیست و تنها مصرف یک گرم در روز چربی امگا۳ می‌تواند تا حدود ۵۳ درصد از علائم افسردگی بیمار بکاهد. پژوهشگران حتی توصیه می‌کنند در زنانی که سابقه ابتلا به افسردگی پس از زایمان دارند از هفته ۳۴ بارداری از مکمل‌ها و غذاهای حاوی امگا ۳ استفاده شود تا احتمال ابتلا به افسردگی پس از زایمان کمتر شود. در واقع باید گفت که این مداخلات غذایی تنها برخی از مداخلاتی هستند که به نظر می‌رسد در درمان اختلالات روانی مختلف و افسردگی‌ها موثرند. استفاده از اسیدفولیک، آنتی‌اکسیدان‌های مختلف، روی و سلنیوم نیز به‌عنوان عوامل موثر در افسردگی و دیگر اختلالات روانی گزارش شده‌اند. با توجه به اینکه ماهی و غذاهای دریایی، غذاهایی بسیار لذیذی محسوب می‌شوند، استفاده از آنها برای مبتلایان به این بیماری‌ها توصیه می‌شود. شما تا به حال دارویی به این خوشمزگی دیده بودید؟‌‌

سارا حسنلو (روزنامه سلامت)

منبع : شبکه کشاورزی و منابع طبیعی ایران