قرآن و مهدویت

بیش از یكصد آیه از قرآن كریم به مصلح كل حضرت بقیهٔ الله ارواحنا فداه تفسیر و تأویل شده است، كه علامه بزرگوار، ملا محمد باقر مجلسی در دائرهٔ المعارف بزرگ شیعه « بحارالانوار » ۷۰ آیه را به استناد احادیث وارده از اهل بیت عصمت و طهارت علیهم السلام در پیرامون ظهور یكتا بازمانده از حجت های حضرت حدیث نقل كرده است.۱ و برخی از بزرگان كتابهائی را در این رابطه به رشته تحریر در آورده اند كه از آن جمله است:
۱) المحجهٔ فیما نزل فی القائم الحجهٔ (علیه السلام )
شامل ۱۲۰ آیه از آیات تفسیر شده به ظهور حضرت مهدی ارواحنا فداه به استناد احادیث وارده از معصومین علهیم السلام.۲
۲) المهدی فی القرآن
شامل ۱۱۰ آیه از آیات تأویل شده به ظهور حضرت مهدی علیه السلام به استناد احادیث وارده از طریق شیعه و سنی. ۳
۳) موعود قرآن ترجمه فارسی « المهدی فی القرآن »
۴) سیمای امام زمان (علیه السلام ) در آینه قرآن
شامل بیش از ۱۴۰ آیه از آیات قرآن كریم كه روایات فریقین (شیعه و سنی) به ظهور قبله موعود و كعبه مقصود تفسیر شده است.۴
در ایو ما نجا به نقل چند آیه در این رابطه بسنده می كنیم:
۱) « و نرید ان نمن علی الذین استضعفوا فی الارض و نجعلهم ائمهٔ و نجعلهم الوارثین».
«و ما اراده كرده ایم به آنانكه در روی زمین به ضعف كشیده شده اند منت نهاده، آنها را پیشوایان وارثان زمین قرار دهیم.» ۵
طبق روایات بی شماری این آیه در حق مصلح جهان حضرت بقیهٔ الله ارواح العالمین له الفداه نازل شده كه در آخرالزمان قیام كرده، بساط ننگین ظلم و بیدادگری را درهم خواهد پیچید و پرچم عدالت را در سرتاسر جهان به اهتزاز در خواهد آورد. و به تكتازی فرعونیان خاتمه خواهد داد.۶
۲) « بقیهٔ الله خیر لكم ان كنتم مؤمنین ».
یعنی:« بازمانده خدا بهتر است برای شما، اگر مؤمن باشید». ۷
مطابق روایات فراوانی، هنگامی كه حضرت بقیهٔ الله ارواحنا فداه ظهور می كند پشت خود را به دیوار كعبه تكیه داده، نخستین چیزی كه به زبان می آورد، این آیه شریفه است، آنگاه همه آنها كه درآنجاگرد آمده اند با عنوان « السلام علیك یا بقیهٔ الله »به پیشگاه آن حضرت عرض ادب می كنند.۸
۳) «هوالله ارسل رسوله بالهدی و دین الحق لیظهر علی الدین كله و لو كره المشركون».
یعنی:« او خدائی است كه پیامبرش را با هدایت و دین حق برانگیخت تا آن را بر همه ادیان پیروز بگرداند. اگر چه مشركان نخواهند».۹
پیشوای ششم شیعیان در تفسیر این آیه فرمود: مهدی ما ظهور می كند و دین مقدس اسلام را بر همه ادیان پیروز می گرداند، اگر چه دشمنان راضی نباشند. كه منظور از این پیروزی، سیطره نظامی و پیروزی ظاهری است و گرنه از نظر دلیل و برهان، اسلام در هر زمانی بر همه ادیان غلبه داشت. و مكتبهائی كه ریشه آسمانی دارد ( چه مسیحیت و كلیمیت ) چون از یك سو تحریف شده، و از سوی دیگر به هنگام تشریع از طرف خداوند متعال به عنوان برنامه موقت تشریع شده بود، پاسخگوی نیازمندیهای قرون بعدی نبودند، از این رهگذر از نخستین روز ظهور اسلام، دلیل و منطق اسلام بر همه ادیان پیروز بود ولی غلبه ظاهری آن با هنگام ظهور آن یكتا بازمانده از حجتهای پروردگار تحقق خواهد یافت.۱۰
۴) « اعلمو ان الله یحیی الارض بعد موتها قد بینا لكم الایات لعلكم تعقلون ».
یعنی:« بدانید كه خدا زمین را پس از مرگ آن زنده می سازد به راستی نشانه های –قدرت –خدا را برای شما بیان كردیم. باشد كه عقل خود را بكار بندید». ۱۱
پیشوای پنجم شیعیان می فرماید: مهدی ما قیام می كند و به وسیله گسترش عدالت در سراسر گیتی، جهان را زنده می كند، پس از آنكه در زیر كابوس ظلم و ستم مرده باشد.۱۲
پیشوای هفتم حضرت موسی بن جعفر علیه السلام نیز در تفسیر این آیه فرمود خداوند زمین را به وسیله عدل و داد زنده می كند، نه بارش باران.۱۳
آری اگر جامعه ای در زیر فشار ظلم و ستم باشد جامعه مرده است و تنها موقعی زنده می شود كه ظلم و ستم از آن جامعه رخت بربندد و نعمت عدالت در آن جامعه گسترش یابد. از اینجاست كه امیرالمؤمنان علی علیه السلام عدالت را زیربنای زندگی مردم دانسته می فرماید:« العدل قوام الرعیهٔ ».
۵) « و اشرقت الارض بنور ربها ».
یعنی:« زمین به نور پروردگارش منور گردید».۱۴
امام رضا علیه السلام در تأویل این آیه می فرماید:او چهارمین فرزند من، پسر بهترین كنیزان است كه زمین را از هر جور و ستمی پاكیزه می كند. مردم در ولادت او دچار تردید می شوند. او را غیبتی طولانی است چون ظاهر شود زمین را با نور پروردگارش روشن می گردد.۱۵
۶) « قل ارایتم ان اصبح ماؤكم غوراً فمن یأتیكم بماء معین ».
یعنی: «بگو اگر ببینید كه آب شما فروكش می كند، چه كسی برای شما آب گوارا باز آورد».۱۶
همه موجودات زنده از آب آفریده شده و قوام آنها با آب است ولی منظور از آب گوارائی كه در آیه فوق مطرح شده، مقام ولایت كبرای حضرت صاحب الزمان ارواحنا فداه است كه پس از دوران فروكش (غیبت) یكبار دیگر به فرمان خدا ظاهر شده، تشنگان دانش و فضیلت، و شیفتگان تقوی و عدالت را، از آبشخور اقیانوس بیكران آب حیات و معادن حكمت، سیراب فرموده، به سعادت دنیا و آخرت نائل می گرداند. به دلیل نقش حیاتی حضور امام علیه السلام در زندگی توده ها، قرآن كریم وجود اقدس امام علیه السلام را آب گوارا تعبیر نموده است.
علی بن جعفر از برادر بزگوارش امام موسی بن جعفر علیه السلام، از تفسیر این آیه می پرسد، امام علیه السلام می فرماید: «‌هنگامی كه امامتان از دیدگان شما ناپدید شود و نتوانید او را ببینید چه خواهید كرد ».۱۷
پیامبر اكرم صلی الله علیه و آله خطاب به عمار می فرماید: ای عمار!
خداوند با من عهد كرده كه از تبار حسین علیه السلام ۹ امام پدید می آید كه نهمین آنها از دیدگان ناپدید می شود و این است معنای آیه شریفه « قل ارایتم ان اصبح ماؤكم غوراً »، برای او یك غیبت طولانی است كه گروهی از عقیده خود برمی گردند و گروهی بر آن ثابت می مانند و چون آخرالزمان فرا برسد، او ظاهر می شود و دنیا را پر از عدل و داد كند. چنانكه از جور و ستم پرشده است».۱۸
۷) « هدی للمتقین الذین یؤمنون بالغیب ».
یعنی:«هدایت است برای پرهیزكاران كه به غیب ایمان آوردند».۱۹
طبق احادیث فراوانی منظور از غیب در این آیه امام غائب علیه السلام است: امام صادق علیه السلام در تفسیر این آیه می فرماید:« پرهیزگاران » شیعیان علی بن ابی طالب علیه السلام هستند و اما « غیب » پس آن حجت غائب است.۲۰
جابربن عبدالله انصاری در ضمن یك روایت طولانی كه از ۱۲ پیشوای معصوم و قائم آنها بحث كرده، از رسول اكرم صلی الله علیه و آله نقل می كند كه فرمود: خوشا به حال آنانكه در زمان غیبت او شكیبائی پیشه كنند و بر محبت آنها استوار بمانند، كه آنها را خداوند متعال در آیه « الذین یؤمنون بالغیب » ستوده است.۲۱
۸) « و لقد كتبنا فی الزبور من بعد الذكر ان الارض یرثها عبادی الصالحون ».
یعنی:« گذشته از ذكر- تورات –در زبور نیز نوشتیم كه به راستی زمین را بندگان شایسته ام به ارث می برند».۲۲
از امام باقر و امام صادق علیهما السلام روایت شده كه منظور از بندگان صالح در آیه شریفه، حضرت قائم ( ارواحنا فداه ) و یاران او می باشد.۲۳
جالب توجه اینكه متن این بشارت در زبور فعلی موجود است.
طبق وعده قطعی خدا در همه كتابهای آسمانی، روزی بندگان صالح خدا وارث زمین خواهند شد، و پرچم توحید را در سراسر كره خاكی به اهتزاز در خواهند آورد.
دیگر از ظلم و ستم و تبعیض و تجاوز و حق كشی نشانی نخواهد بود. روح صفا و صمیمیت و برادری و برابری بر تمام دلها حكومت خواهد كرد. به امید آن روز.
۹) « وله اسلم من فی السموات و من فی الارض طوعاً و كرهاً ».
یعنی:« هركه در آسمانها و زمین است خواه و ناخواه –تسلیم او شده –بر او اسلام آورده اند».۲۴
امام صادق علیه السلام در تفسیر این آیه فرمود: هنگامی كه قائم (علیه السلام ) قیام كند، نقطه ای در روی زمین نمی ماند جز اینكه به یكتائی خدا و رسالت حضرت پیامبر( صلی الله علیه و آله ) گواهی می دهند. ۲۵
ابن بكیر می گوید: از ابوالحسن (علیه السلام) در مورد آیه « وله اسلم »‌پرسیدم، فرمود: در حق قائم (علیه السلام ) نازل شده است، هنگامیكه ظاهر شود اسلام را بر یهود، نصاری، صابئین، ملحدین، مرتدین، و كافرین شرق و غرب، عرضه می كند هر كس( پس از شناخت حقانیت اسلام ) از روی رغبت اسلام آورد، او را به نماز و زكات و دیگر وظائف اسلامی امر می فرماید. و هر كس نپذیرد گردن می زند تا در شرق و غرب جهان احدی جز موحد باقی نباشد. ۲۶
۱۰) « وعدالله الذین امنوا منكم و عملوا الصالحات لیستخلفنهم فی الارض، كما استخلف الذین من قبلهم و لیمكنن لهم دینهم الذی ارتضی لهم و لیبدلنهم من بعد خوفهم امنا ».
یعنی:« خداوند انها را كه از شما ایمان آورده، و عمل شایسته انجام داده اند، وعده داده است كه در روی زمین جانشین سازد، چنانكه پیشینیان را جانشین ساخت. و آنان را از دینی كه برای آنها پسندیده، متمكن سازد. و آنها را پس از خوف و وحشت به امنیت برگرداند».۲۷
امام صادق علیه السلام در تفسیر آیه فوق فرمود: درباره قائم (علیه السلام) و یاران او نازل شده است.۲۸
امام زین العابدین علیه السلام آیه شریفه را تلاوت كرده فرمود: به خدا سوگند مقصود از آنها شیعیان ما اهل بیت است. خداوند آنها را به دست مردی از ما كه «مهدی » این امت است جانشین قرار می دهد و متمكن می سازد و به امنیت می رساند.۲۹
نظیر این روایت از امام باقر و امام صادق علیهما السلام نیز نقل شده است.۳۰

۱ بحارالانوار ، ج ۵۱ ، ص ۴۴ –۶۴ .
۲تألیف : محدث بزرگوار ، سید هاشم بحرانی ، متوفی ۱۱۰۷ یا ۱۱۰۹ هـ.
۳ تألیف : سید صادق شیرازی .
۴ نگارش : علی اكبر مهدی پور .
۵ قصص : ۵ .
۶ تفسیر برهان ، ج ۳ ، ص ۲۲۰ و ینابیع المودهٔ ، ص ۴۵۰ و بحار، ج ۵۱ ، ص ۵۴ .
۷ هود : ۸.
۸ نور الابصار ، ص ۱۷۲ .
۹ صف : .
۱۰ بحارالانوار ، ج ۵۱ ، ص ۶۰ ، المحجهٔ ، ص ۲۲۷ و ینابیع المودهٔ ، ص ۵۰۸ .
۱۱ حدید : ۱۷ .
۱۲ تفسیر برهان ، ج ۴ ، ص ۲۹۱ .
۱۳ همان مدرك .
۱۴زمر : ۶۹ .
۱۵ ینابیع المودهٔ ، ص ۴۴.
۱۶ ملك : ۳۰ .
۱۷ كمال الدین ، ص ۳۶۰ و غیبت نعمانی ، ص ۹.
۱۸تفسیر برهان ، ج ۴ ، ص ۳۶.
۱۹ بقره : ۲ و ۳ .
۲۰ بحارالانوار ، ج ۵۱ ، ص ۵۲ و كمال الدین ، ص ۳۴۰ .
۲۱ المحجهٔ ، ص ۱۷ .
۲۲ انبیاء : ۱۰۵ .
۲۳ عقدالدرر ، ص ۲۱۷ ، مجمع البیان ، ج ۷ ، ص ۶۶ و بحارالانوار ، ج ۵۱ ، ص ۴۷ .
۲۴ آل عمران : ۸۳ .
۲۵ تفسیر عیاشی ، ج ۱ ، ص ۱۸۳ و ینابیع المودهٔ ، ص ۵۰۶ .
۲۶ همان مدرك .
۲۷ نو ر : ۵۵.
۲۸ غیبت نعمانی ، ص ۱۲۶ .
۲۹ تفسیر عیاشی ، ج ۳ ، ص ۱۳۶ .
۳۰ مجمع البیان ، ج ۷ ، ص ۱۵۲

منبع : مرکز جهانی اطلاع رسانی آل بیت