دوشنبه, ۱۷ اردیبهشت, ۱۴۰۳ / 6 May, 2024
مجله ویستا

ابوالنجم احمد منوچهری دامغانی


جنسیت: مرد
نام پدر: قوص بن احمد
تخلص: منوچهری
تولد و وفات: ( ... - ۴۳۲) قمری
محل تولد: ایران - سمنان - دامغان
شهرت علمی و فرهنگی: شاعر
کودکی وی در دامغان گذشت و بخشی از جوانی او در کناره‌های دریای خزر و دامنه‌های البرز به سرآمد. تخلص وی به سبب انتسابش به فلک‌المعالی منوچهر بن شمس‌المعالی قابوس وشمگیر (۴۰۳-۴۲۳ق) است که در گرگان و طبرستان سلطنت می‌کرد و منوچهری ظاهراً در آغاز کار در دربار او به سر می‌برده است. لیکن از مدایح منوچهری در حق این پادشاه قصیده‌ای در "دیوان" او نیست. پس از فوت منوچهر بن قابوس ، او به ری رفت و مدتی در ملازمت طاهر دبیر ، حاکم ری ، به سر برد. در ۴۲۶ق ، سلطان مسعود غزنوی ، که از نیشابور به سمت گرکان و مازندران لشکر کشیده بود ، در مازندران منوچهری وئارد دربار غزنویان شد. منوچهری بر اثر جوانی و جودت ذهن و شیرینی زبان در خدمت مسعود دستگاهی داشت که از منوچهری در دست است بیشتر در مدح سلطان مسعود و چند تن از رجال درگاه اوست ، ازجمله: علی بن عبیدالله صادق سپهسالار و خواجه احمد بن عبدالصمد ، وزیر سلطان مسعود ، و خواجه طاهر دبیر ، کدخدای ری ، و ابوسهل زوزنی ، از رجال مسعود ، و ابوالحسن بن حسن و فضل بن محمد و خواجه محمد و غیره. از شعرای معاصر او فرخی ، زینبی علوی ، عسجدی ، عنصری است که او ظاهراً شاگرد عنصری بوده و قصیدهای در مدح استادش سروده است. منوچهری با وجود جوانی ، اطلاعات وسیعی در شعر و ادب فارسی و عربی داشت چنان‌که در اشعارش ار مضمون‌ها و اسلوب شاعران عربی بسیار استفاده کرده و بعضی از قصاید معروف شاعران عرب را نیز استقبال کرده است. منوچهری صاحب "قصیدهٔ لامیه" مشهوری است. وی علاوه بر زبان و ادب عرب ، او در علم طب و نجوم دست داشته و اصطلاحات نجومی در اشعارش دیده می‌شود. ظاهراً مسمط از ابداعات منوچهری است ، زیرا پیش از او در اشعار فارسی اثری از آن نیست. بعضی از تذکره‌ها او را با احمد بن منوچهر مشهور به شصت کله یکی می‌دانند و بعضی منوچهری را شاگرد ابوالفرج سگزی می‌دانند که جای تردید است. در مورد نام پدر وی نیز در بین تذکره‌نویسان اختلاف نظر وجود دارد و او را فرزند قوص ، قوس ، عوض ، یعقوب ذکر کرده‌اند. از آثار وی: "دیوان" شعر ، که با همهٔ اشتهار و تداول اشعارش نسخه‌های قدیم آن در دست نیست و غالب نسخ موجود ، از عهد قاجاریه و قدیم‌ترین آنها از دورهٔ صفویه است.
منبع : مطالب ارسالی