"استقلال" ; ابزار ایران برای عبور از بحران

درحالیکه این روزها بسیاری از کشورهای جهان که دارای مناسبات نزدیک اقتصادی با آمریکا هستند، دچار بحران بزرگ اقتصادی ناخواسته ای شدند، اقتصاد مستقل ایران از این بحران عظیم مصون مانده است.
این شرایط درحالی است که پیش از این حضرت آیت الله خامنه ای رهبر معظم انقلاب اسلامی با آگاهی از بروز اینگونه بحران های عظیم مالی و اقتصادی در جهان، کشورهای اسلامی را به همکاری در عرصه های مختلف از جمله امور اقتصادی برپایه مسایل اسلامی دعوت کردند. معظم له در ۲۵ شهریور سال ۱۳۸۳ در دیدار مقامات و مسؤولان ارشد اقتصادی ۵۵ کشور شرکت کننده در اجلاس بانک توسعه اسلامی تأکید کردند: "دنیای اسلام می‏تواند در پرتو برنامه‏ریزی و همکاری متقابل به یک بلوک مقتدر اسلامی تبدیل شود." ایشان با اشاره به دنیای پر تعارض کنونی افزودند:
ـ "در این اوضاع پرآشوب، اگر امت اسلامی قدرتمند نشود یقیناً دستخوش بحران خواهد شد و به همین علت، کشورهای اسلامی باید با گسترش همکاریها در عرصه‏های مختلف از جمله اقتصاد، جهان اسلام را به جایگاه مقتدر و پرعظمتی برسانند." با این وجود، بسیاری از روسا و مدیران نهادهای اقتصادی بین المللی و حتی برخی از کارشناسان و مدیران اقتصادی داخل کشور و اساتید دانشگاه های ایران که به اقتصاد آزاد جهانی اعتقاد دارند، در مجامع و محافل مختلف از عدم وابستگی اقتصاد ایران به اقتصاد جهانی انتقاد کرده و آن را نشانه ای از عقب ماندگی کشور از اقتصاد پویای جهانی بر می شمردند. اما در مقابل بسیاری از مدیران سیاسی و اقتصادی تراز اول کشور و اقتصاددان هایی که اعتقاد به مبانی اقتصاد اسلامی دارند، بارها تاثیرات منفی وابستگی بدون حد و مرز اقتصاد ایران به اقتصاد جهانی را گوشزد کرده و خواهان تبیین مبانی علوم اقتصاد اسلامی در شرایط روز جهان هستند و معتقدند استقلال عمل امور اقتصادی و فعالیت های پولی و بانکی کشور می بایست خود کفا بوده و با اصول اسلامی و دینی منطبق باشد. در همین زمینه رییس جمهوری اسلامی ایران در پاسخ به این پرسش که بحران اقتصادی جهان چه تاثیر احتمالی بر اقتصاد ایران خواهد داشت؟، تصریح کرد:
ـ وقتی بحرانی در جهان درست می شود با شرایط امروز اقتصاد جهان بر همه کشورها کم و بیش اثر خواهد داشت، اما تاثیر این امر روی ایران کمتر از سایر کشورها است؛ چون اقتصاد ما تا حد بسیار بالایی بعد از انقلاب خودکفا و مستقل شده است. در بررسی این موضوع که بحران اقتصادی جهان چگونه از واشنگتن آغاز و به کشورهای دیگر سرایت کرد، سیاست های غلط مقامات کاخ سفید دیده می شود. این داستان از آنجا شروع شد که سیاست های جنگ طلبانه "جرج بوش" در طول هشت سال ریاست جمهوری در آمریکا، منابع پولی و مالی این کشور را صرف دو جنگ بزرگ و فرسایشی افغانستان و عراق تحت عنوان مبارزه با "تروریسم" کرد و موجی از فقر، بیکاری و رکود اقتصادی در ایالات متحده بوجود آورد. به تبع این سیاست، رشد بهای مسکن در دو کشور آمریکا و انگلیس به تدریج باعث شد تا شمار زیادی از متقاضیان مسکن امکان پرداخت اقساط وام خود را حتی با شرایط سهل اعتباری، پیدا نکنند و در همین حال افزایش بهای برخی کالاهای اساسی در خلال یک سال اخیر در این دو کشور ، افراد کم درآمدتر را تحت فشار فزاینده ای قرار داد. همین وضعیت سرانجام به توقف رشد تقاضا و در نتیجه، سقوط بهای مسکن در آمریکا انجامید و به خصوص باعث شد تا دارندگان وام ها که از نظر مالی در موقعیت ضعیفی قرار داشتند و یا تنها به امید کسب سود ناشی از رشد سریع بهای مسکن به دریافت وام روی آورده بودند، توانایی یا تمایلی به بازپرداخت بدهی خود، نداشته باشند. کاهش تقاضا و قیمت، سرانجام در اواسط تابستان گذشته زمینه ساز عرضه و حراج تعداد قابل توجهی واحدهای مسکونی توقیف شده به بازار مسکن آمریکا شد و به علت نبود خریدار، روند نزولی قیمت ها شدت گرفت.
همچنین با فروش مسکن توقیف شده به بهایی کمتر از قیمتی که مبنای اعطای وام بود، موجب شد تا موسسات وام دهنده با زیان های بزرگی روبرو شوند. از آنجا که بسیاری از این موسسات، برای تامین منابع پرداخت وام، به استقراض از سایر موسسات مالی، از جمله بانک ها، روی آورده بودند، ورشکستگی این قبیل موسسات وام دهنده ناشی از عدم دریافت مطالبات مواجه شد و در نهایت، مشکلات اولیه در بازار مسکن آمریکا ، بخش مالی این کشور را تحت تاثیر قرار داد و سپس به عرصه های دیگر اقتصاد این کشور تعمیم پیدا کرد. همچنین ازآنجا که اقتصاد بسیاری از کشورهای جهان به اقتصاد ایالات متحده وابسته است و بانک ها و موسسات بیمه آمریکا در بسیاری از معاملات تجاری در سطح جهانی فعالیت دارند، بحران مالی در واشنگتن زمینه ای برای بی اعتمادی به اقتصاد جهانی شد. در همین راستا و در زمان رونق بازار مسکن در ایالات متحده، وام های مسکن به عنوان نوعی سرمایه درآمد زا در سطح بین المللی مبادله شد و بسیاری از آنها توسط موسسات مالی کشورهای مختلف خریداری شد که با سقوط قیمت مسکن در آمریکا، منابع پولی و مالی موسسات سرمایه گذار نیز با ورشکستگی همراه شد.
"روبرت زولیک" رییس بانک جهانی نیز با انتقاد از ناکارآمدی نظام اقتصادی هفت کشور صنعتی غرب گفته است: "باید یک نظام نوین بین المللی با بحران اقتصادی کنونی مقابله کند و گروه هفت کشور صنعتی اروپا در حل بحران مالی فعلی نمی تواند نقش چندانی ایفا کند لذا باید جامعه بین المللی تاسیس یک گروه جدید را مورد بررسی قرار دهد.
" اما دامنه بحران عظیم اقتصادی جهان درحالی رو به افزایش است که انتخابات ریاست جمهوری آمریکا قرار است کمتر از یک ماه دیگر در این کشور برگزار شود ولی هیچ نشانه ای از فروکش کردن این بحران دیده نمی شود و هاله ای از ابهام در اذهان مردم کشورهای جهان نشسته است. در این شرایط، ایران توانسته است با اتخاذ سیاست های اصولی با خیالی آسوده و بدور از گرد و غبارهای ناشی از این بحران عظیم، ناظر تحولات پیش روی دنیای غرب باشد و ثابت کند که اگر کشورهای جهان و در راس آنها کشورهای اسلامی به سخنان رهبر معظم انقلاب اسلامی عمل کنند، خطرات اینچنینی دامن گیر آنها نخواهد شد.

مهدی کیان

منبع : خبرگزاری جمهوری اسلامی ـ ایرنا