بچه دوم ، میهمان ناخوانده بچه اول

تولد فرزند دوم اگر چه اغلب اوقات با خوشی ورضایت خاطر والدین همراه است ؛ اما با خود مشكلات گوناگونی را نیز به همراه می آورد . شاید به این علت كه فرزند اول ، تنها برای پدرومادر متولد می شود ، حال آنكه فرزند دوم به جمع یك خانواده می پیوندد ؛ بنابراین قبل از تولد این كودك باید تغییرات قابل ملاحظه ای در محیط خانواده ایجاد شود .
بیشترین تاثیر ناشی ازورود فرزند دوم ، برروی فرزند اول خانواده است . برای كودك كم سن وسال درك تقسیم شدن توجه ومحبت پدرومادر دشوار است .آنها عشق ومحبت را موضوعی همیشگی می دانند كه با ورود فرزند بعدی بخشی از آن را با ورود فرزندبعدی بخشی از آن را از دست می دهند . محبت درنظرآنها به ظرف بستنی یا لیوان آب پرتقالی می ماند كه اگر مقداری از آن را به كسی بدهند ، مقداركمتری برای خودشان باقی می ماند ؛ بنابراین طبیعی است كه ورود كودك جدید را تهدیدی است نسبت به موقعیت خود تلقی كنند .
حق مسلم هركودك است كه قبل از تولد فرزند جدید ، از ورود او آگاه شود . كودك باید با این حادثه كنار بیاید ، با آن آشنا شود وخود را با شرایط جدید تطبیق دهد ؛ اما چه زمانی باید موضوع را با اودرمیان گذاشت ؟ پاسخ به این سؤال بستگی به سن كودك ومیزان فهم ودرك او دارد . كودكان خردسال اطلاع دقیقی ازگذشت زمان ندارند . برای آنها آینده مبهم است ویك ماه ممكن است زمانی برای همیشه به حساب آید . بنابراین اگر موضوع را خیلی زود به كودك اطلاع دهید ، ممكن است با گذشت هفته ها وماهها آن را فراموش كند ، ممكن است از موضوع خسته شود وآن را نادیده بگیرد ، بنابراین بهتر است موضوع را تایك ما مانده به زایمان مسكوت نگه دارید . كودكان بزرگتر سریعتر از سایر كودكان متوجه تغییرات جسمانی مادرشان می شوند وممكن است سؤالاتی را دراین زمینه مطرح كنند . پاسخی كه به اینگونه سؤالات داده می شود ، بهترین راه برای افشای این خبر است . لازم نیست خبر با شرح وتفصیل زیاد مطرح شود ، كافیست بگوئید : ‹‹ قرار است فرزند دیگری به خانواده ما اضافه شود ››. بعد ازگفتن این جمله باید گوش به زنگ باشید كه آیا كودك تمایلی برای دانستن چیزی بیشتر دراین مورد از خود نشان می دهد یا خیر . اگر كودك علاقه ای از خود نشان نداد ، بهتراست روی آن بحث نكنید ؛ اما اگر كودك كنجكاوی كرد وخواست چیزهایی بیشتر درمورد آن حرف بزنید . بسیاری از كودكان از لمس كردن شكم مادر ودریافت اطلاعات بیشتر ی دراین مورد بداند ، می توانید كمی بیشتر درمورد آن حرف بزنید . بسیاری از كودكان از لمس كردن شكم مادر ودریافت اطلاعات بیشتر لذت می برند . باید سعی كنید پاسخهایی كه به كودك می دهید ساده وبدون ابهام ودرعین حال صادقانه باشد ، توجه داشته باشید كه به یكباره نباید برای كودك زیاد حرف بزنید، چرا كه این مسئله برای كودك خبر مهمی است واوبرای هضم این مسئله ، به زمان نیاز دارد . بانزدیكترشدن موعد تولد ، باید مقداری دررابطه با نوزاد به كودكتان آگاهی بدهید . باید به او توضیح دهید كه فرزند جدید به مراقبت زیادی نیاز دارد وبه این زودیها نمی تواند همبازی خوبی برای اومحسوب شود . درمورد كوچك بودن ودرمانده بودن نوزاد حرف بزنید وبه كودك خاطرنشان كنید كه به احتمال زیاد نوزاد گریه خواهدكرد واندكی آرامش خانه را به هم خواهد ریخت . درعین حال لزومی ندارد كه با منفی بافی درمورد نوزاد ، محبت خود را به كودك اولتان نشان دهید .گفتن جملاتی مانند ‹‹ توبهتر هستی ، نوزاد چیزی بیشتر از یك دردسر نیست ›› می تواند باعث بروز مشكلات جدی شود .به عنوان مثال ممكن است كودك فكر كند یا از بین بردن نوزاد ، دردسر بزرگی را از خانواده رفع كرده است واین به نوبه خود منجر به بروز رفتارهایی می شود كه امنیت نوزاد را تهدید می كند . آماده شدن برای ورود نوزاد دارای جنبه های عملی واحساسی است . مسلما باید برای نوزاد رخت ولباس تهیه كرد واتاقی را برای استراحت اودرنظرگرفت . اگر قرار باشد نوزاد وكودك بزرگترتان دریك اطاق استراحت كنند ،حتما باید كودك بزرگترتان را دركار دكوراسیون اطاق دخالت دهید . درحقیقت نكته مهم این است كه فرزند شما احساس نكند كنار گذاشته شده است . باید با رفتارهای خود به اوتفهیم كنید كه نوزاد تنها به پدرومادر تعلق ندارد ؛ بلكه اوبه خانواده ای تعلق داردكه كودك بزرگتر نیز عضوی از آن است .جدایی از مادرهنگام زایمان
اگر چه این روزها ، مدت اقامت دربیمارستان بسیار كوتاه است ، امام همین مدت كوتاه نیز می تواند برای مادر وكودك سخت وطاقت فرسا باشد . برای اینكه كودك به یكباره با این جدایی مواجه نشود ، باید مدتی قبل از رسیدن موعد زایمان به كودك اطلاع دهید كه قراراست چند روزی دربیمارستان اقامت كنید . اورامطمئن سازید كه مدت اقامت شما دربیمارستان كوتاه است وخطری شما را تهدید نمی كند . بهتر است دراواخر دوران بارداری به كودك گوشزد كنید كه ممكن است شب هنگام به بیمارستان بروید . برای كودك بسیار دردناك است كه شب هنگام چشم بازكند ومادرخود رادرمنزل نبیند .به همین دلیل بهتر است موضوع را از قبل با اودرمیان بگذارید می توانید از فرزند خود بخواهید كه شما را دربستن چمدانی كه با خود به بیمارستان می برید ، یاری كند وبه اوقول بدهید كه به زودی به همراه یك خواهر یا برادر كوچك نزد اوبازخواهید گشت .
نوزادی به جمع خانواده افزوده می شود .
برخی عقیده دارند بهتر است هنگام ورود نوزاد ، فرزند بزرگتر حضورنداشته باشد . اما اكثر كارشناسان نظردیگری دارند . به عقیده كارشناسان ، كودك به عنوان یكی از افراد خانواده ، دارای این حق است كه درمنزل بماند وازاین اتفاق بزرگ استقبال كند . به علاوه ممكن است كودك به علت حضور یك تازه وارد دچار تشویش واضطراب شده باشد .به همین دلیل بهتر است درمنزل حضورداشته باشد تاكم كم از میزان اضطرابش كاسته شود . البته والدین نیز باید سعی كنند شرایط سخت كودك را درك كنند وباملایم تر كردن هیجانات ، كودك را دربرخورد با موقعیت جدید یاری دهند . واكنش كودكان نسبت به ورود نوزاد همیشه به یك صورت نیست . برخی از كودكان با خوشحالی از نوزاد استقبال می كنند . برخی دیگر رفتار خصمانه پیش می گیرند وآشكار مخالفت برمی خیزند وسرانجام برخی دیگر بی تفاوتی نشان می دهند . درهرحال بهتر است كودك نوزاد را از همان ابتدای ورود بشناسد . بهتر است بگذارید اورا لمس كند ،به بیرون آوردن لباسهایش كمك كند وبا نظارت شما او را درآغوش بگیرد .
آنهایی كه برای دیدن نوزاد به منزل شما می آیند
باورود نوزاد مسلما كسانی به دیدار شما می آیند . پدربزرگ ، مادربزرگ ، عموها ودایی ها وبالاخره دوستان نزدیك كه جملگی برای دیدن نوزاد می آیند وهدایایی به همراه خود می آورند .چنین موقعیتی برای كودك ، موقعیت بسیار دشواری است ؛ زیرا نوزاد باردیگر كانون توجه قرارمی گیرد . بهتر است هنگامی كه احساس می كنید صحبتها حول وحوش نوزاد دورمی زند ، سیاست به خرج دهید واز كودك بزرگتر نیز صحبتی به میان آورید .مثلا از فرزندتان بخواهید آخرین نقاشیهایش را به میهمانان نشان دهد ، از اودرحضور میهمانان تعریف كنید وبگوئید كه به شما بسیا ركمك می كند وخواهر یا برادرش ر ابسیاردوست دارد .
واكنش های احتمالی كودك به حضورنوزاد
به طوركلی بیشتركودك نسبت به خواهر یا برادر خود حسادت نشان می دهند .ممكن است غبطه وحسادت درست از لحظه ورود نوزادبه خانه شروع نشود وهیجان بازگشت مجدد مادر، حواس كودك را به خود جلب كند . اما كمی دیرترمشكلات اصلی بروز می كنند . بخشی از خشم كودك متوجه پدرومادر است كه باخود نوزاد پردردسر وخرابكاری را به همراه آورده اند ؛ اما به لحاظ اینكه ابرازخشم به پدرومادر چندان آسان نیست ، كودك خشم خود را متوجه نوزاد می كند . اگر چه این برای همه كودكان صادق نیست ؛ اما با این حال باید قانون مشخصی وضع كنید وبراساس این قانون به كود ك تفهیم كنید ‹‹ آزاردادن وكتك زدن نوزاد درهیچ زمانی وتحت هیچ شرایطی مجاز نیست ››. این قانون باید تاحدامكان محكم وبا تاكید بیان شود . جدا از وضع قانون می توانید اقدامات دیگری نیز انجام دهید . به عنوان مثال می توانید به كودك بزرگترتان عروسك بزرگ وپارچه ای بدهید تا كودك خشم وتهاجم خود را روی اوتخلیه كند . علاوه برآن ، روش تخلیه كلامی نیز اغلب او قات موثر واقع می شود .دراین روش كلمات جای رفتارهای مضر رامی گیرند . كودك می تواند افكار هراس برانگیز وخصمانه خود را نسبت به نوزاد بدون احساس گناه برزبان جاری كند واز این طریق به آرامش برسد . واكنش دیگر كودك نسبت به حضورنوزاد ، بازگشت به دوران كودكی است .مثلا ممكن است كودك آداب توالت رفتن را فراموش كند ، دچارشب ادراری شود ، چهار دست وپا راه برود ، دررختخواب نوزاد بخوابد وانگشت خود رابمكد . این واپس گرائیها هدف دوگانه ای را جستجو می كنند : از یك سو كودك می خواهد توجه پدرومادر را ازنوزاد دوركند وازسوی دیگر می خواهد باظاهر شدن درنقش نوزاد، توجه ومحبت والدین را به سوی خود جلب كند . درچنین مواقعی به هیچ وجه كودك خود را سرزنش نكنید .جملاتی از قبیل ‹‹ مثل یك بچه رفتارنكن ، توحالابزرگ شدی ›› بدترین عباراتی است كه دراین موارد می توانید به فرزند خود بگوئید . به جای این عبارات مخرب ، می توانید تنها با به كارگیری چند روش مشكل را برطرف سازید . مثلا می توانید كودك خود را بانوزادی كه رفتار انفعالی دارد ، مقایسه كنید وبخاطر توانائیهای كودكتان ازاوتعریف كنید ویا امتیازاتی را برای كودك بزرگترتان قائل شوید وبرای او توضیح دهید بخاطراینكه بزرگ شده است ، این امتیازات به اوتعلق می گیرد . چنین عواملی تقویت كننده ای به كودك می آموزد كه بزرگ شدن ورشدكردن امتیازات خاص خود را دارا است ؛ بنابراین كودك دلیلی نمی بیند كه رفتارهای كودكانه درپیش گیرد.
زهرا سادات نریمان وند

منبع : بنياد انديشه اسلامي