هواشناسی سینوپتیکی

در پدیده‌های هواشناسی كه در مقیاس سینوپتیكی رخ می‌دهد، بررسی وضعیت جوی مناطق خیلی وسیعی كه حتی در بعضی حالات تمام نیمكره زمین را در بر می‌گیرد لازم و ضروری است. در این زمینه از هواشناسی بیشترین بهره گیری از نقشه‌های سینوپتیكی انجام می‌شود.
● شبكه ایستگاههای دیده بانی
برای رفع احتیاجات پیش بینی هواشناسی ، شبكه ایستگاههای دیده بانی تأسیس شده است، كه قسمتهای زیادی از سطح زمین را در بر می‌گیرد. برای مطالعه وضعیت جوی در مقیاس سینوپتیكی لازم است كه دیده بانیهای از ایستگاههای هواشناسی به تعداد زیاد ، بطور همزمان و در فواصل زمانی منظم دریافت شوند. این ایستگاهها ممكن است در روی خشكی بیش از ۱۰۰ كیلومتر از همدیگر فاصله داشته باشند، ولی در روی اقیانوسها این فاصله به مراتب خیلی بیشتر است. با روش سینوپتیكی تنها الگوهای كلی بدست می‌آیند، ولی بیشتر الگوهایی كه مورد توجه است از فواصل بین ایستگاهها به مراتب بزرگتر است. موفقیت این روش به مهارت دیده بانان در تهیه گزارشات به موقع و معرف شرایط دقیق جوی بستگی دارد.
● انواع نقشه‌های سینوپتیكی
تنها راه پیگیری وضعیت جوی در روی مناطق بسیار وسیع از سطح كره زمین ثبت این اطلاعت در روی نقشه‌ای خلاصه می‌باشد. بعضی از عوامل وضعیت جوی را می‌توان با مقادیر عددی بیان كرد و آنها را بصورت اعداد پلات نمود. این عوامل شامل فشار ، درجه حرارت ، درجه حرارت نقطه اشباع و غیره است. برای سایر عوامل جوی نظیر ابر و انواع ریزشهای جوی علائم قراردادی بكار می‌رود. چنین نقشه‌ای برای زمان و منطقه مشخصی "نقشه سینوپتیك" نامیده می‌شود. این نقشه‌ها در سطح زمین بر مبنای دیده‌بانیهای هواشناسی دیده‌بانان در سطح زمین با استفاده از ادوات سطح زمین پایه گذاری می‌شود.
● توده‌های هوا
معمولا نقشه‌های سینوپتیكی مناطق وسیعی مشخص می‌كند كه در آنها هوا دارای خصوصیات مشابهی است. چنین جرمی از هوا سطح به سطح از نظر درجه حرارت و محتوای رطوبت در فواصل افقی زیادی یكسان است، این جرم عظیم از هوا را توده هوا می‌نامند. قسمتی از سطح كره زمین كه در آن توده هوایی استقرار می‌یابد و به تدریج خصوصیات ویژه آن سطح را دریافت می‌دارد، منبع توده هوا نامیده می‌شود.
● جبهه‌ها
در فاصله بین دو توده هوا منطقه‌ای بنام منطقه انتقال وجود دارد. در این منطقه مشخصه‌های یك توده هوا بتدریج به مشخصه‌های توده دیگر تغییر می‌یابد. این ناحیه را منطقه جبهه‌ای می‌نامند. اغلب كلمه جبهه برای توصیف چنین ناحیه‌ای بر روی نقشه‌های سینوپتیك بكار می‌رود. هیچ دو جبهه‌ای كاملا شبیه به هم نیستند.
● كم فشارهای جبهه‌ای
قطاع گرم مختلط در كم فشارها از مشخصه‌های نسبتا عادی نقشه‌های سینوپتیكی در نواحی برون حاره‌ای می‌باشد. لكن موج كم فشار ایده آل بایستی صرفا به عنوان مدل در نظر گرفته شود. در عمل هیچ دو كم فشار جبهه‌ای دقیقا مشابه یكدیگر نیستند، اگر چه اكثرا آنها دارای بعضی از خصوصیات این نوع مدل هستند.
● اثرات كوهستان بر روی كم فشارهای جبهه‌ای
جبهه‌های همراه با كم فشارهای جبهه ای ممكن است بطور قابل ملاحظه‌ای توسط تاثیر كوهستانها تعدیل شوند. به ویژه تمایل به ضعیف شدن بادها و صافی آسمان وضعیتی است كه در پشت موانع كوهستانی باعث تعدیل توده‌های هوا می‌شود. بنابراین در فصل تابستان هوا در طرف پشت كوهستان تمایل دارد گرمتر از هوای نواحی مجاور خود باشد. برعكس در فصل زمستان در همین ناحیه هوا نسبت به هوای اطراف خود سردتر است. بدین ترتیب توده‌های هوایی جدید و محلی بدین شكل بوجود می‌آیند. به هر صورت هر مانع كوهستانی بر حركت جبهه اثر می‌گذارد.
● كم فشارهای بدون جبهه
كم فشارهای بدون جبهه بطور اصلی بر دو نوع كم فشارهای حرارتی و كم فشارهای كوهستانی تقسیم می‌شوند. كم فشارهای حرارتی همراه با گرم شدن سطح زمین یا ناپایداری عمودی می‌باشند و حال آنكه كم فشارهای كوهستانی در پشت دامنه‌های كوهستانی تشكیل می‌شوند. لایه‌های جو نزدیك سطح زمین در معرض نامساوی گرم شدن قرار می‌گیرند، این موضوع به مقدار زیاد به توزیع نواحی خشكی و دریا مربوط می‌شود و در نتیجه نواحی گرمتر تمایل دارند جزء مناطق كم فشار باشند.

ایجاد شده توسط: مجید آقاپور

منبع : شبکه فیزیکی هوپا