اساس علمی طب سوزنی

در این مبحث خلاصه ۲۲۸ تحقیق علمی درباره طب سوزنی را بیان می کنیم. در بیشتر تحقیقات انجام شده تاکید شدیدی روی خاصیت ضد دردی طب سوزنی شده است که دو نتیجه نهایی از آنها گرفته می شود. اولاً خاصیت ضد دردی طب سوزنی برای درمان دردهای مزمن خیلی موثر تر از دارو نما ها (Placebo) است. ثانیاً مکانیسم عصبی عملکرد طب سوزنی بسیار واضح و مشخص است.
بر اثر سوزن زدن، رشته های عصبی کوچک میلین دار که در عضلات قرار گرفته اند فعال می شوند و تحریکات را به نخاع می فرستند و از این طریق سه مرکز عصبی (نخاع، مغز میانی، محور هیپوفیز هیپوتالاموس) فعال می شوند و اثرات ضد دردی خود را بروز می دهند. این تحریکات در نخاع از طریق آزاد نمودن انکفالین و داینورفین از انتقال تحریک درد جلوگیری می کنند.
در مغز میانی از طریق آزاد سازی انکفالین سیستم رافه نزولی فعال می شود که توسط منوآمین ها (مانند سروتونین و نوراپی نفرین) از صعود پیام درد جلوگیری می کند و مرکز سوم یعنی محور هیپوفیز هیپوتالاموس با ترشح بتااندورفین در خون و مایع مغزی نخاعی در محل های دورتر ایجاد بی دردی می کند. پس هر سه نوع اندورفین ها (انکفالین، بتااندورفین، داینورفین) و دو نوع منوآمین (سروتونین، نوراپی نفرین) در ایجاد خاصیت ضد دردی طب سوزنی دخالت دارند. اگر تحریکات داده شده با فرکانس بالا و کم شدت باشند از مسیر غیر اندورفینی دردها را تسکین می دهند. متاسفانه در زمینه های دیگر درمان طب سوزنی تحقیقات بسیار کمی شده است.
● اثر ضد دردی طب سوزنی
در سال های اخیر در غرب، اثر ضد دردی طب سوزنی عمدتاً به درمان درد مزمن محدود بوده است و جهت اعمال جراحی مگر در موارد نمایشی به کار نرفته است. با این حال در برخی کشورهای غربی اثر ضد دردی طب سوزنی همراه با اکسید نیترو (میزان کافی N۲O جهت بیهوش نمودن ولی ناکافی جهت اثر ضد دردی) یا با فنتانیل به کار می رود. با این همه حتی در درمان درد مزمن نیز بسیاری از کشورهای غربی در ابتدا علی رغم شواهد گسترده از چین و اروپا، محتاط بودند.
چگونه یک سوزن که به دست زده می شود می تواند درد دندان را آرام کند! به دلیل عدم توانایی شرح این فرآیند به وسیله دانسته های فیزیولوژیک اختلاف نظرهای زیادی میان پژوهشگران در این مورد ایجاد شده است. عده ای مکانیسم آن را مانند دارو نما ها می دانند و اعتقاد دارند که از راه تلقین یا منحرف نمودن احساس درد یا حتی مانند هیپنوتیزم عمل می کند.
در سال ۱۹۴۵ آقای بیکر(Beecher) نشان داد که با تزریق مرفین در ۷۰% بیماران درد تسکین یافته است و در گروهی که از سرم قندی به عنوان مرفین استفاده شده است ۳۵% تسکین درد داشته اند. لذا بیشتر پزشکان در اوایل دهه ۱۹۷۰ مکانیسم طب سوزنی را مانند دارو نما ها فرض می کردند و بیشتر اثرات سایکولوژیک(روانی) را دخیل می دانستند.
ولی نکات غیر قابل توضیحی نیز وجود داشت مثلاً اثرات مفید طب سوزنی در دامپزشکی را که حدود هزار سال است در چین و حدود صد سال است در اروپا و آمریکا استفاده می شود، چگونه می توان شرح داد چون حیوانات تلقین پذیر نیستند و رده های کمی از حیوانات در مقابل تلقین عکس العمل نشان می دهند که به نام حیوانات خواب شونده شناخته شده اند.
همچنین بچه های خیلی کوچک هم به طب سوزنی جواب می دهند و آزمایش های تلقین پذیری متعددی از بیماران به عمل آمده است که ارتباط خوبی را بین اثر ضد دردی طب سوزنی و القاپذیری بیماران نیافته اند.طی دو مطالعه دیگر نیز اثر هیپنوتیزم و طب سوزنی بررسی شده است که نتیجه آنها رد ارتباط معنی دار بین آن دو می باشد، به طوری که اثر آنها در مقابل نالوکسان فرق دارد یعنی نالوکسان که آنتاگونیست اندورفین است از اثر طب سونی جلوگیری می کند ولی هیچ اثری روی هیپنوتیزم ندارد.
تا سال ۱۹۷۳ بیشتر دلایل طب سوزنی حکایاتی از تاریخچه درمان های انجام شده توسط یک چهارم مردم دنیا بود و متاسفانه تحقیقات علمی قابل قبولی برای پاسخ گویی و رفع موارد شک وجود نداشت. ولی طی بیست سال اخیر موقعیت این علم کاملاً عوض شده است.
محققان دو سوال مهم مطرح کردند: اولاً آیا خاصیت ضد دردی طب سوزنی واقعاً وجود دارد؟ (آیا این خاصیت در مقایسه با اثرات دارو نماها یا اثرات روانی ترجیحاً فیزیولوژیک است ؟) ثانیاً اگر موثر است، چگونه این اثر را ایجاد می کند؟ پاسخ سوال اول را توسط تحقیقات مقایسه ای یعنی در نظر گرفتن گروه های کنترل و گروه های تحت درمان با دارونماها بررسی کرده اند. طی مطالعات متعدد انجام شده معلوم شد که اثر سوزن در تسکین درد خیلی بهتر از دارونماها می باشد. لذا باید اساس فیزیولوژیک داشته باشد اما با چه مکانیسمی؟ فقط با پاسخ به این سوال است که شک های موجود به طب سوزنی را می توان از بین برد.

منبع: استاکس گابریل، برایان برمن، بروس پومرانز/ اصول طب سوزنی۱۹۹۸/ ترجمه دکتر حسین خدمت، دکتر علی اصغر نویدی، دکتر محمد تقی حلی ساز۱۳۸۵
هاجر صرامی

منبع : پزشک آنلاین