دولت وحدت ملی؛ آرمان یا شگرد انتخاباتی؟

با گرم‌تر شدن تنور فعالیت‌های انتخاباتی گروه‌های سیاسی و آماده‌سازی مقدمات انتخابات دهمین دوره ریاست جمهوری از طریق تدوین راهبردها و معرفی نامزدهای احتمالی برای حضور در این انتخابات، رفته رفته فضای سیاسی کشور پرتحرک‌تر شده و در این میان گاهی نیز پیشنهادهایی از سوی برخی چهره‌ها مطرح می‌شود که بحث‌هایی درخصوص آن شکل می‌گیرد و در عین این که عده‌ای از فعالان سیاسی آن را تایید می‌کنند، جمعی نیز درصدد رد آن برمی‌آیند و طبیعتا گروهی نیز نظری در این خصوص ارائه نمی‌کنند.
چند هفته است موضوع دولت وحدت ملی نقل محافل سیاسی کشور شده و فعالان در صحنه انتخابات را به واکنش وا داشته است.
گرچه این بار چنین طرحی از سوی یکی از چهره‌های سرشناس جریان اصولگرا یعنی علی‌اکبر ناطق نوری مطرح شد، اما پیش از او نیز برخی منتسبان به جریان اصلاح‌طلب نیز از این ایده به عنوان یک شگرد انتخاباتی البته در قالب تشکیل دولت ائتلافی استفاده کرده بودند. پس از اعلام این طرح از سوی ناطق نوری به عنوان یک راهبرد اساسی برای همه گروه‌های سیاسی با توجه به این که طرح از سوی گروه‌های اصلاح‌طلب با استقبال گسترده مواجه شد، برخی گروه‌های اصولگرا در مقابل آن موضعگیری و آن را یک بازی انتخاباتی معرفی کردند.
البته نمی‌توان انتقادهایی را که از سوی چهره‌های جریان‌های اصولگرا به این طرح وارد شد، متوجه شخص ناطق نوری دانست؛ زیرا قطعا وی چهره‌ای تاثیرگذار در جریان اصولگرا محسوب می‌شود که با این که سال‌هاست از عرصه‌های سیاسی دوری گزیده، اما به عنوان شخصیتی مورد احترام در بین اصولگرایان محسوب می‌شود.
در این میان بیشتر انتقادهای وارد شده به چنین طرحی متوجه نوع برداشتی است که برخی اصلاح‌طلبان از این طرح دارند. به عقیده بسیاری از فعالان سیاسی، در حقیقت گروه‌های اصلاح‌طلب از این طرح برای بازسازی موقعیت از دست رفته خود در کشور استفاده و به گونه‌ای از آن به عنوان شگرد انتخاباتی استفاده کردند.
سیدشهاب‌الدین صدر، نایب‌رئیس فراکسیون اصولگرایان مجلس در این خصوص با بیان این که اساسا وحدت ملی واژه مقدسی است که مورد توجه نیروهای مختلف در عرصه سیاسی و اجتماعی است، گفت: اما واژه دولت وحدت ملی به یک منظور سیاسی خاص تبدیل شده است.
شهاب‌‌الدین صدر در واکنش به پیشنهاد تشکیل دولت وحدت ملی که پیش از این ناطق نوری آن را مطرح کرده بود و در کنگره اخیر حزب کارگزاران نیز مورد تاکید قرار گرفته است، گفت: به نظر من پیشنهاد این مقوله یک بهره‌‌برداری سیاسی در آستانه انتخابات و یک ترفند سیاسی است. وی با اشاره به این که تمامی ارکان در نظام جمهوری اسلامی ایران با رای مردم شکل می‌‌گیرند، ادامه داد: رئیس‌جمهور با رای مستقیم مردم انتخاب می‌‌شود و برای کابینه‌‌اش هم از مجلس رای اعتماد می‌‌گیرد که خود منتخب مردم است، پس شکل‌‌گیری دولت تماما براساس یک ساز و کار دموکراتیک و مردم سالار است.
نماینده تهران خاطرنشان کرد: اگر منظور از تشکیل دولت وحدت ملی این باشد که یک نفر رئیس‌جمهور شود و به تمام گرایش‌‌های مختلف سیاسی یک سهم در کابینه خود بدهد تا دولت متشکل از آرای مختلف باشد، باید بگوییم چنین چیزی در کشور ما معمول نیست.
صدر با تاکید بر این که روسای جمهور همکارانشان را به سلیقه خود انتخاب می‌‌کنند که ممکن است با سلایق مجلس منطبق نباشد، تصریح کرد: مطرح کردن طرح تشکیل دولت وحدت ملی از سوی برخی اشخاص سیاسی صورت می‌‌گیرد تا خود را وارد عرصه سیاست کنند.
وی در پاسخ به این که وحدت اصولگرایان و اصلاح‌‌طلبان در قالب تشکیل دولت وحدت ملی چگونه ممکن است، افزود: عقل و تدبیر حکم می‌‌کند کسانی که در مسند امور و راس مصادر اجرایی قرار دارند، از تمام نیروهای کارآمدی که به مبانی نظام معتقدند و جزو نیروهای انقلاب محسوب می‌‌شوند، استفاده کنند تا دولت کارآمدی تشکیل شود.
بسیاری از دیگر چهره‌های اصولگرا نیز موضع مشابهی در این خصوص اتخاذ و با وجود تاکید بر ضرورت وحدت ملی استفاده انتخاباتی از این گونه واژه‌های مقدس را تقبیح کردند.
ناطق نوری با وجود انتقادهایی که به طرح موسوم به دولت وحدت ملی مطرح شد، دوباره بر ضرورت تشکیل چنین دولتی تاکید کرد.
وی که با اعضای حزب مردم‌سالاری از احزاب اصلاح‌طلب دیدار کرده بود، گفت: راه موفقیت در کشور استفاده از همه نیروهای موجود و تشکیل دولت وحدت ملی از میان همه کسانی است که درد دین و دغدعه ایران دارند.
برخی اصلاح‌طلبان عقیده دارند این طرح می‌توانست دربر گیرنده نیروهای سیاسی درون حاکمیت باشد؛ اما تاکیدی بر این موضوع ندارند. جمعی از سیاسیون خود را درون حاکمیت می‌دانند؛ اما در حقیقت مرز بین نقد و تخریب را تشخیص می‌دهند و بی‌واهمه به اصول و ارزش‌های انقلاب اسلامی می‌تازند و برای پیش بردن اهداف خود از هیچ سخنی دریغ نمی‌کنند.
گرچه برخی چهره‌ها طرح مذکور را عوامفریبانه، مشکوک، جنگ روانی علیه دولت، معامله بر سر مصالح مردم، ترفند سیاسی، تحقق نیافتنی، توطئه علیه دولت و چراغ سبز به دشمن برای انقلاب مخملین خوانده بودند؛ اما به عقیده چهره‌های منصف سیاسی هر گونه برخورد احساسی و بدون در نظر گرفتن شرایط کشور منطقی نیست و آسیب‌های جدی را به حرکت‌های سیاسی در آستانه انتخابات مهم ریاست جمهوری وارد آورده و فضای غیرطبیعی را فراهم می‌آورد.
حساسیت جمعی از اصولگرایان نسبت به طرح دولت وحدت ملی، پس از آن افزایش یافت که چهره‌های سیاسی منتقد دولت از سوی علی لاریجانی رئیس مجلس به همایشی در مجلس دعوت شدند.
محمود احمدی‌نژاد، رئیس‌جمهور از شرکت در این همایش خودداری کرد. گرچه به طور غیررسمی اعلام شد که رئیس‌جمهور به دلیل این که وقت سخنرانی برای رئیس‌جمهور در این همایش در نظر گرفته نشده است، از حضور در آن امتناع کرده، اما رسانه‌های حامی دولت از علی لاریجانی، رئیس مجلس شورای اسلامی انتقاد کردند که چهره‌های منتقد را به مجلس دعوت کرده است.
لاریجانی از شخصیت‌های اصولگرا بود که پیشتر از طرح وحدت ملی حمایت کرد، اما چند بار تاکید کرده که این طرح از نظر او ربطی به انتخابات ندارد و هدف آن تشکیل دولت نیست.
با وجود خشنودی برخی منتقدان دولت از ارائه چنین طرحی و استقبال از آن به عنوان یک راهبرد انتخاباتی که البته بیشتر تامین‌کننده منافع آنان است، برخی فعالان سیاسی اصلاح‌طلب که پیش از این طرح عبور از احمدی‌نژاد را کلید زده و آن را به اصولگرایان نسبت دادند، ارائه چنین طرحی را سندی بر مدعای خود دانستند و تاکید کردند که این همان طرح عبور از احمدی‌نژاد از سوی اصولگرایان است.
اما حبیب‌الله عسگراولادی، دبیرکل جبهه پیروان خط امام و رهبری تاکید دارد که طرح دولت ائتلافی یا وحدت ملی جفا به مردم است.
عسگراولادی تصریح کرد: دولت وحدت ملی را باید در سر انگشت هدایت رای مردم جستجو کنیم و دولت ائتلافی کارآمد و متعهد را در همکاری و همیاری با رئیس‌جمهور منتخب و تدبیر صحیح امور ببینیم.
عسگراولادی در عین حال تاکید کرد: کشور در شرایطی نیست که دولت وحدت ملی پیگیری شود و به نظر می‌رسد قضاوت عجولانه‌ای در نفی آن صورت نگرفته است. ما اکنون در شرایط عادی به سر می‌بریم. بحرانی در کار نیست تا نیاز به تشکیل دولت وحدت ملی باشد.
زمانی از تشکیل دولت وحدت ملی می‌توان سخن گفت که فضای سیاسی کشور بحرانی بودهو تنش‌های غیرقابل حل در کشور ایجاد شده باشد
در موضعگیری‌ای که از سوی اصولگرایان در مقابل این طرح صورت گرفت، این طرح متعلق به جریان اصلاح‌طلب معرفی و تاکید شد اصلاح‌طلبان در حال سوءاستفاده از چنین طرحی هستند و در حقیقت این طرح از سوی جریان‌های اصلاح‌طلب مطرح شده است.
پیش از بیان مطلبی دیگر، باید بر این موضوع تاکید کرد که در مناقشات سیاسی ایران، استقبال از این طرح معنایی متفاوت دارد. بنابراین هنگامی که غلامحسین کرباسچی، دبیرکل حزب کارگزاران سازندگی از ضرورت تشکیل دولت وحدت ملی سخن گفت، حساسیت‌های موجود ناگهان افزایش یافت.
دبیرکل حزب کارگزاران سازندگی تشکیل دولت وحدت ملی را تضمینی برای توسعه کشور خوانده و گفته بود: نیروهای دلسوز دو جناح اصلاح‌طلب و اصولگرا که همه فرزندان این کشور هستند، می‌توانند ائتلاف کنند.
به عقیده برخی، پیشنهادکنندگان طرح دولت وحدت ملی می‌گویند ما تابع رهبر معظم انقلاب هستیم، با این حساب نظر رهبری نیز درباره دولت مشخص است، پس جایگاهی برای طرح چنین موضوعاتی وجود ندارد.
آیت‌الله هاشمی رفسنجانی، رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام پس از این موضعگیری‌ها گفت: طرح وحدت ملی را اول آقای ناطق نوری مطرح کرد، بعد هم آقای لاریجانی و بعد هم جامعه‌ روحانیت مبارز با خواست عسگراولادی، باهنر و حبیبی به میدان آمد.
حسین مرعشی،‌ سخنگوی حزب کارگزاران سازندگی نیز در اظهاراتی که بشدت از سوی اصولگرایان تکذیب شد، گفته بود عسگراولادی، باهنر و حبیبی به جامعه روحانیت رفتند و با ارائه گزارش واقع‌بینانه از اوضاع کشور بر این نکته پافشاری کردند که نه کشور با این رئیس‌جمهور و سیاست‌های آن قابل اداره کردن است و نه احمدی‌نژاد قابل اصلاح.
به دنبال سخنان هاشمی رفسنجانی درباره طرح دولت وحدت ملی، محمد عطریانفر از اعضای شاخص شورای مرکزی حزب کارگزاران نیز مدعی شد که طرح دولت ملی همچنان پابرجاست.
عطریانفر در توضیح سخنان هاشمی رفسنجانی گفت: اظهارات هاشمی رفسنجانی به صورت تلویحی بر ضرورتی که کشور را از افراط ‌گرایی نجات دهد، دلالت داشت. وی سخنان هاشمی رفسنجانی را حاوی این پیام سربسته به اصولگرایان می‌داند که تخریب‌ها و توهین‌های صورت گرفته علیه دولت وحدت ملی از سوی طرفداران رسانه‌ای دولت فعلی، زمانی علنی شده که دبیرکل کارگزاران به عنوان چهره‌ای اصلاح‌طلب از آن دفاع کرد.
عطریانفر سپس تاکید کرد: به نظر من هاشمی رفسنجانی به صورت کاملا حساب شده‌‌ای با اظهارات خود در این زمینه بهانه را برای مخالفت با ضرورت تشکیل دولت وحدت ملی از دست تندروها گرفته و امیدی دوباره را به چهره‌های شاخص اصولگرا که با درک درست از شرایط و نگرانی از وضع فعلی کشور، ایده دولت وحدت ملی را مطرح کرده‌اند، بازگردانده است.
اما حسین فدایی، دبیرکل جمعیت ایثارگران انقلاب اسلامی معتقد است که دولت وحدت ملی طرح کسانی است که هر ۹ روز یک بحران برای کشور ایجاد کردند. طرح دولت وحدت ملی مانعی برای تداوم خدمت رسانی به مردم و تلاشی برای بازگشت افراطیون به صحنه و ایجاد اختلاف در میان اصولگرایان است.
به عقیده فدایی اساسا وحدت مساله بسیار خوب و قابل قبولی است؛ اما وقتی درخصوص آن صحبت می‌کنیم، باید به هدف وحدت، محتوای وحدت و اجزای تشکیل دهنده آن بپردازیم تا اگر این وحدت در مسیر صحیح خود یعنی خدمت به مردم و تامین منافع عمومی کشور قرار دارد، همگی به تحقق این وحدت کمک کنیم اما اگر اجزای تشکیل‌دهنده، عناصر و محتوا وحدت همچنین هدف و جهت‌گیری آن منافع ملی را به مخاطره می‌اندازد ما این نوع وحدت را مثبت و سازنده نمی‌دانیم. سوال می‌کنم اگر همه کفار کنار یکدیگر جمع شوند تا با مومنین برخورد کنند، آیا وحدت آنها قابل قبول است؟
دبیرکل جمعیت ایثارگران انقلاب اسلامی تاکید کرد: ارزش وحدت به این امر باز می‌گردد که چه افرادی در کنار هم اجتماع کرده‌اند و با چه معیارها و اصولی این همگرایی را در میان خودشان رقم زده‌اند و به دنبال چه اهدافی هستند. اگر به اجزا و عناصر تشکیل‌دهنده، محتوا و اصول پایه‌ای برای وحدت پی ببریم، می‌توانیم بر اساس آن در خصوص وحدت یک گروه و جریان قضاوت درستی داشته باشیم.
به عقیده بسیاری از صاحب نظران سیاسی زمانی از تشکیل دولت وحدت ملی سخن به میان می‌آید که فضای سیاسی کشور بحرانی بوده و تنش‌های غیرقابل حل در کشور ایجاد شده است و به دنبال ایجاد چنین فضایی کشور نیازمند تشکیل دولت وحدت ملی بر حسب برخی ضرورت‌ها است.
در این شرایط جناح‌های مختلف و حتی متضاد برای منفعت بالاتری به نام ساختن کشور در کنار هم جمع می‌شوند تا راهی را برای نجات کشور از بحران‌های موجود پیدا کنند، مانند دولت وحدت ملی در کشور لبنان که مثال واضحی برای این امر است. به طور قطع و یقین عده‌ای به دنبال این هستند که به دنبال برخی مشکلات موجود از جملات مشکلات اقتصادی این‌گونه وانمود کنند که کشور با بحران مواجه است و بر این اساس باید شرایط سیاسی کشور نیز به گونه‌ای هماهنگ با بحران تنظیم شود که البته این گونه اقدامات بیشتر با هدف ناکارآمد جلوه دادن دولت نهم به کار گرفته می‌شود. اما باید به کسانی که چنین موضوعاتی را مطرح می‌کنند، گفت که در رقابت‌های سیاسی باید به مولفه‌های رقابت توجه شود. سعی در تخریب چهره رقیب آن هم با استفاده از همه راه‌ها و نادیده گرفتن خدمات و ناچیز جلوه دادن دستاوردها قطعا به نفع هیچ یک از گروه‌های سیاسی و کشور نیست.
زمانی می‌توانیم صحنه‌ای از رقابت سالم سیاسی را در آستانه انتخابات مهمی چون انتخابات ریاست جمهوری شکل دهیم که در رفتار انتخاباتی و رقابتی خود به اخلاقیات پایبند باشیم و به گونه‌ای عمل نکنیم هر ایده و پیشنهادی هر چند که امکان داشته باشد به سود کشور باشد را به موضوعی مضر برای مصالح عمومی تبدیل کنیم.
گر چه بسیاری از گروه‌ها و تشکل‌های سیاسی اصولگرا و اصلاح‌طلب یک راه را دنبال می‌کنند و هدفی جز اعتلای انقلاب اسلامی و بسط ارزش‌های آن ندارند، اما هستند گروه‌هایی که گفتمان انقلاب اسلامی را مانع فعالیت خود تشخیص دادند و در تلاش هستند با رخنه در گروه‌های اصیل و انقلابی منویات خود را دنبال کنند و در این راه از هر منفذی برای نفوذ در بین نیروهای انقلاب استفاده می‌کنند که مقابله با این موضوع نیازمند دقت نظر و هوشیاری بیشتر فعالان سیاسی است تا در آستانه انتخابات دهمین دوره ریاست جمهوری بتوانیم رقابتی بدون تنش و تشنج و با عقلانیت را شکل دهیم.

داریوش غفاری

منبع : روزنامه جام‌جم