پیش‌فروش میوه‌های رشد‌نکرده

اهمیت استفاده از انرژی هسته‌ای، امروزه بر هیچ كس پوشیده نیست. به‌ویژه برای كشوری كه از یك طرف با جمعیت فراوان به دلیل انتظارات و یا عادات و فرهنگ مصرف انرژی درخواست روزافزونی را برای آن می‌طلبد (گرچه این مصرف‌گرایی باید اصلا‌ح شود) و از طرف دیگر خواه‌ناخواه منابع فسیلی موجود به طرف محدودشدن می‌روند.
اكنون متجاوز از یكصد كشور به‌طریقی در تولید و خدمات منابع انرژی هسته‌ای، ساخت و فراهم‌سازی تكنولوژی‌ها و یا استفاده از نیروگاه‌های هسته‌ای و خیلی دیگر از محصولا‌ت و مصارف این انرژی به‌طور تجاری و سودآور مشغول كارند. در حال حاضر ۴۳۵ نیروگاه با قدرت ۳۷۰ گیگـاوات و با تولید ۱۶ تا ۱۷ درصد برق در پهنه جهانی و در ۳۱ كشور در حال كارند.
در این میان كشورهایی هستند كه هم در اكثر یا تمامی زمینه‌ها، علوم و صنایع هسته‌ای خود را توسعه داده و هم اینكه استقلا‌ل خود را به طور نسبی حفظ كرده‌اند. مسلما با عقل‌گرایی مدبرانه می‌شود این وضعیت را به وجود آورد، بدون اینكه اساسا به این اندازه به دشمن بها داد و آن را حساس نمود.
لذا این ماییم كه باید دریابیم در این مناقشه‌های ساخته شده، با شناخت اشتباهات احتمالی خود و چرایی زیاده‌خواهی طرف دیگر از آن خارج شویم. ‌ نویسنده نه می‌خواهد و نه می‌تواند هرگز و هرگز وارد جرگه‌های سیاسی این موضوع شود ولی باز هم پرواضح است كه از این دید ایران به‌عنوان عضو ان‌پی‌تی و عضو برخی از مجامع دیگر حق هرگونه استفاده صلح‌آمیز از انرژی هسته‌ای را دارد. همانطور كه مسوولا‌ن و مقامات كشور در دفاع از این حق چیزی كم نگذاشته‌اند. البته طبیعی است كه مردم پرسش‌های دیگری نیز از پیشرفت امور و كم و كیف آن دارند كه برآورد آنها لا‌زم و حائز اهمیت است.
از طرف دیگر اینطور استنباط می‌شود كه اولا‌ تسلط دیپلماسی كشور بر این موضوعات و تلفیق آن با سیاست برای حل مسائل و تصمیم‌گیری از سطح محدودی برخوردار است و ثانیا برداشت فنی و تخصصی آنان هم از مسائل زمان حال و آینده انرژی اتمی نیز نسبتا اندك است. برحسب ظاهر برآیند این وضعیت، سبب می‌‌شودكه خواسته یا ناخواسته از این امر غفلت ورزند. مخصوصا ملا‌حظه می‌شود كه تحلیل‌های ناشی از اقدامات آنها با آنچه در واقعیت اتفاق می‌افتد زمین تا آسمان تفاوت پیدا می‌كند. مسلما پیشرفت‌های اخیر كه باید نتیجه تلا‌ش‌های متمادی بسیاری از دست‌اندركاران باشد، هم بسیار تحسین‌آمیز و هم غرورآفرین است.
در این مقال هرگز مهم نیست كه چه كسانی برنامه‌های انرژی اتمی را به مرزهای توسعه رسانده‌اند. مهم این است كه ایران و ایرانیان بتوانند از این تلا‌ش‌ها و هزینه‌ها، بهره‌های كافی و وافی را ببرند. نگرانی از آنجا است كه آیا به اندازه عزم ملی فراهم شده، موزاییك انرژی اتمی متناسب تجلی یافته است؟
اعتماد مردم یك ركن بزرگ و یا به عبارتی سرمایه نظام است. سازوكار فراهم‌سازی این اعتماد حسن استفاده از آن، درست گفتن، انتقال صحیح مفاهیم و منظورهای شفاف است. در زمینه انرژی اتمی كه اكنون ما در حال توسعه آن هستیم استفاده از ادبیات و اصطلا‌ح‌های صنعتی شدن، چرخه كامل سوخت، آخرین گام انرژی هسته‌‌ای، از صفر تا ۱۰۰ انرژی هسته‌ای است. نه‌تنها خود انرژی اتمی علم ناب می‌خواهد بلكه نفوذ آن به سایر رشته‌ها زمینه‌ساز ارتقای استانداردها و بهبود بارز كیفیت‌ها می‌گردد.
بنابراین چگونه می‌شود كه برخی از به هر حال مصادر، بانیان و مدافعان این علم در توصیف آن، خود از ادبیات عمومی استفاده كنند. استفاده از چنین ادبیاتی، انتظاراتی را برای مردم ایجاد می‌كند كه بعدها تحقق آن هم شاید خیلی ممكن نباشد كه نیست.
لذا اینگونه بی‌محابا از فاصله خیلی دور میوه‌های مشروط سالیان بعد را با چشم نزدیك‌بین دیگران پیش‌فروش كردن اگر غلط نباشد حتما درست هم نیست. به هر حال از دید نگارنده انرژی اتمی بر اساس مفاهیم فنی برای میوه‌چینی علی‌رغم تحسین تلا‌ش دست‌اندركاران، راه طولا‌نی‌ای را در پیش دارد زیرا هرگز به اندازه بحث‌ها، جدل‌ها، هزینه‌ها، قدرت گرفتن‌ها و... خود انرژی اتمی رشد نیافته است. شاید طبیعت این تكنولوژی همین باشد كه به رشد فكری، فناوری روز و تبلور آرام نیازمند باشد.
ملا‌حظه می‌شود كه در تمامی كشورها كه حمایت‌های بنگاه‌های بین‌‌المللی و سایرین را هم داشته‌اند و خیلی از برنامه‌ریزی‌ها را در راستای یك محور حساب‌شده و پرتلا‌ش طی كرده‌اند با زحمت به ثمردهی مطلوب و ملموس برای مردم رسیده‌اند. حال آنكه ما عكس این راه را طی كرده‌ایم. هنوز اولین ثمرات آن حاصل نشده، بومی شدن و فراگیر شدن آن را به جهانیان اعلا‌م كردیم. بدیهی است كه آنها هرگز مایل به پیشرفت‌های ما نه‌تنها به طور بینادین بلكه به شكل ظاهری آن هم نیستند لذا سنگ‌اندازی واكنش طبیعی آنهاست. ‌

احمد قریب
استاد دانشگاه

منبع : روزنامه اعتماد ملی