قطعات پیشاسقراطی

« فیلسوفان پیشاسقراطی كهن-الگوهای اندیشه فلسفی اند.»
«پیشاسقراطی» (Pre-Socratics) اصطلاحی است كه در كاربرد وسیع خود به پاره ای از متفكران دیرین یونانی اطلاق می شود كه عموماً در روزگار پیش از سقراط، حدود سال های ۶۰۰ تا ۴۰۰ پیش از میلاد، می زیستند.مدارك مستند و دست اول از فیلسوفان پیشاسقراطی بسیار پراكنده و ناچیز است. در واقع ما هیچ كار دست نخورده و یكپارچه ای از هیچ فیلسوف پیشاسقراطی نداریم. آنچه داریم به صورت قطعات كوتاه و گسسته است كه از طریق نقل شان توسط نویسندگان پسین روزگار باستان بازمانده اند كه نخستین شان افلاطون است. اما بسیاری از نقل قول ها از منابع و مآخذ بسیار متاخرتر است. یكی از مستندات بسیار ارزشمند ما درباره فلسفه پیشاسقراطی، نوشته های فیلسوفی به نام سیمپلیكیوس است كه در قرن ششم میلادی می زیست، یعنی هزار سال پس از كسانی كه می خواهیم فلسفه شان را بدانیم.
جدا از نقل قول های مستقیم، نویسندگان متاخرتر مقدار معتنابهی نقد و تفسیر نیز بر دیدگاه های این فیلسوفان نخستین نوشته اند كه در دست است. سرآغاز این نقد و تفسیرها هم مربوط به نوشته های افلاطون، ارسطو و تئوفراستوس(شاگرد ارسطو) است. بسیاری دیگر باز متاخرتر هستند. اكثر این نقد و تفسیرها نیز قابل اعتماد نیستند، زیرا مفسران كمتر در پی گزارش تاریخی بی طرفانه از این اسلاف نخستین شان، و بیشتر در پی رد عقاید آنها و اثبات عقاید فلسفی خودشان بوده اند. بنابراین چاره ای نمی ماند جز آنكه دیدگاه های این فیلسوفان نخستین را با وصله پینه كردن نقل قول های پراكنده و گزینشی، و تفسیر و نقدهای جانبدارانه و مغرضانه به دست آوریم.گذشته از اینكه مدارك مستند از فیلسوفان پیشاسقراطی بسیار اندك است، عدم تمایل آنها به نظام سازی فلسفی به شیوه افلاطون، ارسطو و نوافلاطونیان، عامل دیگری در تاریخ فلسفه برای بی مهری به افكارشان در تاریخ فلسفه شد. در واقع فیلسوفان پیشاسقراطی قرن ها تحت نفوذ سنگین و آوازه بلند اخلاف سترگ خود مانند سقراط، افلاطون و ارسطو و نیز مكاتب پساارسطویی به سایه رفته بودند. تنها در دوره جدید است كه آهسته آهسته فیلسوفانی مانند هگل، نیچه و هایدگر به آنها رغبت نشان دادند و بازخوانی آثار فلسفی آنها را در دستور كار قرار دادند.


[e-mail]
مسعود زنجانی
فردریش نیچه

منبع : روزنامه شرق