محدودیت های دو رئیس جمهور

اتفاقی در جمع دوستانی قرار گرفتم که موضوع سخن آنها دعوت روزنامه نگاران از آقای احمدی نژاد برای مناظره با آقای هاشمی و آقای خاتمی بود. بهانه این پیشنهاد وام گرفته از ابتکار خود آقای احمدی نژاد بود که چندی قبل از بوش برای یک مناظره دعوت کرده بود و اینان و پیش از آن دانشجویان به استناد آنچه به خانه رواست به مسجد حرام است و از طرفی تکرار بی وقفه انتقاد یک سویه آقای احمدی نژاد از روسای جمهور قبلی، از او خواستند در یک مناظره رودررو با یکی از آنها شرکت کند.
مناسب دیدم این گفت وگوی داغ را موضوع این یادداشت کنم البته با ویرایش قسمت هایی از آن، که یا ربط به موضوع نداشت یا از اسرار مگو بود. وجه مشترک این دوستان آن بود که همگی از منتقدان دولت نهم بودند و از روش و منش و عملکرد دولت شاکی. علامات اختصاری الف، ب، ج، د را رمز این دوستان می کنم تا خلط بحث نشود با این توضیح که این علامات اول یا آخر نام فردی نیست.
آقای د فتح باب سخن کرد و با قیافه یی منحصر به فرد معتقد بود که آقای احمدی نژاد دارای اعتماد به نفس بالا و ریسک پذیر است جز آنکه باهوش نیز هست؛ این خصوصیات ممکن است او را به طرف پذیرش این مناظره هدایت کند. جز آنکه روش های قبلی ایشان گویای این نکته است که با گلاویز شدن با افراد مطرح و سرشناس، بهتر می تواند جایگاه اجتماعی خود را تحکیم بخشیده و با روش مبهم گویی جهت دار، نظر مردم را به خود جلب کند.
سخن آقای د، چه در مقدمات و چه در نتیجه مورد انتقاد آقای ب قرار گرفت که معتقد بود حتی اگر مقدمات سخن آقای د را بپذیریم، آقای احمدی نژاد تن به چنین کاری نخواهد داد زیرا می داند تاثیر روش و منش های قبلی ایشان به نهایت رسیده و جامعه امروز با مشکلات جدی و جدیدی روبه رو است که دیگر احاله به گذشته، برای مردم قانع کننده نیست. اگر این مناظره در ابتدای کار دولت نهم بود، شاید تحلیل آقای د قابل تامل بود ولی امروز جامعه درگیر مشکلاتی است که مستقیماً از سیاست های دولت نهم ناشی می شود؛ و مطمئناً رودررو شدن نتیجه یی جز برجسته شدن کاستی ها نخواهد داشت.
آقای الف که کمی فکورانه گفت وگوها را می شنید وارد سخن شد و گفت؛ آقای احمدی نژاد یک طرف بحث است، باید دید آقای هاشمی یا آقای خاتمی آن را می پذیرند یا خیر؟ او معتقد بود آقای هاشمی ابداً نخواهد پذیرفت؛ چون اولاً خود را فراتر از چنین کارهایی قرار می دهد. ثانیاً مشکلاتی از زمان آقای هاشمی در اذهان مردم است که ممکن است با توجه به ادبیات آقای احمدی نژاد و بی پروایی ایشان در طرح مسائل، مشکلاتی را به وجود آورد. ثالثاً، آقای هاشمی سابقه چندانی در انتقادات رودررو ندارد؛ جز آنکه انگیزه یی هم برای این هماوردی نیست. بنابراین ایشان آن را نخواهد پذیرفت.
اما در مورد آقای خاتمی مساله متفاوت است؛ او گفتمان ویژه یی را در این هماوردی ها به کار می گیرد و ظرفیت بالایی در تحمل انتقاد در ایشان دیده شده و البته تجربه حضور در مجامع علنی منتقدان را نیز بارها آزموده است. جز آنکه با گفتمانی بهداشتی و جامعه پسند، توان دفاع از عملکرد خود و البته ایجاد چالش جدی برای احمدی نژاد را دارد. فقط مشکل آن است که خصوصیات اخلاقی و رفتاری آقای خاتمی به گونه یی است که اگر احتمال دهد بهره از همه ظرفیت مناظره، اعتبار آقای احمدی نژاد را خدشه دار می کند، یا آن را نمی پذیرد یا در گفت وگو ملاحظاتی را دخیل می کند که مناظره را از حالت جدی خارج خواهد کرد.
آقای د بحث را اینگونه دنبال کرد که اگر آقای احمدی نژاد مطمئن باشد آقای هاشمی و آقای خاتمی از پذیرش مناظره امتناع می کنند، بلافاصله اعلام آمادگی خواهد کرد، چون هم از اعتبار آن استفاده خواهد کرد و هم از مضرات احتمالی آن خواهد گریخت. وی سپس به نقد سخن آقای الف پرداخت و معتقد بود ابداً نمی توان قاطعانه گفت که آقای هاشمی این مناظره را نخواهد پذیرفت.
او سیاستمداری هوشمند و فرصت رباست و دیگر مدعی ریاست قوه مجریه نیست و از طرفی کنایه ها از طرف آقای احمدی نژاد بیشتر متوجه ایشان بوده است، جز آنکه به چالش کشیدن آقای احمدی نژاد، امروز بسیار راحت تر از قبل است و زمینه اجتماعی برای نقد ایشان بسیار مهیا است، زیرا مشکلات ناشی از عملکرد دولت نهم، جامعه را برای یک نقد جانانه آماده کرده است و معلوم نیست آقای هاشمی از این فرصت طلایی بگذرد. علاوه بر اینکه آقای هاشمی همانند آقای خاتمی سخت نگران وضعیت کشورند و این فرصت می تواند به یک موج اجتماعی جهت بهبود حرکت دولت تبدیل شود.
ولی در مورد آقای خاتمی قضیه متفاوت است. او سیاستمداری بااخلاق و رمانتیک است و کمتر حاضر است در لطمه زدن به کسی حتی دشمن-چه برسد به رقیب - نقش مستقیم داشته باشد، او لطمه خوردن خودش را بهتر از لطمه زدن به دیگران تحمل می کند. خوب می داند اگر این مناظره جدی گرفته شود، با همه اعتماد به نفس و نوع ادبیات آقای احمدی نژاد، ممکن است پاسخ قانع کننده یی برای بسیاری از کاستی ها برای مردم نداشته باشد و باعث خراب شدن ایشان خواهد شد. لذا از این منظر ممکن است آقای خاتمی این مناظره را نپذیرد.
آقای ج که به حرافی شهره بود، در حالی که دستانش ستون چانه اش شده بود و فقط حرف ها را می شنید، وارد گفت وگو شد و خطاب به آقای د اظهار داشت که شما آقای احمدی نژاد را با اعتماد به نفس و باهوش خواندید و من به این نکته فکر می کردم که اعتماد به نفس یا ناشی از اتقان تفکر و عمل است یا ناشی از عصبیت و تصلب در رای. مطلوب اولی است و دومی آن، نامی دیگر دارد و در عرصه سیاست خطرناک است. سخن من آن است؛ کسی که به توانایی فکر و عمل خویش اطمینان دارد، ضرورتی برای کنایه زدن و ایراد گرفتن از پیشینیان خود ندارد؛ او تلاش می کند با رسیدن به موفقیت های بزرگ، توانمندی خویش را به رخ بکشد. هوشمندی نیز در عرصه سیاست، در بهره برداری مناسب و کامل از فرصت ها و لحظه ها معنی پیدا می کند؛ واقعیت آن است که یکی از انتقادها به دولت نهم، استفاده نکردن از فرصت ها است مگر اینکه از دست دادن فرصت ها را نیز هوشمندی بدانیم.
او سپس ادامه داد که به نظر من آقای احمدی نژاد ابداً چنین مناظره یی را نخواهد پذیرفت؛ اولاً بدان جهت که اگر نتواند از پس برخی سوالات برآید، ادامه کار او را در مسند ریاست جمهوری مشکل خواهد کرد. ثانیاً چون همیشه کسی که مسوولیت مستقیم دارد، ضربه پذیرتر از کسی است که مسوولیت ندارد. ثالثاً، او هنوز در بین راه است. رابعاً، همه تلاش تا امروز آن بوده که کارهای بزرگ دیگران کوچک شمرده شود تا شاید کارهای آقایان دیده شود. چگونه حاضر خواهد شد موثرترین و کارآمدترین فرصت را به منتقدان خود بدهد. مسلم چنین مناظره یی اکثریت ملت ایران را در پای تلویزیون میخکوب خواهد کرد و این یعنی بهترین فرصت برای اصلاحات، تا هم به خوبی از عملکرد خود دفاع کند، هم به سختی کار دولت نهم را به چالش بکشد. دولت در کدام عرصه می تواند مدعی موفقیت چشمگیر و قابل تمجیدی باشد؟
در صنعت و کشاورزی؟ در کنترل نرخ تورم و بیکاری؟ در مسکن؟ در بهبود معیشت و زندگی مردم؟ در فرهنگ و اطلاع رسانی؟ در صرفه جویی نسبت به هزینه بیت المال؟ در کاهش اعتیاد و بزه های اجتماعی یا در سیاست خارجی ؟ و و و. همه اینها می تواند به پاشنه آشیل دولت تبدیل شود و دستمایه منتقدان تا به سختی، سیاست و عمل دولت نهم را به نقد کشند. قبول دارم که آقای خاتمی ملاحظاتی دارد؛ ولی نگرانی شدید ایشان نسبت به سرنوشت کشور و فرصت مناسبی که این مناظره ایجاد خواهد کرد، می تواند ملاحظات را محدود کند. جز آنکه راه های گوناگونی وجود دارد که در مناظره روشی اتخاذ شود که چندان منجر به نادیده گرفتن ملاحظات نشود.
نباید مقایسه کرد اعلام مناظره با بوش یا تقاضا برای حرکت مشترک ایشان با بوش در یک خیابان، یک چالش سیاسی است؛ مطمئناً چنین پیشنهادی را به آقای خاتمی نخواهد داد. اصلاً چرا باید سنگ را بزرگ گرفت؟ ابتدا پیشنهاد شود مناظره از سطح پایین تر و تخصصی تر آغاز شود؛ کاری که چندی قبل آغاز و به دلایل روشن، به سرعت تعطیل شد. چه عیبی دارد که آقای الهام به عنوان سخنگوی دولت نهم با آقای رمضان زاده به عنوان سخنگوی دولت هشتم وارد مناظره شوند یا در زمینه های گوناگون چون صنعت، کشاورزی، شکر، نفت و گاز و پتروشیمی، فرهنگ، مسائل پولی، تورم، مسکن و... ده ها مساله و مشکل، وزرا و کارشناسان دولت نهم با منتقدان به مناظره رو در رو بپردازند؟
البته من عادلانه ترین زمان برای مناظره آقای احمدی نژاد و آقایان هاشمی و خاتمی را بعد از اتمام دوره اول ریاست جمهوری ایشان و هنگام تبلیغات انتخاباتی می دانم اعم از اینکه این آقایان مدعی ریاست بر قوه مجریه باشند یا نباشند ولی پیشاپیش می گویم که آقای احمدی نژاد ابداً به چنین ریسکی نه امروز و نه آن روز تن نخواهد داد و به ایشان پیشنهاد می کنم برای کاستن از فشار انتظار برای مناظره، برخی از نزدیکان خود و همراهان خود را به میدان بفرستد و سطح نازل تری از آن را بپذیرد.
نتیجه؛ واقعیت آن است که من هم همانند برخی خوانندگان محترم ندانستم که بالاخره این کار خوب است یا بد؟ آقای احمدی نژاد می پذیرد یا خیر؟ آقای هاشمی می پذیرد یا خیر؟ آقای خاتمی باید بپذیرد یا خیر؟
البته می توان نتیجه یی گرفت و آن اینکه هدف از این کار برای دولت نهم چه می تواند باشد؟ اگر منظور تبلیغ دولت نهم باشد که دولت چنین نیازی ندارد و راه های متعدد و بدون ریسکی وجود دارد که یک طرفه هر چه می خواهد بگوید و کسی هم صدای منتقد را نشنود. این مناظره نفعش فقط از آن آقای هاشمی و خاتمی خواهد بود. البته مشکلی وجود دارد و آن فشار افکار عمومی است و برای رهایی از آن بهتر است آقای احمدی نژاد، اظهارات خود را کمی پالایش کند، در غیر این صورت ممکن است مساله مناظره ایشان با آقای خاتمی و هاشمی بیشتر پیگیری شود و به چالش ایشان تبدیل شود یا اینکه پیشنهاد آقای ج را دنبال کند که آن هم برای دولت نهم بدون هزینه نخواهد بود. بارها گفته شده که دولت باید خود را از زیر سایه سنگین روسای جمهور قبلی خارج و راه و جایگاه خویش را باور کند در غیر این صورت دچار مشکلاتی خواهد شد که دعوت به مناظره یکی از آنها است.

مصطفی درایتی

منبع : روزنامه اعتماد