گردشگری و آمار

«آمار» سوای برداشت علمی و کاربردی یکی از ابزار و دلایل حسن خدمت و پیشرفت کارها در کشور است و به همین جهت هم هست که در صورت لزوم گاه بیگاه به صورت یک وسیله در دست مسوولین رده های مختلف در حال کاهش یا رشد است و البته کمتر هم دیده شده آمارهای ارائه شده به طور جدی مورد تحقیق قرار گیرد و صحت و سقم آن ها بررسی شود و اگر هم به دلیلی خاص آماری مورد شک و تردید قرار گرفته به صورت جدی و دقیق پیگیری نشده و دوستانه حل و فصل گردیده است و اگر هم تحقیق واقعا جدی دنبال شده نتیجه چگونگی برخورد با ارایه دهندگان آمارهای نادرست اعلام نگردیده است.
معاون گردشگری سازمان میراث فرهنگی و گردشگری حدود دو سال پیش یعنی آن زمانی که هنوز کاملا غرق در مسایل و زیر و بم های مدیریتی نشده بود با احساس ضرورت وجود آمارهای دقیق و استفاده کاربردی در حوزه مدیریتی خود از نبود آمار مشخص و دقیق از تعداد گردشگران ورودی و داخلی یاد کرد و اظهار داشت به سرعت به مسأله آمارگیری از توریست های ورودی و گردشگران داخلی سر و سامان خواهد داد و آمارها را دقیق و واقعی خواهد کرد.
او از برنامه ریزی های انجام شده و همکاری و هماهنگی های به عمل آمده با گمرکات و دیگر سازمان های مرتبط در جهت سامان دادن به آمار سخن گفت و اظهار امیدواری کرد که این آمارها علاوه بر بهره گیری در برنامه ریزی ها هر سه ماه یک بار به سازمان جهانی گردشگری نیز اعلام شود.
او همچنین از راه اندازی بانک اطلاعات و آمار خبر داد و گفت به طور حتم تا پایان سال ۸۵ از طریق بانک اطلاعات آمار تعداد دقیق گردشگران ورودی کشور و دیگر آمارهای مرتبط با گردشگر را می توان دریافت کرد و امروز بعد از دو سال و اندی هنوز برنامه ریزی ها، در جهت ارایه آمارهای دقیق ادامه دارد و اما:
ارایه آمار ۷۱ میلیون نفر سفر گشت در ایام عید از سوی میراث فرهنگی و گردشگری در کشوری که همین حدود نیز جمعیت دارد به سرعت بحث انگیز شد و توضیح معاون رییس جمهور و رییس سازمان میراث فرهنگی و گردشگری تا حدودی به روشن شدن ابهام آمار ارایه شده کمک کرد و معلوم گردید آمار «نفر سفر» به این صورت تهیه شده و می شود که در حرکت مسافر از مبدأ تا مقصد، عبور از هر استان یک «نفر سفر» محاسبه گردیده است به عنوان مثال اگر ۴ نفر با اتومبیل سواری از جاده شمال به مشهد سفر کنند و در این طی طریق اگر از ۸ استان گذشته باشند آمار ۴ نفر به ۳۲ نفر سفر تبدیل خواهد شد و این چنین است که مسافران نوروزی آمار ۷۱ میلیون نفر سفر را تشکیل داده اند که رقم قابل توجه و تاملی است هر چند اگر در این محاسبه ملاک نفر سفر عبور از شهرها قرار می گرفت آمار جالبتر و قابل توجه تری به وجود می آورد.
در ایام نوروز، آمارهای منتشر شده از سوی معاونت های گردشگری استان ها نیز بحث انگیز شد زیرا با اعلام ورود چند میلیون مسافر در روزهای اول سال در مراکز استانی هایی که امکان پذیرایی چند صد هزار نفر را نیز ندارند و معرفی یکی از استان های همجوار تهران مثل استان قم با شرایط و امکانات محدودش به عنوان مقام اول گردشگری از سوی بعضی از رسانه ها سوالات متعددی را مطرح ساخت که آن نیز خیلی زود مورد توجه مسوولان گردشگری قرار گرفت تصحیح گردید ولی ارایه آمارهای اعجاب آور همچنان کم و بیش ادامه یافت که البته مجموع این آمارها دلالت بر افزایش قابل توجه سفر در ایام نوروز داشت. ارایه این آمارها اگرچه حکایت از رشد قابل توجه گردشگری در کشور و در نهایت نمایش نتیجه برنامه ریزی های مسوولان کشوری و استانی در این امر است ولی در نهایت سوالات متعددی را در اذهان به وجود می آورد که ارقام چگونه تهیه شده و ارایه دهندگان با چه ابزار و تحلیل ها و دلایلی به این آمارها دست یافته اند و نیز علاوه بر اثبات حسن خدمت مسوولان استانی چه خواص دیگری در پی داشته و خواهد داشت. آنچه در پی می آید خلاصه ای از پاسخ به سوالات متعدد ما در این زمینه و پاسخ و توضیحات دست اندرکاران است.
جمشید حمزه زاده مدیر کل دفتر برنامه ریزی و توسعه گردشگری در زمینه آمارهای منتشره توسط استان و تغییر پی در پی آمار بعضی از استان ها گفت:
آمارها براساس یک مکانیزم علمی باید در استان ها محاسبه می شد وقتی آمار استان ها مشخص شد در نهایت با جمع آمار مراکز استان ها آمار کشوری به دست می آمد حمزه زاده با بیان این که آمارهای منتشره در رسانه ها مورد تایید وی نیست آماری را معتبر و مورد تایید دانست که از طریق سازمان انتشار یافته باشد.
مدیر کل دفتر برنامه ریزی و توسعه گردشگری با بیان این که استان های خراسان رضوی، هرمزگان، فارس و مازندران و گیلان بالاترین آمار را داشته اند و خراسان رضوی با میزبان حدود ۶ میلیون و ۲۷۳ هزار نفر رتبه اول را کسب کرده افزود این استان ها به خاطر ویژگی هایی که دارند پیوسته مورد توجه مسافران و زایرین بوده اند اما امسال در ایام نوروز استان هایی چون سیستان و بلوچستان، کردستان، لرستان، کرمانشاه نیز نسبت به گذشته نرخ رشد قابل توجهی داشته اند وی علاوه بر اقدامات انجام شده برای ترویج سفرهای داخلی، آب و هوای مناسب سراسر کشور در ایام عید را از عوامل مهم نرخ رشد سفر دانست و تاکید کرد در ایام عید بهترین آب و هوا را داشتیم و همین بیشترین اثرگذاری را در رشد نرخ سفرهای نوروزی داشت.
حمزه زاده درباره بعضی آمارهای اغراق آمیز منتشر شده در پاره ای رسانه ها در طی ایام نوروز خاصه روزهای نخستین گفت آمارهای اعلام شده از سوی افراد در بعضی استان ها مورد تأیید نیست بلکه آمارهایی دقیق است که از سوی ستاد تسهیلات کشور اعلام شده باشد و براساس همان آمار است که خراسان رضوی مقام اول و استان مازندران با حدود ۵ میلیون و ۷۱۰ هزار نفر و استان فارس با ۵ میلیون و ۴۵۰ هزار نفر در رتبه های بعدی قرار دارند به علاوه استان هایی مثل سیستان و بلوچستان که در سال گذشته مورد اقبال گردشگران نبودند امسال در آمار میزبانی میهمانان نوروز قرار گرفتند و صد درصد افزایش گردشگر داشته که از نظر درصد گردشگر این استان در رده اول قرار دارد.
مسعود منتجبی معاون گردشگری استان خراسان رضوی در مورد میزبانی میهمانان نوروزی گفت: وجود بارگاه مطهر حضرت رضا (ع) و جاذبه های گردشگری فراوان استان موجب شده است که همه ساله خیل عظیمی برای زیارت یا سیاحت به این استان و به مشهد سفر کنند که این جمع کثیر در ایام خاص مذهبی، تعطیلات عید و تابستان کثرت بیشتری می یابد.
برنامه ریزی های انجام شده در جهت رونق گردشگری در سراسر کشور و ارایه پکیج های مسافرتی به نقاط مختلف نه تنها از میزان زایران و مسافران پیک نوروزی کم نکرد بلکه موجب افزایش آن نیز شد.
منتجبی درباره آمارهای متفاوت اعلام شده در سراسر کشور و تغییراتی که در نتیجه آن حاصل آمد گفت:
اعلام آمارهای شتاب زده از سوی رسانه ها، مثل هر کار دیگری که با عجله و شتاب فراوان صورت گیرد خالی از اشکال نیست دارای اشکالاتی بود که در نهایت آمار اصلی از سوی ستاد تسهیلات انتشار یافت و خراسان رضوی بیشترین آمار میزبانی زایران حضرت رضا (ع) و گردشگران نوروزی را به خود اختصاص داد و استان مازندران و فارس در رده های بعدی قرار گرفتند.
معاون گردشگری خراسان رضوی، در پاسخ به چگونگی آمارگیری مسافران نوروزی در استان ها گفت:
من فقط می توانم در مورد استان خودمان توضیح بدهم و بگویم سعی بر این بوده که در تهیه آمار دقت کامل شود و این آمار بر اساس آمارهای ورودی از مبادی جاده ای، ترمینال، راه آهن، فرودگاه و با کمک و همکاری صمیمانه مسوولین سازمان ترافیک، پلیس راه، راه آهن و فرودگاه انجام گرفته، به علاوه اقدامات نظارتی و بررسی آمار بازدید کنندگان از ابنیه تاریخی و براساس فروش بلیت و میزان توزیع ارقام راهنمای مسافرتی و غیره در کنترل بیشتر این آمار موثر بوده است.
معاون گردشگری خراسان رضوی سپس با اشاره به سفر اخیر ریاست جمهور به استان خراسان رضوی افزود: با برنامه ریزی های انجام شده مصوبه ای در هیات دولت تهیه شد که براساس آن مرکز آمار ایران، کار آمارگیری زایران و مسافران ورودی به استان رضوی را با توجه به اهمیت ورود مسافر در سال در دستور کار خود قرار دهد تا در برنامه ریزی های درازمدت مورد استفاده قرار گیرد و با تاکید بر آمارهای رسمی امکان برنامه ریزی های دقیق تر و مستندتری فراهم آید.
▪ همدان
ایزدی معاون گردشگری همدان گفت: با توجه به اهمیت آمار در برنامه ریزی ها و اثرات مخرب آن، در صورت عدم دقت و سلامت، به موازات برنامه ریزی در جهت تهیه امکانات رفاهی برای گردشگران برای تهیه آماری واقعی نیز برنامه ریزی به عمل آمد.
در این برنامه ریزی ها، علاوه بر بهره مندی از همکاری های بین بخشی سازمان های ذیربط مثل سازمان ترافیک، راهنمایی و رانندگی، پلیس راه و آموزش و پرورش و غیره از همکاری صمیمانه و افتخاری ۳۶ نفر از راهنمایان تور نیز برای آمارگیری و سرشماری از مبادی ورودی بهره گرفتیم و در نهایت آماری تهیه و ارایه شد که اگر فاقد ارقام درشت و اغراق آمیز است ولی در آن راستی و صداقت و امانت و احساس تعهد نهفته است.
▪ قم
مسگری معاون گردشگری استان قم گفت:
شهر قم محل عبور ۱۸ استان کشور است و در ایام نوروز یعنی از ۲۸ اسفند تا ۱۵ فروردین ماه بیش از ۱۵ میلیون تردد در استان انجام گرفته که طبعا مسایل امنیتی و مسایل در ارتباط با ورود و خروج مسافران مثل بحث زباله و نظافت مبادی ورود و خروج این گروه کثیر به استان تحمیل گردیده است.
مسگری از ورود و اقامت حدود ۵/۴ میلیون نفر که در هتل ها و مراکز اقامتی و ۲۵۰ مدرسه ای که تا حد امکان تجهیز و آماده شده بود و نیز کمپینگ های موقت و منازل خبر داد.
مسگری نیاز بیشتر به هتل و مراکز اقامتی و رنج پایین اقامت به عنوان مشکل استان نام برد و گفت با وجود این که بررسی ها نشان می دهد که سرمایه گذاری در امر گردشگری و ایجاد هتل و مراکز اقامتی در قم توجیه اقتصادی دارد و متقاضیان زیادی هم در بخش خصوصی وجود دارد و افزود یک مشکل دست و پاگیر برای سرمایه گذاری ضوابط شهرداری و وجود آیین نامه های بعضا وقت گیر آن است که زمان زیادی را طلب می کند که البته در سفر اخیر هیات دولت مطرح و قول هایی داده شده است.
▪ مازندران
شیدفر معاونت گردشگری سازمان میراث فرهنگی و گردشگری استان مازندران در پاسخ به این سوال که در ایام عید چه تعداد گردشگر در این استان حضور یافته اند گفت: طبق آمار دقیقی که تهیه شده از تاریخ ۲۸ اسفند تا پایان روز چهاردهم فروردین ماه ۵ میلیون و ۷۱۰ هزار نفر ورودی مسافران به استان مازندران بوده که از این عده تقریبا ۶۵ تا ۷۰ درصد حداقل یک شب در این استان سکونت کرده اند و براساس بررسی های انجام شده پس از خراسان رضوی این استان بیشترین پذیرش مسافران نوروزی را داشته است.
وی در مورد امکانات استان برای پذیرایی از میهمانان نوروزی گفت: در بخش اقامت اعم از هتل، متل، هتل آپارتمان و مهمانپذیر حدود ۱۱ هزار تخت و حدود ده هزار نفر پذیرش روزانه مدارس بوده و نیز ۱۲ هزار نفر نیز در زائرسراها و مجتمع های اقامتی دولتی ساحلی و ۳ هزار نفر در ویلاها و اماکن خصوصی اقامت کرده اند و جذب ۱۰ هزار نفر در تاسیسات ساحلی و پلاژها و ۲۰ کمپینگ که برای اسکان مسافران در نظر گرفته شده بود شرایط نرمالی را فراهم ساخت که خوشبختانه مشکل خاصی پیش نیامد.
به گفته شیدفر آمار مسافران براساس آمارهای اخذ شده از پلیس راه، پایانه ها، پایگاه های راهنمایی مسافران تهیه شده است. وی گفت: امسال ۴۶ درصد نسبت به سال گذشته افزایش مسافر داشته ایم.
▪ و اما...
به عقیده کارشناسان ارایه آمار به تنهایی نمی تواند گره گشا باشد بلکه باید تحقیق و بررسی شود و صحت آن مشخص گردد تا بتوان با اطمینان براساس آن برنامه ریزی به عمل آید و این همان چیزی است که سالهاست در مجموعه آمارهای ارایه شده بحث انگیز است.
برای مثال وقتی اعلام می شود در شهری با جمعیتی محدود در یک روز ۸۰۰ یا نهصد هزار نفر وارد می شوند و به جمعیت شهر اضافه می شوند باید بررسی کرد که این افزایش چه تغییراتی در سیستم اداره این شهر به وجود آورده است.
بر فرض که هتل و مراکز اقامتی در حد کفایت وجود داشته باشد بر فرض که پیش بینی های لازم شده باشد آیا این دلیل صحت آمار است.
۸۰۰ یا نهصد هزار نفر در روز اگر یک نان هم هر کدام بخواهند بخورند خود تهیه آرد و پخت آن نیاز به برنامه ریزی دارد و آیا فرضا به این میزان جمعیت آرد به نانوایی ها ارایه شده ساعات پخت نان و به کارگیری کارگران نانوایی به تناسب افزایش یافته است.
اگر تحقیق و بررسی به این امور ساده جواب دهد دلیل صحت آمار ارایه شده است و الا...
بعضی آمارها چون می تواند موید فعالیت چشم گیر چند سازمان و نهاد باشد چشم بسته مورد تایید قرار می گیرد و شاید هم ظاهرا ایراد و اشکالی نداشته باشد اما این سوال را مطرح می سازد که سرنوشت این آمارها که لابد درست است در آینده چه می شود زیرا مطابق معمول طی سال ها به خاطر تقدیر و تشویق یا گرفتن امکانات و ابراز وجود آمارها رشد کرده و اگر امروز به ۷۱ میلیون نفر سفر رسیده سال دیگر به چند میلیون نفر می رسد و این ارقام چه تناسبی با آمار جعمیت کشور دارد.
با یک حساب ساده می توان به واقعیت آمارهای ارایه شده پی برد. آمار مسافران نوروزی سال گذشته در همان زمان ارایه شده و امسال براساس اعلام سازمان ۲۹ درصد آمار گردشگری کشور در ایام نوروز رشد داشته است رقم به دست آمده می تواند پاسخگوی خیلی مسایل باشد.
آیا بهتر نیست به جای در نظر گرفتن حال نگاهی هم به آینده داشته باشیم؟

مسعود رحمانپور

منبع : مسافران