مراسم عروسی ، استان زنجان

عروسی و رسم‌های آن، در استان زنجان، از اهمیت خاصی برخوردار است. از نظر آداب و رسوم، به طور كلی، دو نوع ازدواج وجود دارد: نوع اول به این گونه است كه عروس همراه با داماد بدون هیچ نوع اطلاع قبلی، منزل پدری را ترك می‌‌كند و پس از چند روز، پدر داماد همراه با ریش‌سفیدان محل به خانه ‌عروس می‌روند و پس از شرح ماجرا، به هر تقدیر، پدر عروس را راضی می‌كنند و نامه‌‌ای تحت عنوان «وكیل‌نامه» جهت عقد ازدواج رسمی دریافت می‌نمایند.
نوع دوم ازدواج بدین ترتیب است كه ابتدا پدر داماد با چند نفر از ریش‌سفیدان محل برای خواستگاری به منزل عروس می‌روند. پس از تبادل‌نظر و جلب رضایت پدر عروس، هر كدام از طرفین نماینده‌ای جهت عقد قرارداد تعیین می‌نمایند. متن قرارداد مشتمل بر تعیین شیربها و مهریه، و در صورت مساعد بودن وضع مالی داماد، تعهدی جهت تحویل مقداری خواربار شامل : 2 گونی قند، 10 بسته چای. 30 كیلو برنج، 2 حلب روغن، 20 كیلو شیرینی و 15 كیلو كشمش از سوی خانواده او می‌باشد. بدین ترتیب قراردادی تحت عنوان «كسمات» منعقد می‌گردد كه طی آن، پدر داماد موظف به تهیه و تحویل اقلام یاد‌شده به پدر عروس است.
سپس پدر عروس مقداری پارچه چادری و لباس تحت عنوان «خلعت» برای 40 نفر از وابستگان كه به عروسی دعوت می‌شوند، از پدر داماد دریافت می‌كند. در این مراسم، عمو و دایی عروس نیز هدیه‌‌هایی مانند گوسفند و كت و شلوار به نام «دایی‌پولی» و «عموپولی» دریافت می‌كنند. پدربزرگ و مادربزرگ عروس نیز یك نوع پارچه ابریشمی گران‌قیمت تحت عنوان «آناكتانی» یا «مخری» از طرف پدر داماد می‌گیرند و عروس نیز به عنوان هدیه زیورآلاتی دریافت می‌كند.
سپس پدر عروس به تهیه‌ لوازمی برای جهیزیه اقدام می‌كند كه بیش‌تر شامل : قالی، كمد، ظروف، جاجیم محلی، چرخ خیاطی، خورجین، لوازم خواب، كت و شلوار داماد است. در ضمن، یك جعبه‌ دربسته كه توسط مادر عروس تهیه شده و محتوای آن نامعلوم خواهد بود. تدارك می‌بینند. تهیه لوام مذكور از طرف پدر داماد، برطبق قرارداد، اجباری و از طرف پدر عروس،‌ اختیاری است.
پس از تدارك عروسی، ابتدا پدر داماد مجلسی به عنوان «صلاح‌چایی» برپا كرده و ریش‌سفیدان محل و قوم و خوشان را دعوت می‌نماید. این جمع پس از صلاح و مشورت در ارتباط با زمان و مكان عروسی و نحوه جابه‌جایی مهمانان تصمیم‌گیری می‌نمایند و تصمیم گرفته شده،‌ به خانواده عروس اعلام می‌شود؛ این تصمیم از طرف خانواده عروس لازم‌‌الاجراست. سپس پدر عروس و پدر داماد، هر كدام نماینده‌ای تعیین می‌كنند و ضمن تحویل خلعت‌های خریداری شده، مهمانان را برای روز عروسی دعوت می‌نمایند. دعوت‌كننده نیز به نوبه خود انعامی از دعوت‌شونده دریافت می‌كند. پس از جمع شدن مهمانان در خانه عروس و داماد. مهمانان زن مقداری پول، جاجیم، دستكش تحت عنوان «توره» به عروس هدیه می‌دهند تا همراه جهیزیه فرستاده شود.
پس از صرف شام، در خانه داماد مقداری حنا همراه با تعداد شمع و مقداری شیرینی در یك سینی می‌‌گذارند و به خانه‌ عروس می‌فرستند. اگر عروس و داماد هر دو اهل یك روستا باشند، درِ خانه عروس بر روی حنا‌آورندگان بسته می‌شود و پس از دریافت انعام «قاپی‌باسما» از طرف پدرِ داماد، گشوده می‌شود و رسم حنابندان تا نزدیكی‌های صبح ادامه می‌یابد. در همین زمان، در خانه داماد نیز رسم مشابهی برگزار می‌شود و فردای آن روز، چند نفر برای آوردن عروس به خانه او می‌آیند و از جهیزیه صورت‌برداری می‌كنند و جهیزیه را تحویل می‌گیرند.
جهیزیه كه قبلاً بسته‌بندی شده است، فرستاده می‌شود و عروس نیز پس از دریافت اجازه از پدر یا عمو، آماده‌ حركت می‌گردد. مركب عروس، ماشین یا اسبی آذین‌بندی شده است و عروس همراه با برادر خویش و فرستادگان داماد سوار می‌شود و به راه می‌افتد. در این میان، برادر در حالی كه صورت خود را با آرد اندود كرده است و چراغی در دست دارد، پیشاپیش قافله حركت می‌كند. در فاصله‌ راه مقداری خوراكی كه «توشه» نام دارد، ‌میان همراهان عروس تقسیم می‌شود. داماد پس از دریافت خبر حركت عروس، با چند نفر از دوستان سوار بر اسب و به قصد ربودن عروس می‌آید و معمولاً با مقاومت سرسختانه همراهان عروس روبه‌رو می‌گردد و به سوی خانه خود عقب‌نشینی می‌كند. خط سیر عروس در آبادی طوری پیش‌بینی می‌شود كه وابستگاه داماد كه در برابر خانه‌‌های خود منتظر رسیدن عروس ایستاده‌اند، پارچه‌هایی را به عنوان خلعت به گردن اسب ببندند. پس از رسیدن عروس به خانه داماد، داماد كه به همراه دوستان خود در پشت‌بام، از قبل، مترصد رسیدن عروس است، مقداری پول و شیرینی و سیب را بر سر عروس می‌ریزد. سپس یك پسربچه به آرزوی زائیدن بچه پسر، به بغل عروس داده می‌شود. پس از ورود عروس به خانه داماد كه همراه با ذبح قربانی و شكستن تخم‌مرغ است، عروس را دور تنور خانه می‌گردانند و وی را از روی پارچه‌ای به نام «پی‌‌انداز» حركت می‌دهند و در اتاق مخصوص می‌نشانند. در این وقت، عروس از نشستن خودداری می‌كند تا این كه پدر داماد یك رأس گاو یا گوسفند را به عروس پیشكش می‌كند و او را می‌نشاند. پس از آن، شیرینی را در سینی‌ها می‌آورند و دو نفر ریش سفید آن‌ها را در بشقاب‌ها می‌گذارند و به مهمانان هدیه می‌كنند. مهمانان نیز پس از خالی كردن شیرینی‌ها در جیب، مقداری پول به عنوان «تویانه» پرداخت می‌كنند. پول‌ها پس از جمع‌آوری از مهمانان مرد و زن شمرده می‌شود و به پدر داماد تحویل می‌گردد. سپس ناهار می‌‌خورند و مهمانان پس از كسب اجازه به خانه‌های خود برمی‌گردند.
دو روز بعد از عروسی، رسم زنانه «دواق قاپما» انجام می‌شود. در این رسم، عروس را روی صندلی می‌‌نشانند و صورت او را با پارچه می‌پوشانند. سپس در حضور مهمانان، دو پسربچه كه هر كدام یك قاشق چوبی در دست دارند، پارچه روی عروس را با قاشق كنار می‌زنند و پارچه را به كمر خود می‌بندند و پس از دریافت انعام از مادر داماد،‌ آن را تحویل می‌دهند. مراسم پس از صرف شیرینی در حدود ساعت 6 پایان می‌یاد. پس از حدود بیست روز،‌پدر عروس تحت عنوان «ایاق‌آشما» عروس و داماد را به خانه خود دعوت می‌كند و پس از صرف غذا، هدیه‌ای شامل فرش و گوسفند، به فراخور حال، به عروس و داماد می‌بخشد. پس از آن، قوم و خویش عروس و داماد در ماه اول ازدواج مراسم مشابهی را انجام می‌دهند و بدین‌ترتیب عروسی پایان می‌پذیرد.